Rocznica 125-lecia Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie

W tym roku przy­pa­da rocz­ni­ca 125-lecia zało­że­nia Vri­je Uni­ver­si­te­it Amster­dam (VU), uwa­ża­ne­go nie­gdyś za bastion ewan­ge­lic­ko-refor­mo­wa­ne­go szkol­nic­twa Holan­dii. Oto jego krót­ka cha­rak­te­ry­sty­ka.

Uni­wer­sy­tet powstał w głów­nej mie­rze dzię­ki sta­ra­niom dr. Abra­ha­ma Kuy­pe­ra (1837–1920), pasto­ra i poli­ty­ka oraz teo­lo­ga ewan­ge­lic­ko — refor­mo­wa­ne­go. Zfru­stro­wa­ny nara­sta­ją­cym jego zda­niem ana­ta­go­ni­zmem mię­dzy nauką a reli­gią oraz zbyt libe­ral­ną teo­lo­gią ówcze­sne­go kościo­ła pań­stwo­we­go Holan­dii — Holen­der­skie­go Kościo­ła Refor­mo­wa­ne­go (NHK), razem z gru­pą przy­ja­ciół posta­no­wił zało­żyć nową uczel­nię. Mia­ła ona być przy­kła­dem dobrej edu­ka­cji o chrze­ści­jań­skich i refor­mo­wa­nych korze­niach, a jed­no­cze­śnie być wol­na od inge­ren­cji zarów­no pań­stwa jak i kościo­ła — stąd nazwa „Wol­ny”. W dniu 20 paź­dzier­ni­ka 1880 jej dzia­łal­ność zain­aur­gu­ro­wa­no uro­czy­stym nabo­żeń­stwem w Nie­uwe Kerk w Amsterd­mie, gdzie Kuy­per był pasto­rem. Na pierw­szym roku zapi­sa­ło się ośmio­ro stud­ne­tów.

Począt­ko­wo nauka kon­ce­tro­wa­ła się na teo­lo­gii, ale absol­wen­ci VU uwa­ża­ni za ‘fan­ty­ków’ spo­ty­ka­li się z nie­chę­cią NHK i ten w 1886 roku odmó­wił ordy­no­wa­nia jed­ne­go z absol­wen­tów pod pre­tek­stem „nie­wy­star­cza­ją­cej edu­ka­cji”. Skan­dal, jaki wybuchł, dopro­wa­dził do schi­zmy w łonie NHK i powsta­nia w 1892 roku Holen­der­skich Kościo­łów Refor­mo­wa­nych (NGK). W 1901 roku Kuy­per został pre­mie­rem Holan­dii i w 1905 roku osta­tecz­nie potwier­dzo­no upraw­nie­nia aka­de­mic­kie VU, któ­ry miał już wte­dy 5 wydzia­łów.

Kolej­ne lata to okres roz­wo­ju VU wspie­ra­ne­go przez mało i śred­nio zamoż­ną część spo­łe­czeń­stwa Holan­dii, prze­waż­nie wier­nych z NGK. W 1937 roku kobie­ty zapo­cząt­ko­wa­ły akcję „VU Vro­wen Hulp”, w ramach któ­rej na potrze­by uczel­ni zbie­ra­ły drob­ne mone­ty. Sama to akcja do jej zakoń­cze­nia w 1998 roku zgro­ma­dzi­ła na potrze­by uczel­ni ponad 8 000 000 Euro.

Pod­czas II woj­ny świa­to­wej Vu poniósł cięz­kie stra­ty. W 1940 roku aresz­to­wa­no ówcze­sne­go rek­to­ra prof. V.H. Rut­ger­sa (1877–1944), któ­ry umarł w hitle­row­skim obo­zie. Gdy w 1943 roku zażą­da­no od uczel­ni by naka­za­ła swo­im stu­den­tom pod­pi­sa­nie lojal­ki wobec III Rze­szy, ówcze­sny rek­tor odmó­wił i uczel­nię zamknię­to. Ponow­nie otwar­to ją w czerw­cu 1945 roku.

Od tego cza­su VU roz­wi­ja się coraz bar­dziej. W 1949 roku pro­fe­so­rem na uczel­ni zosta­ła pierw­sza kobie­ta prof. pra­wa Gesi­na van der Molen (1898–1978). W 1955 licz­ba stu­den­tów prze­kro­czy­ła 2000 stu­den­tów i dalej rosła. Obec­nie wyno­si ona ponad 20 000 stud­ne­tów na 12 wydzia­łach. Od 1970 roku uczel­nia mie­ści się w nowym budyn­ku.

Zmie­nił się też sto­su­nek VU do Kościo­ła. Pod­czas gdy jesz­cze w 1955 ¾ stu­den­tów pocho­dzi­ło z NGK ta licz­ba spa­dła do 1/3 pięt­na­ście lat póź­niej. Od 1967 roku do 1989 roku wydzia­łem teo­lo­gii kie­ro­wał prof. H.M.Kuitert uwa­ża­ny za jed­ne­go z naj­bar­dziej libe­ral­nych teo­lo­gów Holan­dii, co nie wszyst­kim się podo­ba­ło. W 1971 roku przy­miot­ni­ki „ewan­ge­lic­ko — refor­mo­wa­ny” w sta­tu­cie uczel­ni zmie­nio­no na „chrze­ści­jań­ski”. Wie­lu przy­szłych pasto­rów Pro­te­stanc­kie­go Kościo­ła Nider­lan­dów kształ­ci się na tej uczel­ni. W tym roku VU wygrał tak­że kon­kurs na kształ­ce­nie ima­mów holen­der­skich. Dla stu­den­tów zza gra­ni­cy Wydział Teo­lo­gii VU pro­po­nu­je m.in stu­dia z zakre­su „Living Refom­red The­olo­gy” , “Evan­ge­li­cal The­olo­gy” oraz „Con­te­xtu­al The­olo­gy” oraz pro­gra­my dok­to­ranc­kie.

Vri­je Uni­ver­si­te­it w Amster­da­mie jest dalej bar­dzo widocz­ny w Holan­dii. W 2004 roku przy­wód­cy 4 z 5 naj­waż­niej­szych par­tii Holan­dii, od lewi­cy po pra­wi­cę, byli absol­wen­ta­mi tej uczel­ni.

Po bli­sko 125 latach ist­nie­nia, Vri­je Uni­wer­si­te­it Amster­dam z opty­mi­zmem patrzy w przy­szłość.