Litewski luteranin o polsko-litewskiej liturgii reformowanej

Ks. Darius Pet­kūnas z Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go na Litwie, wykła­dow­ca Uni­wer­sy­ste­tu w Kłaj­pe­dzie i rad­ca Kon­sy­sto­rza Kościo­ła, uzy­skał tytuł dok­to­ra nauk teo­lo­gicz­nych Uni­wer­sy­ste­tu Hel­siń­skie­go. Tema­tem pra­cy była litur­gia Wie­cze­rzy Pań­skiej w pol­skich i litew­skich Agen­dach refor­mo­wa­nych z XVI i XVII wie­ku. Do pra­cy wyko­rzy­sta­ne zosta­ły mate­ria­ły z Litwy, Pol­ski, Szwaj­ca­rii, Austrii i Szwe­cji.

Ks. dr Pet­kūnas wska­zu­je w pra­cy, m.in. że unia san­do­mier­ska pomię­dzy lute­ra­na­mi i refor­mo­wa­ny­mi mia­ła cha­rak­ter przede wszyst­kim poli­tycz­ny, choć jed­no­cze­śnie refor­mo­wa­ni sta­ra­li się uwzględ­nić w swo­jej litur­giie­le­men­ty “lute­rań­skie”. To sakra­men­to­lo­gia wła­śnie unie­moż­li­wia­ła wów­czas peł­ną unię mię­dzy wyzna­nia­mi.

Autor docho­dzi tak­że do wnio­sku, że litur­gie litew­skai pol­ska znacz­nie się róż­ni­ły. Pierw­sza cha­rak­te­ry­stycz­na była dla tzw. Kościo­ła niskie­go, nawią­zy­wa­ła do prze­ka­zów apo­stol­skich. Dru­ga nato­miast kształ­to­wa­ła się w kon­tek­ście dążeń eku­me­nicz­nych z lute­ra­na­mi i brać­mi cze­ski­mi, co spra­wia, że nabra­ła cha­rak­te­ru wyjąt­ko­we­go jak na kal­wi­nizm. Nie­ste­ty Agen­da Gdań­ska z 1637 r. dla Pol­ski i Litwy (uży­wa­na w pol­skim Koście­le Ewan­ge­lic­ko-Refor­mo­wa­nym po dziś dzień) nie zosta­ła przy­ję­ta przez lute­ra­nów.

Wpływ na litur­gię komu­nij­ną mia­ła tak­że spra­wa arian. Kościół refor­mo­wa­ny, pra­gnąc pod­kre­ślić orto­dok­syj­ną naukę sta­ro­ko­ściel­ną, wpro­wa­dził do litur­gii m.in. wyzna­nie nicej­skie, co było nie­spo­ty­ka­ne w świa­to­wym kal­wi­ni­zmie.

Pra­ca dok­tor­ska ks. Pet­kūna­sa jest nie­zwy­kle war­to­ścio­wa nie tyl­ko dla Litwi­nów, ale tak­że dla Pola­ków. Peł­ny tekst dok­to­ra­tu w języ­ku angiel­skim zna­leźć moż­na w Inter­ne­cie.

Por. tak­że Syno­dal­na Komi­sja ds. Litur­gii i Muzy­ki Kościel­nej Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go w RP