Klucze do Reja

- Mówie­nie o Reju jest naszą powin­no­ścią wobec tego wiel­kie­go pisa­rza – powie­dział na roz­po­czę­cie wykła­du prof. Kar­piń­ski. – Był to naj­więk­szy pol­ski mora­li­sta i naj­bar­dziej pra­co­wi­ty autor z XVI wie­ku. Lista jego dzieł jest impo­nu­ją­ca. Nie­ste­ty, wie­le z nich nie zosta­ło do dzi­siaj grun­tow­nie zba­da­ne, cho­ciaż­by Psał­terz Dawi­da. Nie zebra­no rów­nież wszyst­kich pie­śni.

Gość wie­czo­ru stwier­dził, że Miko­łaj Rej miał duże­go pecha, albo­wiem swą twór­czo­ścią zde­rzył się z Janem Kocha­now­skim, z któ­rym musiał prze­grać. – Opi­nie o Reju są peł­ne ste­reo­ty­pów. Jego auto­bio­gra­fia przed­sta­wia pisa­rza jako pro­stacz­ka, obżar­tu­cha i opo­ja. – powie­dział pro­fe­sor.

War­to zazna­czyć, że Miko­łaj Rej przy­jął naj­pierw lute­ra­nizm, a póź­niej kal­wi­nizm. W 1550 roku prze­wo­dził szlach­cie mało­pol­skiej na sej­mi­ku kor­czyń­skim żąda­jąc „żon dla księ­ży i kie­li­cha dla świec­kich”. Zda­niem prof. Kar­piń­skie­go nie­słusz­nie oskar­ża­no go o anty­kle­ry­ka­lizm. Cza­sem zacho­wy­wał się jak woju­ją­cy kal­wi­ni­sta, ale nie był pro­gra­mo­wym wro­giem Kościo­ła Rzym­sko­ka­to­lic­kie­go.

- Naj­waż­niej­szą kwe­stią jest zro­zu­mie­nie epo­ki, w któ­rej pisarz żył i two­rzył. Rej był czło­wie­kiem rene­san­su, ale nie huma­ni­stą, jeże­li przez huma­nizm rozu­mie­my pewien powrót do anty­ku. Epo­kę rene­san­su prze­ci­na­ją dwa nur­ty. Pierw­szy, któ­ry moż­na nazwać uczo­nym z Janem Kocha­now­skim na cze­le. Dru­gi odwo­łu­je się do tego, co pro­ste, do języ­ka, któ­ry ludzie rozu­mie­ją. Ten dru­gi nurt nawet trud­no jakoś nazwać – mówił gość Spo­tkań.

Rej pisał swe dzie­ła pole­micz­ne z zakre­su poli­ty­ki i reli­gii po pol­sku i jest nazy­wa­ny ojcem lite­ra­tu­ry pol­skiej. Jego pra­ce były wyda­wa­ne nawet 40 lat po śmier­ci pisa­rza. O tym jak bar­dzo żywe były poru­sza­ne przez Reja pro­ble­my może świad­czyć fakt, że wiel­ką pole­mi­kę z jego poglą­da­mi pro­wa­dzi cho­ciaż­by w XVII wie­ku Hie­ro­nim Morsz­tyn. Rej nadal ist­nie­je w tra­dy­cji.

- Co jest takie­go u Reja cze­go nie znaj­dzie­my u innych? – pytał prof. Adam Kar­piń­ski – Przede wszyst­kim język Nikt nie pisze tak jak on. To język kolo­kwial­ny, taki, jakim wów­czas mówi­li pro­ści ludzie. Jego dzie­ła to swo­ista taśma magne­to­fo­no­wa z zapi­sem mowy sprzed pię­ciu­set lat. Nikt rów­nież nie potra­fi w tak barw­ny spo­sób opi­sać świa­ta i przy­jem­no­ści pły­ną­cych z uży­wa­nia życia.

Gdzie w takim razie leżą klu­cze do Reja? – Klu­cze te znaj­du­ją się w rękach histo­ry­ków lite­ra­tu­ry oraz u tych, któ­rzy mają dziś wpływ na edu­ka­cję, a przede wszyst­kim kształ­to­wa­nie listy lek­tur szkol­nych – pod­su­mo­wał swój wykład pre­le­gent.

Wie­czór uświet­nił kon­cert muzy­ki daw­nej w wyko­na­niu zespo­łu Canor Anti­cus pod kie­run­kiem arty­stycz­nym prof. Mar­ci­na Zalew­skie­go.

W listo­pa­dzie gościem Cie­cha­now­skich Spo­tkań Muze­al­nych będzie prof. dr hab. Janusz T. Maciusz­ko – Pro­rek­tor Chrze­ści­jań­skiej Aka­de­mii Teo­lo­gicz­nej, któ­ry przed­sta­wi Miko­ła­ja Reja jako wybit­ne­go teo­lo­ga ewan­ge­lic­kie­go z XVI wie­ku.

prof. dr hab. Adam Kar­piń­ski – histo­ryk lite­ra­tu­ry. Pra­cu­je w Insty­tu­cie Badań Lite­rac­kich Pol­skiej Aka­de­mii Nauk oraz na Uni­wer­sy­te­cie War­szaw­skim. Zaj­mu­je się histo­rią lite­ra­tu­ry rene­san­su i baro­ku oraz edy­tor­stwem nauko­wym. Pro­wa­dzi bada­nia, m.in. nad sie­dem­na­sto­wiecz­ną kul­tu­rą ręko­pi­sów. Jest auto­rem wie­lu edy­cji kry­tycz­nych poetów z XVI i XVII wie­ku. Jest Prze­wod­ni­czą­cym Komi­te­tu Orga­ni­za­cyj­ne­go 500-tnej Rocz­ni­cy Uro­dzin Miko­ła­ja Reja.