Brewiarz Mirandy — sekret hiszpańskiej kultury

Bre­wiarz zwa­ny bre­wia­rzem Miran­dy pocho­dzi z XV w. Do tej pory nie prze­stu­dio­wa­no go ani z punk­tu widze­nia litur­gi­ki ani orna­men­ty­ki. Z pew­no­ścią jest zapi­sem sta­rych form litur­gicz­nych z San­tia­go de Com­po­ste­la. Moż­na to wywnio­sko­wać dzię­ki temu, że mię­dzy inny­mi znaj­du­ją się w bre­wia­rzu frag­men­ty tek­stów sko­pio­wa­ne z Codex Cali­xti­nus.

Ponad­to pośród tek­stów księ­gi znaj­du­je się psał­terz pocho­dzą­cy nie z Wul­ga­ty ale z innej wer­sji Biblii, za pew­ne wizy­goc­kiej, ponie­waż takie wer­sje były sto­sun­ko­wo popu­lar­ne na Pół­wy­spie Ibe­ryj­skim. W bre­wia­rzu znaj­du­je się wie­le nawią­zań do świę­tych zwią­za­nych z dro­gą piel­grzym­ko­wą do San­tia­go de Com­po­ste­la oraz do świę­ty­mi zwią­za­nych z dwo­ma zako­na­mi kazno­dziej­ski­mi – domi­ni­ka­na­mi oraz fran­cisz­ka­na­mi.

Podob­nie do innych bre­wia­rzy z tego okre­su egzem­plarz z San­tia­go de Com­po­ste­la cha­rak­te­ry­zu­je się bogac­twem orna­men­ty­ki, szcze­gól­nie w przy­pad­ku liter zaczy­na­ją­cych nowy tekst. Dzię­ki przed­sta­wie­niom heral­dycz­nym moż­na było przy­bli­żyć się do roz­strzy­gnię­cia zagad­ki kim był wła­ści­ciel księ­gi – był nim za pew­ne bra­ta­nek Don Álva­ro de Luna, czy­li Don Rodri­go de Luna, któ­ry został arcy­bi­sku­pem San­tia­go, któ­ry póź­niej zapi­sał się tym, że hoj­nie wspie­rał swo­ich krew­nych. Nazwi­sko Miran­dy, któ­re w histo­rii kul­tu­ry i lite­ra­tu­ry Hisz­pa­nii jest powszech­nie zna­ne, poja­wia się na jed­nej z pierw­szych kart księ­gi ma zwią­zek z wła­ści­cie­lem póź­niej­szym, o któ­rym nic nie wia­do­mo.

W przy­pad­ku orna­men­ty­ki nale­ży zwró­cić uwa­gę, że żad­na ze stron nie zawie­ra ilu­stra­cji na całą stro­nę. Na brze­gach oraz w przy­pad­ku liter począt­ko­wych znaj­du­ją się ilu­stra­cje odno­szą­ce się wprost do tek­stu, któ­re­mu one towa­rzy­szą. Ilu­stra­cje oraz tekst wpi­su­ją się w ówcze­sny spo­sób poj­mo­wa­nia tek­stu wyzna­nio­we­go. To zna­czy: tekst miał być wspar­ty wyobra­że­niem Boga czy świę­tych aby modlą­cy się odczu­wał obec­ność abso­lu­tu zarów­no sło­wem jak i wzro­kiem.

Jako przy­kład orna­men­ty­ki może posłu­żyć minia­tu­ra z przed­sta­wie­niem począt­ko­we­go D psal­mu Domi­nus ilu­mi­na­tio mea et salus mea: — Jest na niej widocz­ny Dawid oświe­co­ny pro­mie­niu­ją­cym Słoń­cem o ludz­kiej twa­rzy, co jest wyobra­że­niem Boga. W innych przy­pad­kach mamy do czy­nie­nia na przy­kład z przed­sta­wie­niem Chry­stu­sa z kulą ziem­ską, z oka­zji świę­ta Prze­mie­nie­nia Pań­skie­go z 6 sierp­nia oraz syna po pra­wi­cy Ojca z uno­szą­cą się nad nimi gołę­bi­cą nie­bie­ską — na świę­to Trój­cy św. 

Posta­cie znaj­du­ją­ce się na brze­gach kart naj­czę­ściej przed­sta­wia­ją ele­men­ty roślin­ne, cza­sem sce­ny maryj­ne jak nawie­dze­nie, wnie­bo­wzię­cie lub też szcze­gól­nych świę­tych lub też kle­ry­ka odda­ją­ce­go się po opie­kę św. Marii Mag­da­le­nie poku­tu­ją­cej.

Bre­wiarz Miran­dy jest obec­nie w opra­co­wa­niu cyfro­wym, więc z pew­no­ścią wkrót­ce uka­że się w Hisz­pa­nii jego trans­kryp­cja oraz tłu­ma­cze­nie, podob­nie jak sta­ło się z Codex Cali­xti­nus. Oba dzie­ła znaj­du­ją się w archi­wum kate­dry San­tia­go de Com­po­ste­la, gdzie prze­cho­wy­wa­ne są w spe­cjal­nych warun­kach kli­ma­tycz­nych i poka­zy­wa­ne są jedy­nie w celach nauko­wych. Nie są dostęp­ne dla wycie­czek gru­po­wych.

Zobacz tak­że:

Ekumenizm.pl — Codex Cali­xti­nus

Ekumenizm.pl — Wywiad z archi­wi­stą kate­dry w San­tia­go