Misteria Prawosławia

W dniach od 2 do 30 kwiet­nia w Pań­stwo­wym Muzeum Etno­gra­ficz­nym w War­sza­wie czyn­na jest wysta­wa ser­de­cy­fo­to­gra­fii „Miste­ria Pra­wo­sła­wia” Mariu­sza Wide­ryń­skie­go. Patro­nat hono­ro­wy objął nad wysta­wą metro­po­li­ta Sawa, zwierzch­nik Pol­skie­go Auto­ke­fa­licz­ne­go Kościo­ła Pra­wo­sław­ne­go. Jed­nym z patro­nów medial­nych eks­po­zy­cji jest ekumenizm.pl.

Wysta­wa
Mariu­sza Wide­ryń­skie­go liczy 130 foto­gra­fii. Arty­sta utrwa­lił na kli­szy
ele­men­ty kra­jo­bra­zu, przy­droż­ne krzy­że i mogi­ły oraz cer­kiew­ną archi­tek­tu­rę –
ze szcze­gól­nym upodo­ba­niem do uka­za­nia świą­tyn­nych wnętrz. Nie zabra­kło
bogac­twa deta­li i ele­men­tów cer­kiew­ne­go wystro­ju, pło­ną­cych świec, ikon, dymu
kadzi­deł, litur­gicz­nych para­men­tów i feerii barw szat pra­wo­sław­ne­go
ducho­wień­stwa.

Dok­tor
Wide­ryń­ski zatrzy­mał w kadrze kościel­ne świę­ta, piel­grzym­ki i litur­gię
sakra­men­tów. Nie dzi­wi więc fakt, że „foto­gra­fia otwar­cia” przed­sta­wia chrzest
dziec­ka. Sakra­ment chrztu jest bra­mą, poprzez któ­rą czło­wiek zosta­je włą­czo­ny
do spo­łecz­no­ści Kościo­ła. To sakra­men­tal­ne zanu­rze­nie w śmierć i
zmar­twych­wsta­nie Chry­stu­sa doko­ny­wa­ne jest w chrzciel­nym rycie pra­wo­sła­wia na
spo­sób dosłow­ny. Nie­mow­lę zanu­rzo­ne przez kapła­na w wodzie połą­czo­nej ze Sło­wem
Bożym i for­mu­łą try­ni­tar­ną dostę­pu­je chrze­ści­jań­skiej ini­cja­cji i sta­je się
uczest­ni­kiem przy­mie­rza z Bogiem.

W
sakra­men­to­lo­gicz­nym kon­tek­ście wysta­wa prac Mariu­sza Wide­ryń­skie­go nabie­ra
zupeł­nie nowe­go sen­su. Foto­gra­fie uka­zu­ją­ce pra­wo­sław­ne miste­ria, a więc
tajem­ni­ce wia­ry nie są wzglę­dem widza czymś „zewnętrz­nym” i odręb­nym. Ich
arty­stycz­ny wyraz nie pozwa­la widzo­wi pozo­sta­wać cał­ko­wi­cie obok zatrzy­ma­nych w
kadrze wyda­rzeń. Bez wzglę­du na wyzna­nie ludzie oglą­da­ją­cy wysta­wę prze­sta­ją
być widza­mi i sta­ją się uczest­ni­ka­mi kościel­nych obrzę­dów, któ­re roz­gry­wa­ją się
z taki­mi zmy­sło­wym natę­że­niem. Eks­po­zy­cja nie jest więc wyda­rze­niem bier­nym,
lecz sta­no­wi czyn­ny akt inte­rak­cji z widzem, któ­ry nie tyl­ko pozna­je
pra­wo­sław­ne miste­ria, ale sta­je się ich ducho­wym uczest­ni­kiem. Foto­gra­fie dok­to­ra
Wide­ryń­skie­go zaczy­na­ją na nowo oży­wać w świec­kiej prze­strze­ni muzeum, imple­men­tu­jąc
doń ele­men­ty sakral­ne i ducho­we. Wyda­je się, że wczo­raj prze­brzmia­łe kościel­ne
świę­ta, czyn­no­ści i obrzę­dy roz­gry­wa­ją się na nowo w obec­no­ści i wokół oso­by widza
zwie­dza­ją­ce­go muze­al­ną eks­po­zy­cję. Zmy­sło­wa per­cep­cja prac Mariu­sza
Wide­ryń­skie­go w pro­sty spo­sób pro­wa­dzi do zanu­rze­nia się w tajem­ni­ce
pra­wo­sław­ne­go chrze­ści­jań­stwa. To już nie pro­sta kon­sump­cja sztu­ki
foto­gra­ficz­nej – Miste­ria Pra­wo­sła­wia to
przej­ście od spek­ta­klu zmy­słów w świat kon­tem­pla­cji prze­żyć ducho­wych.

Zde­cy­do­wa­na
więk­szość eks­po­no­wa­nych foto­gra­fii przed­sta­wia ludzi: świec­kich, mni­chów i
mnisz­ki oraz ducho­wień­stwo pra­wo­sław­ne wszyst­kich stop­ni. Widzial­na spo­łecz­ność
kościel­na sta­je się wek­to­rem i punk­tem odnie­sie­nia do rze­czy­wi­sto­ści
nie­wi­dzial­nej. W pra­cach arty­sty nie ma napię­cia czy dycho­to­mii mię­dzy tym co
cie­le­sne i ducho­we; tym co jest gestem i sym­bo­lem oraz zna­cze­niem i sen­sem
teo­lo­gicz­nym. Cer­kwie, kra­jo­braz, typy ludz­kie – wszyst­ko to odno­si się wprost
do miste­riów: litur­gii i sakra­men­tów czy­li ducho­wej i nad­przy­ro­dzo­nej rze­czy­wi­sto­ści
Kościo­ła. Geniusz tej wysta­wy pole­ga na jej teo­lo­gicz­nym wydźwię­ku. Mariusz
Wide­ryń­ski uka­zał w spo­sób genial­ny tean­drycz­ną (bosko-ludz­ką) struk­tu­rę,
rze­czy­wi­stość i tajem­ni­cę Kościo­ła, któ­ry sam wyra­ża się i defi­niu­je poprzez
sakra­men­ty, litur­gicz­ne gesty i modli­tew­ną wspól­no­tę wier­nych.

Foto­gra­fia
to bar­dzo spe­cy­ficz­ny rodzaj sztu­ki łączą­cy w sobie licz­ne umie­jęt­no­ści
warsz­ta­to­we takie jak posłu­gi­wa­nie się apa­ra­tem, ope­ro­wa­nie świa­tłem,
usta­wie­nie mode­li, wyczu­cie chwi­li czy obrób­ka obra­zu w momen­cie wywo­ły­wa­nia
fil­mu. Wszyst­kie te czyn­ni­ki zna­czą­co wpły­wa­ją na koń­co­wy efekt dzia­łań arty­sty.

Miste­ria pra­wo­sła­wia to zbiór
prac abso­lut­nie feno­me­nal­nych. Świat przed­sta­wio­ny przez auto­ra został
utrwa­lo­ny w taki spo­sób, że per­cep­cja obra­zów przy­wo­łu­je na myśl nie dzie­ła
sztu­ki foto­gra­ficz­nej, ale nie­mal­że oso­bi­ste wspo­mnie­nia chwil uczest­nic­twa w tajem­ni­cy
Boskich obrzę­dów. Kunszt i maestria połą­czo­ne z twór­czą poko­rą odsu­nę­ły na
dal­szy plan same­go twór­cę i jego oso­bi­sty zamysł. Pierw­szo­pla­no­wą rolę gra­ją
cere­mo­nie kościel­nych świąt, emo­cje, ducho­wa głę­bia ludz­kich prze­żyć, atmos­fe­ra
modli­twy wypo­wia­da­nej ser­cem i usta­mi pra­wo­sław­nych wier­nych. Wyco­fa­nie się
arty­stycz­ne­go „ja” zaowo­co­wa­ło nową jako­ścią, któ­rą jest odczu­wal­na obec­ność
tajem­ni­cy (grec­ki sens sło­wa miste­rium).
Natę­że­nie ducho­we­go prze­ży­cia utrwa­lo­ne na foto­gra­fiach zda­je się roz­gry­wać w
pew­nej nie­uchwyt­nej zmy­sło­wo, acz odczu­wal­nej na spo­sób ducho­wy atmos­fe­rze i
teo­lo­gicz­nej rze­czy­wi­sto­ści. Czło­wiek wie­rzą­cy i wraż­li­wy ducho­wo bez pro­ble­mu
dostrze­że w pra­cach Mariu­sza Wide­ryń­skie­go obec­ność Boże­go świa­tła i ener­gii,
któ­rych dzia­ła­nia ani ludz­kie oko, ani kame­ra nie są w sta­nie uchwy­cić. Nic w
tym dziw­ne­go, sko­ro arty­sta, jego oso­bo­wość, talent, warsz­tat, wizja i
fascy­na­cja przed­mio­tem sta­ły się czymś tak abso­lut­nie prze­źro­czy­stym, że
tajem­ni­ca ducho­we­go świa­tła pro­mie­niu­je na widza już nie od same­go dzie­ła jakim
jest płasz­czy­zna foto­gra­ficz­nej odbit­ki, ale prze­świe­ca mocą uka­za­nych
miste­riów Kościo­ła, o któ­rych opo­wia­da wysta­wa.

Kura­tor wysta­wy:
Paweł Matwiej­czuk