Elmina — historia, która przynosi wstyd chrześcijaństwu

Elmi­na była ośrod­kiem, skąd w latach 1540–1850 wysła­no jako nie­wol­ni­ków do Ame­ry­ki milio­ny czar­no­skó­rych ludz­kich istot. Dzi­siaj jest muzeum, dokąd każ­de­go roku przy­by­wa ponad 400 tysię­cy odwie­dza­ją­cych, w więk­szo­ści potom­ków daw­nych nie­wol­ni­ków, ale zara­zem miej­scem, któ­re przy­no­si wspo­mnie­nie o jed­nym z naj­smut­niej­szych i przy­no­szą­cych wstyd okre­sów dzie­jów ludz­ko­ści, w tym przede wszyst­kim dzie­jów chrze­ści­jań­stwa i poszcze­gól­nych Kościo­łów, zwłasz­cza pro­te­stanc­kich i rzym­sko­ka­to­lic­kie­go.

Z powo­du han­dlu nie­wol­ni­ka­mi w cią­gu trzech wie­ków Afry­ka stra­ci­ła 60 milio­nów swo­ich miesz­kań­ców. Gwał­tem wyrwa­ne ze swo­ich ziem, odse­pa­ro­wa­ne od swych rodzin, milio­ny kobiet i męż­czyzn prze­szły przez lochy Elmi­ny, Costa Cabo i przez inne miej­sca zbu­do­wa­ne lub zdo­by­te przez ówcze­sne kolo­nial­ne potę­gi, kato­lic­kie Por­tu­ga­lię i Fran­cję, czy przez pro­te­stanc­kie Holan­dię i Anglię.

Z 60 milio­nów zła­pa­nych osób, z któ­rych uczy­nio­no nie­wol­ni­ków, tyl­ko 15 milio­nów dotar­ło do swe­go prze­zna­cze­nia. Więk­szość umar­ła lub zosta­ła zamor­do­wa­na w obskur­nych celach, lochach i na stat­kach. Trak­to­wa­ni gorzej niż bydło, w przy­pad­ku jakie­go­kol­wiek opo­ru byli strasz­nie tor­tu­ro­wa­ni i masa­kro­wa­ni. Cho­rych rzu­ca­no do morza, kobie­ty gwał­co­no.

W Elmi­na został pobu­do­wa­ny przez Por­tu­gal­czy­ków pierw­szy kościół kato­lic­ki w Afry­ce. Na ścia­nie kościo­ła refor­mo­wa­ne­go umiesz­czo­no wiersz 14 Psal­mu 132: „Bóg jest tutaj”. Dla Kościo­łów Bóg jed­nak raczej nie był Bogiem czar­no­skó­rej lud­no­ści Afry­ki trak­to­wa­nej w taki strasz­ny spo­sób przez chrze­ści­jań­skie naro­dy. Wprost prze­ciw­nie, pra­wie wszyst­kie euro­pej­skie Kościo­ły uspra­wie­dli­wia­ły na swój „poboż­ny” spo­sób ist­nie­nie i tole­ro­wa­nie nie­wol­nic­twa oraz prak­ty­ko­wa­ne­go ludo­bój­stwa.

Kie­dy wokół było tyle ludz­kie­go cier­pie­nia i nędzy, w kościo­łach Elmi­ny i Cista Cabo odpra­wia­no nabo­żeń­stwa pro­te­stanc­kie i msze kato­lic­kie. Kościo­ły w tam­tych cza­sach sku­pia­ły się na róż­nych dys­ku­sjach teo­lo­gicz­nych, moral­nych i litur­gicz­nych, ale aż do XIX wie­ku prak­tycz­nie nie ist­niał wewnątrz Kościo­łów żaden zor­ga­ni­zo­wa­ny sprze­ciw, tym bar­dziej wal­ka prze­ciw ist­nie­ją­ce­mu nie­wol­nic­twu. Oby nigdy wię­cej żaden chrze­ści­ja­nin, żaden czło­wiek nie zgo­to­wał dru­gie­mu czło­wie­ko­wi podob­ne­go losu.