Zaczęło się od fascynacji średniowiecznymi pieśniami maryjnymi…

Pau­li­na Cere­mu­żyń­ska, muzy­ko­log, koń­czą­ca dru­gi kie­ru­nek stu­diów — histo­rię sztu­ki na Uni­wer­sy­te­cie im. Kar­dy­na­ła Ste­fa­na Wyszyń­skie­go wyru­szy­ła do Gali­cji, gdzie wkrót­ce nagra pły­tę z muzy­ką daw­ną. Pau­li­na spe­cja­li­zu­je się w wyko­ny­wa­niu śre­dnio­wiecz­nych pie­śni gali­cyj­sko-por­tu­gal­skich, w tym pie­śni ku czci Naj­święt­szej Marii Pan­ny (Can­ti­gas de San­ta Maria) i liry­ki świec­kiej (can­ti­gas de ami­go oraz can­ti­gas de amor). Spe­cjal­nie dla EAI ekumenizm.pl Pau­li­na zdra­dzi­ła kil­ka sekre­tów doty­czą­cych jej pla­nów arty­stycz­nych oraz udo­stęp­ni­ła foto­gra­fie z sesji zdję­cio­wej.

Czym są Can­ti­gas de San­ta María?

Jest to zbiór 420 pie­śni jed­no­gło­so­wych ku czci naj­święt­szej Marii Pan­ny. Zbiór ten powstał na dwo­rze Alfon­sa X Mądre­go, kró­la Kasty­lii i Leonu w latach 1265–1284. Król zamó­wił księ­gę z utwo­ra­mi, któ­ra sta­ła się ogrom­nym przed­się­wzię­ciem reali­zo­wa­nym przez zespół ludzi zatrud­nia­nych przez kró­la. Choć nie wia­do­mo, czy część z pie­śni król napi­sał oso­bi­ście, to jed­nak­że utwo­ry są zwią­za­ne z oso­bi­stą poboż­no­ścią jego jako czło­wie­ka oraz jako kró­la. Pierw­szy zacho­wa­ny ręko­pis, zwa­ny TO od Tole­do (daw­nej sto­li­cy Hisz­pa­nii), miał 100 pie­śni, wer­sja osta­tecz­na skła­da się z 420 pie­śni, z któ­rych 5 poświę­co­nych jest Chry­stu­so­wi. Can­ti­gas wpi­su­ją się w nurt buj­nie roz­kwi­ta­ją­ce­go w tym okre­sie kul­tu maryj­ne­go. Cuda, o któ­rych mówią tek­sty pie­śni, pocho­dzą z sank­tu­ariów nie tyl­ko Pół­wy­spu Ibe­ryj­skie­go, ale tez Fran­cji i Anglii. Dwór Alfon­sa X był w XIII nie­zwy­kle waż­nym cen­trum liry­ki tru­ba­dur­skiej, two­rzo­nej w języ­ku gali­cyj­sko-por­tu­gal­skim, miej­scem gdzie spo­ty­ka­li się naj­wy­bit­niej­si poeci i kom­po­zy­to­rzy tego cza­su.Dla­cze­go zain­te­re­so­wa­łaś się Can­ti­gas de San­ta Maria?

Ponie­waż jest to atrak­cyj­ny mate­riał dla muzy­ka i muzy­ko­lo­ga. Są one pod wie­lo­ma wzglę­da­mi bar­dzo róż­no­rod­ne — są pie­śni nar­ra­cyj­ne opo­wia­da­ją­ce naj­róż­niej­sze histo­rie, cza­sem z nutą iro­nii, tro­chę prze­wrot­ne, jest w nich cie­ka­wa liry­ka w sty­lu tru­ba­dur­skim, gdzie Maria wystę­pu­je jako dama ser­ca. W jesz­cze innych odna­leźć moż­na frag­men­ty litur­gii, a poza tym zna­leźć w nich moż­na ogrom­ną róż­no­rod­ność sty­lów muzycz­nych i nar­ra­cyj­nych. Ponad­to pie­śni te wciąż są bar­dzo inspi­ru­ją­ce nauko­wo — ich nota­cja jest sła­bo odczy­ta­na, bo np. nie wia­do­mo jak odczy­tać rytm. Sys­tem zapi­su funk­cjo­nu­ją­cy na Pół­wy­spie Ibe­ryj­skim miał swo­ją wła­sną tra­dy­cję, wywo­dzą­cą się z lokal­nej tra­dy­cji zapi­su cho­ra­łu, wła­sną cha­rak­te­ry­sty­kę, któ­rej z bra­ku dosta­tecz­nej ilo­ści źró­deł nie jeste­śmy w sta­nie dobrze poznać. Ponad­to w XIII wie­ku poja­wia się wie­le nowo­ści w sys­te­mie zapi­sy­wa­nia muzy­ki, któ­re tak­że wpły­wa­ły na nota­cje ibe­ryj­ska, tak ze w tym okre­sie pod­le­ga­ła ona szyb­kim zmia­nom. W związ­ku z tym trud­no dociec na jakim eta­pie znaj­du­je się zapis Can­ti­gas. Ręko­pi­sy zawie­ra­ją­ce can­ti­gas róż­nią się mię­dzy sobą, póź­niej­sze przed­sta­wia­ją nota­cję “uno­wo­cze­śnio­ną”. Nie­któ­re pie­śni są łatwe w odczy­cie, inne budzą kon­tro­wer­sje. Nie­któ­re mają wyraź­ny rytm, inne praw­do­po­dob­nie były wyko­ny­wa­ne w ryt­mie “wol­nym”, zależ­nym od zna­cze­nia i akcen­tu słów oraz oczy­wi­ście od wyko­naw­cy.

Czy wybór Gali­cji i zain­te­re­so­wa­nie kul­tu­rą gali­cyj­ską jest przy­pad­ko­we i chwi­lo­we, czy może sta­nie się dla Cie­bie por­tem arty­stycz­nym?

Mam nadzie­ję, że będzie por­tem. Wybór Gali­cji był podyk­to­wa­ny chę­cią śpie­wa­nia Can­ti­gas de San­ta María, na któ­re wcze­śniej natra­fi­łam zaj­mu­jąc się muzy­ka śre­dnio­wiecz­ną. Zapi­sa­łam się na lek­to­rat gali­cyj­skie­go, przy­je­cha­łam na kurs do San­tia­go de Com­po­ste­la i oka­za­ło się, że to wspa­nia­łe mia­sto.

Dla­cze­go Gali­cyj­czy­cy są zain­te­re­so­wa­ni pol­ską woka­list­ką? Z kim będziesz współ­pra­co­wać?

Są zain­te­re­so­wa­ni współ­pra­cą ponie­waż pro­po­nu­ję bar­dzo oso­bi­sty, natu­ral­ny i praw­dzi­wy spo­sób inter­pre­ta­cji. Dla mnie waż­ne jest sło­wo, szcze­gól­nie w sztu­ce tru­ba­dur­skiej. Tekst powi­nien być prio­ry­te­tem, bo tru­ba­du­rzy byli mistrza­mi sło­wa, więc logicz­nie one zawie­ra­ją esen­cję. W Gali­cji jest wie­lu wspa­nia­łych muzy­ków a ja mam coś nowe­go. Pozna­łam kil­ka osób pod­czas róż­nych nagrań i chcę ich zapro­sić do współ­pra­cy. Nagra­nie pły­ty zacznie się we wrze­śniu a w tej chwi­li zaj­mu­ję się trans­kryp­cją reper­tu­aru. Pla­nu­ję nagrać 13 pie­śni świec­kich, któ­re są jedy­ny­mi zacho­wa­ny­mi z melo­dia­mi pie­śnia­mi świec­ki­mi spo­śród tych setek zacho­wa­nych pie­śni reli­gij­nych. Mają one dużo wspól­ne­go z tymi maryj­ny­mi — pocho­dzą prze­cież z tej samej tra­dy­cji, część z nich wyszła spod pió­ra wnu­ka Alfon­sa Mądre­go — kró­la Por­tu­ga­lii Don Deni­sa.

Czy pły­ta będzie osią­gal­na w Pol­sce?

Mam nadzie­ję, że będzie osią­gal­na w Pol­sce, Hisz­pa­nii, Fran­cji oraz Por­tu­ga­lii, bo tam mamy dys­try­bu­cję. Pla­nu­ję kon­cer­ty pro­mu­ją­ce pły­tę we wszyst­kich miej­scach, do któ­rych zosta­nę zapro­szo­na. Dotych­czas korzy­sta­łam ze wspar­cia ks. Lecha Tran­dy. Zapra­sza on muzy­ków do Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Refor­mo­wa­ne­go w War­sza­wie, któ­ry już sły­nie ze świet­nych kon­cer­tów muzy­ki daw­nej.

Insty­tu­cje oraz oso­by chęt­ne, by zapro­sić na kon­cer­ty Pau­li­nę Cere­mu­żyń­ską pro­szo­ne są o kon­takt z redak­cją ekumenizm.pl

Foto: P.M. Cane­do