Trzeci Zakon św. Franciszka ma 785 lat

W roku 1221 Bie­da­czy­na z Asy­żu zało­żył zakon dla ludzi świec­kich, pra­gną­cych żyć ducho­wo­ścią fran­cisz­kań­ską. Pierw­szych fran­cisz­ka­nów świec­kich nazy­wa­no Brać­mi i Sio­stra­mi od Poku­ty. Do tego zako­nu nale­że­li ludzie wszyst­kich sta­nów: chło­pi, miesz­cza­nie, szlach­ta, ryce­rze i wład­cy, a tak­że kapła­ni die­ce­zjal­ni, bisku­pi, kar­dy­na­ło­wie i papie­że. Według tra­dy­cji pierw­szy­mi ter­cja­rza­mi byli wło­scy mał­żon­ko­wie, bło­go­sła­wie­ni Luche­zjusz i Buona­don­na (+1260), któ­rzy habi­ty zakon­ne otrzy­ma­li z rąk św. Fran­cisz­ka z Asy­żu (1182–1226).

24 czerw­ca 1978 roku papież Paweł VI zatwier­dził nową regu­łę III Zako­nu, zmie­nia­jąc jego nazwę na Fran­cisz­kań­ski Zakon Świec­kich (łac. Ordo Fran­ci­sca­nus Saecu­la­ris — OFS). Nowe Kon­sty­tu­cje gene­ral­ne zosta­ły zatwier­dzo­ne 8 grud­nia 2000 roku.

W rozu­mie­niu Kodek­su Pra­wa Kano­nicz­ne­go, FZŚ jest sto­wa­rzy­sze­niem, któ­re­go człon­ko­wie żyją w świe­cie i uczest­ni­czą w duchu insty­tu­tu zakon­ne­go. Tym insty­tu­tem zakon­nym jest I Zakon Fran­cisz­kań­ski, któ­ry two­rzy kil­ka gałę­zi: Zakon Bra­ci Mniej­szych (OFM), Zakon Bra­ci Mniej­szych Kapu­cy­nów (OFM­Cap), Zakon Bra­ci Mniej­szych Kon­wen­tu­al­nych (OFM­Conv) oraz III Zakon Regu­lar­ny (TOR).

Do rodzi­ny fran­cisz­kań­skiej nale­ży na całym świe­cie oko­ło 700 tys. człon­ków, jest to naj­licz­niej­sza gru­pa spo­śród kil­ku nur­tów ducho­wo­ści w Koście­le. Rodzi­nę fran­cisz­kań­ską two­rzą bra­cia i sio­stry nale­żą­cy do I zako­nu (OFM, OFM­Cap, OFM­Conv — ok. 36 tys.), do II zako­nu (Ubo­gie Panie, czy­li kla­ry­ski — ok. 22 tys.), do III Zakon Regu­lar­ne­go (TOR i zgro­ma­dze­nia zakon­ne opar­te na regu­le III Zako­nu św. Fran­cisz­ka — ok. 150 tys.) oraz do FZŚ (OFS — ok. 500 tys.).

War­to pod­kre­ślić, że ducho­wo­ścią fran­cisz­kań­ską zafa­scy­no­wa­ni są nie tyl­ko kato­li­cy. Wspól­no­ty fran­cisz­kań­skie ist­nie­ją tak­że w Kościo­łach pro­te­stanc­kich, angli­kań­skim i sta­ro­ka­to­lic­kim, nale­żą one do tzw. Eku­me­nicz­ne­go Zako­nu Fran­cisz­kań­skie­go. Rodzi­na fran­cisz­kań­ska oraz nie­ka­to­lic­kie wspól­no­ty fran­cisz­kań­skie razem dzia­ła­ją w sto­wa­rzy­sze­niu Fran­ci­scans Inter­na­tio­nal, któ­re jest afi­lio­wa­ne przy ONZ.

W Pol­sce FZŚ dzie­li się na 16 regio­nów, liczy bli­sko 17 tysię­cy człon­ków, sku­pio­nych w oko­ło 600 wspól­no­tach, dzia­ła­ją­cych przy klasz­to­rach fran­cisz­kań­skich i para­fiach die­ce­zjal­nych. Do III Zako­nu św. Fran­cisz­ka nale­ża­ło kil­ku papie­ży: bł. Pius IX (+1878), Leon XIII (+1903), św. Pius X (+1914), Bene­dykt XV (+1922), Pius XI (+1931), Pius XII (+1958) i bł. Jan XXIII (+1963).

Do gro­na ter­cja­rzy fran­cisz­kań­skich nale­ża­ło wie­le osób świec­kich, któ­re zosta­ły wynie­sio­ne do chwa­ły ołta­rzy: św. Elż­bie­ta Węgier­ska (+1231, żona, księż­na i patron­ka III zako­nu), św. Fer­dy­nand III Kasty­lij­ski (+1252, król hisz­pań­ski), św. Róża z Viter­bo (+1253, 19-let­nia mistycz­ka), św. Ludwik IX (+1270, król Fran­cji, patron III zako­nu), św. Zyta (+1272, wło­ska słu­żą­ca), bł. Piotr ze Sie­ny (+1289, mistyk, sprze­daw­ca grze­bie­ni), bł. Mał­go­rza­ta z Kor­to­ny (+1297, pokut­ni­ca), bł. Joan­na z Signy (+1307, wło­ska reklu­za), bł. Anie­la z Foli­gno (+1309, żona i mat­ka, pokut­ni­ca), bł. Raj­mund Lull (+1316, mąż, męczen­nik), św. Elze­ar Sabran (+1323, mąż, hra­bia fran­cu­ski), św. Roch z Mont­pel­lier (+1327, piel­grzym), św. Elż­bie­ta Por­tu­gal­ska (+1336, kró­lo­wa), św. Kon­rad z Pia­cen­zy (+1351, mąż, pustel­nik), bł. Karol z Blo­is (+1364, mąż, ksią­żę fran­cu­ski), św. Bry­gi­da Szwedz­ka (+1373, mistycz­ka, patron­ka Euro­py), bł. Hugo­lin Maga­lo­tii (+1373, wło­ski pustel­nik), bł. Ange­li­na Mar­scia­no (+1435, żona, zało­ży­ciel­ka zgro­ma­dze­nia sióstr ter­cja­rek fran­cisz­ka­nek regu­lar­nych), św. Kata­rzy­na z Genui (+1510, żona, opie­kun­ka cho­rych), św. Tomasz Morus (+1535, mąż, praw­nik i kanc­lerz Anglii, męczen­nik), bł. Łucja Fle­ites (+1622, męczen­ni­ca w Japo­nii), bł. Mate­usz Alva­rez (+1628, japoń­ski męczen­nik), św. Maria Anna od Jezu­sa de Pare­des (+1645, patron­ka i boha­ter­ka naro­do­wa Ekwa­do­ru), św. Maria Fran­cisz­ka od Pię­ciu Ran Chry­stu­sa (+1791, wło­ska mistycz­ka), św. Ber­na­de­ta Soubi­ro­us (+1879, mistycz­ka, to jej obja­wi­ła się NMP w Lour­des), bł. Kon­tard Ferr­ri­ni (+1902, wło­ski wykła­dow­ca), bł. Maria od Jezu­sa Dobre­go Paste­rza (+1902, zało­ży­ciel­ka zgro­ma­dze­nia sióstr naza­re­ta­nek), bł. Anna Schäf­fer (+1925, mistycz­ka i styg­ma­tycz­ka z Bawa­rii), bł. Zefi­ryn Giménez Mal­la (+1936, mąż, sprze­daw­ca koni, hisz­pań­ski męczen­nik).

Rów­nież wie­lu kapła­nów żyło ducho­wo­ścią III Zako­nu św. Fran­cisz­ka: bł. Ber­told z San Gimi­gna­no (+1300, wło­ski dusz­pa­sterz cho­rych na trąd), św. Karol Boro­me­usz (+1585, kar­dy­nał, arcy­bi­skup Medio­la­nu), bł. Tomasz Cugi (+1627, dusz­pa­sterz w Naga­sa­ki, japoń­ski męczen­nik), św. Win­cen­ty Pal­lot­ti (+1850, dusz­pa­sterz w Rzy­mie, zało­ży­ciel zgro­ma­dze­nia pal­lo­ty­nów), św. Jan Maria Vian­ney (+1859, słyn­ny pro­boszcz w Ars), św. Józef Cafas­so (+1860, dusz­pa­sterz w Tury­nie, ducho­wy mistrz św. Jan Bosko), bł. Anto­ni Che­vrier (+1879, dusz­pa­sterz ubo­gich i dzie­ci), św. Jan Bosko (+1888, zało­ży­ciel zgro­ma­dze­nia sale­zja­nów), bł. Andrzej Karol Fer­ra­ri (+1921, arcy­bi­skup Medio­la­nu), bł. Aloj­zy Orio­ne, (+1940, wło­ski dusz­pa­sterz, zało­ży­ciel zgro­ma­dze­nia orio­ni­stow), bł. Jakub Kern (+1924, kapłan w Austrii), bł. kard. Aloj­zi­je Ste­pi­nac (+1960, arcy­bi­skup Zagrze­bia, chor­wac­ki męczen­nik cza­sów reżi­mu komu­ni­stycz­ne­go). Fran­cisz­ka­ni­nem świec­kim jest tak­że kard. Fran­ti­sek Toma­sek, arcy­bi­skup Pra­gi.

Do trze­cie­go zako­nu nale­że­li słyn­ni pisa­rze, arty­ści, naukow­cy i odkryw­cy, naj­bar­dziej zna­ni spo­śród nich to: Dan­te Ali­ghie­ri (+1321, poeta), Giot­to di Bon­do­ne (+1337, malarz), Fran­ce­sco Petrar­ka (+1374, poeta), Krzysz­tof Kolumb (+1506, żeglarz, odkryw­ca Ame­ry­ki), Rafa­el San­ti (+1520, malarz), Michał Anioł Buonar­ro­ti (+1564, malarz), Gio­van­ni Pale­stri­na (+1594, kom­po­zy­tor), Bar­to­lo­me­usz Muril­lo (+1682, malarz), Luigi Galva­ni (+1798, lekarz i fizyk), Alek­san­der Vol­ta (+1827, fizyk), Fran­ci­szek Liszt (+1886, pia­ni­sta i kom­po­zy­tor).

Do gro­na naj­bar­dziej zna­nych pol­skich ter­cja­rzy nale­żą: bł. Doro­ta z Mąto­wów (+1394, żona i mat­ka, pustel­ni­ca, mistycz­ka i styg­ma­tycz­ka), bł. Maria Ange­la Trusz­kow­ska (+1899, zało­ży­cie­la zgro­ma­dze­nia sióstr feli­cja­nek), św. Albert Chmie­low­ski (+1916, malarz, zało­ży­ciel zgro­ma­dze­nia alber­ty­nów), św. ks. Zyg­munt Goraz­dow­ski (+1920, opie­kun ubo­gich we Lwo­wie), bł. Anie­la Sala­wa (+1922, słu­żą­ca, patron­ka FZŚ w Pol­sce), bł. Józef Seba­stian Pel­czar (+1924, biskup, pro­fe­sor i rek­tor Uni­wer­sy­te­tu Jagiel­loń­skie­go), Jacek Mal­czew­ski (+1929, malarz), bł. Leon Nowa­kow­ski (+1939, kapłan die­ce­zji wło­cław­skiej i męczen­nik), Józef Hal­ler (+1960, legio­ni­sta, gene­rał Woj­ska Pol­skie­go), słu­ga Boży kard. Ste­fan Wyszyń­ski (+1981, Pry­mas Pol­ski).