Chrześcijanie w państwie Saddama

Tareq Aziz- wice­pre­mier Ira­ku jest kato­li­kiem. Ta infor­ma­cja, poda­wa­na przez licz­ne pol­skie media, przy oka­zji wizy­ty Azi­za w Waty­ka­nie, była dla wie­lu Pola­ków szo­ku­ją­ca. Tyl­ko nie­licz­ni wie­dzą bowiem, że w Ira­ku żyje spo­ra gru­pa chrze­ści­jan- nale­żą­ca do sta­ro­żyt­nych kościo­łów.

Naj­star­szą wspól­no­tą chrze­ści­jań­ską, któ­rej wyznaw­cy żyją w Ira­ku są nesto­ria­nie. Kościół ten powstał w III wie­ku, kie­dy bisku­pi asy­ryj­scy zosta­li zor­ga­ni­zo­wa­ni w jed­no­rod­ną struk­tu­rę kościel­ną pod prze­wod­nic­twem kato­li­ko­sa (począt­ko­wo był to biskup per­skiej sto­li­cy w Seleu­cji-Kte­zy­fo­nie), któ­ry z cza­sem otrzy­mał tytuł patriar­chy.

Świę­ty Nesto­riusz

Kościół asy­ryj­ski (ofi­cjal­na nazwa tej wspól­no­ty brzmi Asy­ryj­ski Kościół Wscho­du) nigdy nie przy­jął uchwał Sobo­ru Efe­skie­go i roz­wi­jał się zupeł­nie nie­za­leż­nie od pozo­sta­łych nur­tów chrze­ści­jań­stwa, bazu­jąc wyłącz­nie na dekre­tach dwóch pierw­szych sobo­rów. Chrze­ści­ja­nie asy­ryj­scy żyli pod sta­łą pre­sją prze­śla­do­wań, naj­pierw per­skich zara­tusz­trian, a póź­niej muzuł­ma­nów. Mimo to, w cią­gu kil­ku­set lat od momen­tu zerwa­nia z pozo­sta­łym chrze­ści­jań­stwem, misjo­na­rze Asy­ryj­skie­go Kościo­ła Wscho­du zdo­ła­li zanieść Ewan­ge­lię do Indii i Chin. W tym pierw­szym kra­ju śla­dy ich dzia­łal­no­ści prze­trwa­ły do chwi­li obec­nej (podzie­le­ni na wie­le jurys­dyk­cji chrze­ści­ja­nie św. Toma­sza). W dru­gim podzi­wiać moż­na tyl­ko pozo­sta­wio­ne przez nich zabyt­ki oraz pisma świad­czą­ce o głe­bo­kiej inkul­tu­ra­cji, jakiej pod­le­ga­ło chrze­ści­jań­stwo nesto­riań­skie w oto­cze­niu bud­dy­zmu i tao­izmu. Nie­ste­ty po 200 latach swo­bod­ne­go roz­wo­ju set­ki chrze­ści­jań­skich klasz­to­rów zosta­ło zli­kwi­do­wa­nych w roku 845 na roz­kaz cesa­rza, chcą­ce­go uczy­nić tao­izm jedy­ną akcep­to­wal­ną dok­try­ną w Chi­nach.

Prze­śla­do­wa­nia i najaz­dy muzuł­mań­skie dopro­wa­dzi­ły do powol­ne­go upad­ku chrze­ści­jań­stwa nesto­riań­skie­go. Jego spad­ko­bier­cy z tru­dem zacho­wy­wa­li chrze­ści­jań­ską toż­sa­mość nie­ustan­nie gnę­bie­ni przez wyznaw­ców isla­mu. Z cza­sem (od 1450 roku) patriar­cha stał się gło­wą całe­go naro­du, a jego funk­cja zaczę­ła być dzie­dzicz­na – z wuja na sio­strzeń­ca lub bra­tan­ka.

„Nesto­ria­nie” w unii z Rzu­mem

Nesto­ria­nizm osła­bia­ły rów­nież (zwy­kle czy­sto poli­tycz­ne) roz­ła­my wewnętrz­ne. Poszcze­gól­ni metro­po­li­ci i bisku­pi chęt­nie nawią­zy­wa­li unie z Rzy­mem i mia­no­wa­li się „patriar­cha­mi Babi­lo­nu”. Unie te nie trwa­ły jed­nak dłu­go, a wpro­wa­dza­ły jedy­nie zamęt w gło­wach chrze­ści­jan asy­ryj­skich. Dopie­ro w 1553 roku papież Juliusz III mia­no­wał, zbun­to­wa­ne­go wobec nie­let­nie­go patriar­chy nesto­riań­skie­go, opa­ta klasz­to­ru Yuhan­na Sula­ka – patriar­chą Chal­dej­czy­ków. Przy­brał on imię Szy­mo­na VIII. W tym momen­cie powstał unic­ki Chal­dej­ski Kościół Kato­lic­ki, któ­re­go człon­kiem jest wice­pre­mier Aziz. Szy­mon VIII od razu po powro­cie z Rzy­mu zaczął prze­pro­wa­dzać refor­my, któ­re mia­ły odróż­niać jego wspól­no­tę od kościo­ła nesto­riań­skie­go. Jed­nak już po dwóch latach dzia­ła­nia został ska­za­ny na karę śmier­ci przez lokal­ne wła­dze i po dłu­go­trwa­łych tor­tu­rach stra­co­ny.

Zało­żo­ny przez nie­go kościół przez 300 kolej­nych lat na zmia­nę wcho­dził i wycho­dził z unii z Rzy­mem. Dopie­ro mia­no­wa­nie przez papie­ża Piu­sa VIII w 1830 roku zwierzch­ni­kiem tego kościo­ła (z tytu­łem Chal­dej­skie­go Patriar­chy Babi­lo­nu) metro­po­li­ty Jana Hor­miz­da­sa unor­mo­wa­ło sytu­ację. Sto­li­cą patriar­szą Hor­miz­da­sa stał się Mos­sul w pół­noc­nym Ira­ku (w 1950 roku – sto­li­ca bisku­pia zosta­ła prze­nie­sio­na do Bag­da­du).

Czas męczeń­stwa

Obie wspól­no­ty asy­ryj­skie ponio­sły ogrom­ne stra­ty na począt­ku XX wie­ku. Po I woj­nie świa­to­wej Tur­cy doko­na­li na nich kil­ku­dzie­się­ciu masakr. Zgi­nę­ła wów­czas pra­wie 1/3 wszyst­kich nesto­rian, zaś chal­dej­czy­cy stra­ci­li czte­rech bisku­pów, kil­ku­dzie­się­ciu księ­ży i ponad 70 tysię­cy wier­nych. Pozo­sta­li albo wyco­fa­li się na Zakau­ka­zie, ucie­kli na Zachód albo schro­ni­li się w nie­do­stęp­nych górach (tych ostat­nich ma być oko­ło 30 tysię­cy).

W latach 30-tych, po wyga­śnię­ciu man­da­tu bry­tyj­skie­go w Ira­ku kon­flikt mię­dzy oddzia­ła­mi asy­ryj­ski­mi i irac­ki zakoń­czył się kolej­ną rze­zią nesto­rian. Wła­dze irac­kie pozba­wi­ły wów­czas oby­wa­tel­stwa i wyrzu­ci­ły z kra­ju patriar­chę asy­ryj­skie­go Mar Simo­na, któ­ry udał się na emi­gra­cję do Sta­nów Zjed­no­czo­nych. W efek­cie sie­dzi­ba patriar­cha­tu nesto­riań­skie­go znaj­du­je się obec­nie w Mor­ton Gro­ve w Illi­no­is.

Sym­pa­tii władz i lokal­nych spo­łecz­no­ści nie przy­spa­rza­ło zarów­no Asy­ryj­skie­mu Kościo­ło­wi Wscho­du, jak i wspól­no­tom chal­dej­skich kato­li­ków fakt, iż w spo­rej czę­ści skła­da­ją się one (szcze­gól­nie w Ira­ku) z Kur­dów.

Dzień dzi­siej­szy

Obec­nie wspól­no­ta nesto­riań­ska liczy sobie pra­wie 400 tysię­cy wier­nych, miesz­ka­ją­cych przede wszyst­kim w Sta­nach Zjed­no­czo­nych, Ira­nie i Ira­ku. Więk­szość nato­miast, z 500 tysię­cy, chrze­ści­jan chal­dej­skich prze­by­wa obec­nie w Ira­ku (a kon­kret­niej w Bag­da­dzie).

Reżim Sad­da­ma Husaj­na, wbrew powszech­nej opi­nii, nigdy ich nie prze­śla­do­wał. – Nasze sto­sun­ki z rzą­dem są obec­nie bar­dzo dobre – pod­kre­śla o. Anto­nios Mina, przed­sta­wi­ciel Chal­dej­skie­go Kościo­ła Kato­lic­kie­go w Kon­gre­ga­cji Kościo­łów Wschod­nich Sto­li­cy Apo­stol­skiej. – Wice­pre­mier Tareq Aziz jest człon­kiem nasze­go kościo­ła, a jego żona zna­na jest z głę­bo­kiej poboż­no­ści. Nasz patriar­cha Rafa­el Bida­wid jest sza­no­wa­ny przez wła­dze i czę­sto repre­zen­tu­je w rela­cjach z rzą­dem całą chrze­ści­jań­ską wspól­no­tę w Ira­ku – tłu­ma­czy o. Mina. – Mimo iż muzuł­ma­nie sta­no­wią więk­szość miesz­kań­ców Ira­ku – my chrze­ści­ja­nie nie jeste­śmy ogra­ni­cza­ni w naszych wol­no­ściach. Tyl­ko w Bag­da­dzie dzia­ła 40 para­fii chal­dej­skich. W całym Ira­ku może­my też pro­wa­dzić nor­mal­ną dzia­łal­ność dusz­pa­ster­ską i kate­che­tycz­ną. W efek­cie nasz kościół prze­ży­wa obec­nie czas dyna­micz­ne­go wzro­stu. Tyl­ko w ubie­głym roku w Bag­da­dzie 5 tysię­cy dzie­ci przy­ję­ło pierw­szą komu­nię świę­tą – doda­je o. Filip Naj­im. Coraz lepiej wyglą­da­ją tak­że rela­cje irac­kich muzuł­ma­nów i chrze­ści­jan. – Głód wywo­ła­ny przez embar­go nie skła­nia do sztucz­ne­go szu­ka­nia róż­nic, ale zbli­ża ludzi do sie­bie – pod­kre­śla o. Mina.

Nie­ste­ty bie­da spo­wo­do­wa­na rzą­da­mi Sad­da­ma Husaj­na i prze­dłu­ża­ją­cym się embar­giem skła­nia wie­lu irac­kich chrze­ści­jan do emi­gra­cji. W efek­cie z jed­nych z naj­star­szych wspól­not chrze­ści­jań­skich na świe­cie mogą pozo­stać szcząt­ki. Szcze­gól­nie, że jeśli rze­czy­wi­ście doj­dzie do woj­ny – to wro­gość irac­kich muzuł­ma­nów może się zwró­cić w kie­run­ku irac­kich chrze­ści­jan. Szcze­gól­nie, że od zawsze byli oni przez swo­ich sąsia­dów trak­to­wa­ni, jak agen­ci świa­ta zachod­nie­go.