Duńczycy wobec nazistowskiego antysemityzmu

Zda­niem Sofie Lene Bak, histo­ry­ka z Uni­wer­sy­te­tu Kopen­ha­skie­go, Duń­czy­cy pod­czas II Woj­ny Świa­to­wej gene­ral­nie odrzu­ci­li anty­se­mi­tyzm, jed­nak widocz­ny był pewien rodzaj uprze­dze­nia, opar­ty głów­nie na powo­dach eko­no­micz­nych oraz obcym pocho­dze­niu Żydów.

W latach 30. XX wie­ku Chri­stian Bar­thol­dy, ówcze­sny szef Misji Wewnętrz­nej, czę­sto wystę­po­wał prze­ciw­ko nazi­stow­skie­mu anty­se­mi­ty­zmo­wi. Kry­ty­ko­wał też anty­ży­dow­skie pisma ks. Mar­ci­na Lutra. Jed­nak w tym samym cza­sie opu­bli­ko­wał kil­ka arty­ku­łów, któ­re cha­rak­te­ry­zo­wa­ły Żydów jako obco­kra­jow­ców, któ­rzy nie mogą two­rzyć z chrze­ści­ja­na­mi praw­dzi­wej wspól­no­ty. Zda­niem Sofie Lene Bak to typo­wa posta­wa w duń­skiej deba­cie tam­tych cza­sów.

Sofie Lene Bak: — W Danii Żydzi nie byli publicz­nie prze­śla­do­wa­ni. Powszech­ne było prze­ko­na­nie, że jeśli będzie się wyra­ża­ło poglą­dy anty­se­mic­kie, zosta­nie czło­wie­ko­wi przy­pię­ta ety­kie­ta sym­pa­ty­ka nazi­stów. Taka posta­wa nie zmie­ni­ła jed­nak wewnętrz­ne­go bra­ku zaufa­nia, a wyzna­czy­ła jedy­nie gra­ni­ce publicz­nych wypo­wie­dzi. Posta­wa ta jest wciąż żywa.

Przed woj­ną ucie­ka­ją­cy z Nie­miec Żydzi nie byli w Danii mile widzia­ni, gdzie ist­niał wyraź­ny podział na “naszych” Żydów i tych z innych kra­jów. Duń­scy Żydzi byli cał­ko­wi­cie zasy­mi­lo­wa­ni ze spo­łe­czeń­stwem i było ich bar­dzo nie­wie­lu.

Pod­czas nie­miec­kiej oku­pa­cji kró­le­stwa sta­ło się jasne, że żydow­ska mniej­szość była cał­ko­wi­cie akcep­to­wa­na przez spo­łe­czeń­stwo. Kie­dy wła­dze oku­pa­cyj­ne zaczę­ły przy­go­to­wy­wać spe­cjal­ne kro­ki w sto­sun­ku do Żydów, spo­tka­ło się to z opo­rem duń­skich poli­ty­ków. Swój pro­test wyra­zi­li też otwar­cie lute­rań­scy bisku­pi. Duń­czy­cy zaczę­li się wte­dy przy­go­to­wy­wać do wiel­kiej akcji, któ­ra w 1943 roku pomo­gła 6 tys. Żydów w uciecz­ce na rybac­kich łodziach do neu­tral­ne­go Kró­le­stwa Szwe­cji.