Marcin Luter i jego śluby

Czy mógł­by mi ktoś wytłu­ma­czyć kwe­stię ślu­bów zakon­nych Lutra, któ­re zosta­ły przez nie­go zła­ma­ne? Jak­by nie było Luter skła­dał ślu­by zakon­ne: czy­stość, ubó­stwo, posłu­szeń­stwo. Następ­nie te ślu­by zła­mał bio­rąc ślub z Kata­rzy­ną von Borą (któ­ra była zbie­głą mnisz­ką i któ­ra rów­niez zła­ma­ła ślu­by). Jak to sie ma w sto­sun­ku do nauk Pisma i lojal­no­ści wobec Boga (nie wiem czy dobrze to ują­łem)? Jaki był waru­nek roz­wią­za­nia ślu­bów w ST? Czy ślu­by zakon­ne Lutra mozna roz­pa­try­wać przez pry­zmat ST ślu­bów?

Sza­now­ny Panie

Sto­su­nek Mar­ci­na Lutra do insty­tu­cji ślu­bów zakon­nych wpi­sa­ny jest w kon­tro­wer­sję uczyn­ko­wo­ści (Werk­ge­rech­tig­ke­it) i uspra­wie­dli­wie­nia z łaski przez wia­rę. Kry­ty­ka zako­nów i ślu­bów zakon­nych nie była niczym nowym. Kato­lic­ki histo­ryk J. Lortz zauwa­ża, że już w XV wie­ku zako­ny są ostro kry­ty­ko­wa­ne, przede wszyst­kim z powo­du upad­ku moral­no­ści i odda­le­nia się od pier­wot­nych ide­ałów życia mona­stycz­ne­go.

W piśmie De votis mona­sti­cis z listo­pa­da 1521 roku napi­sa­nym na kan­wie kon­flik­tu z rady­kal­nym Karl­stad­tem ks. Mar­cin Luter napi­sał, że ślu­by zakon­ne są nie­waż­ne, ponie­waż są nie­zgod­ne z Ewan­ge­lią. Luter sprze­ci­wił się tym samym poglą­do­wi, jako­by stan zakon­ny był ide­ałem życia chrze­ści­jań­skie­go, poprzez któ­re czło­wiek może sobie zasłu­żyć na swo­je zba­wie­nie. Dla Lutra ist­nie­ją trzy sta­ny: ecc­le­sia, oeco­no­mia oraz poli­tia, przy czym poprzez powszech­ne kapłań­stwo wszyst­kich ochrzczo­nych każ­da z tych płasz­czyzn zaha­cza o dru­gą.

Pole­mi­ka Lutra skie­ro­wa­na jest prze­ciw­ko nad­uży­ciom życia mona­stycz­ne­go, a nie prze­ciw­ko samej insty­tu­cji. Luter pod­kre­ślał w swo­ich pismach, że klasz­to­ry, któ­re zaj­mu­ją się edu­ka­cją oraz dia­ko­nią (służ­bą bliź­nie­mu) powin­ny zostać, jed­nak­że każ­dy powi­nien mieć pra­wo opusz­cze­nia ich w każ­dej chwi­li. Na nie­któ­rych tere­nach obję­tych Refor­ma­cją klasz­to­ry nadal dzia­ła­ły (przede wszyst­kim żeń­skie) i ist­nie­ją do dziś jako ewan­ge­lic­kie wspól­no­ty modli­tew­ne – np. Vol­ken­ro­da czy Schaum­burg.

W 1522 roku kapi­tu­ła klasz­to­ru augu­stia­nów w Wit­ten­ber­dze, do któ­rej nale­żał Luter, stwier­dzi­ła, że ślu­by zakon­ne są nie­waż­ne, powo­łu­jąc się na regu­la pri­ma, czy­li Pismo Świę­te, któ­re nie mówi nic o insty­tu­cji ślu­bów zakon­nych. Zgro­ma­dze­nie posta­na­wia nadal zamiesz­ki­wać klasz­tor i przyj­mo­wać nowych człon­ków, ale bez koniecz­no­ści skła­da­nia ślu­bów. Wie­lu zakon­ni­ków opusz­cza stan mni­szy. Ostat­nim był sam Mar­cin Luter, któ­ry w 1524 roku zrzu­ca habit, a w 1525 nie­spo­dzie­wa­nie zawie­ra zwią­zek mał­żeń­ski z Kata­rzy­ną von Borą.

Dla Lutra nie ist­nie­je hie­rar­chi­za­cja życia chrze­ści­jań­skie­go. Każ­dy chrze­ści­ja­nin jest wol­ny i w rów­nym stop­niu grzesz­ni­kiem sto­ją­cym naprze­ciw łaska­we­go Boga. Ślu­by zakon­ne nie sta­wia­ją czło­wie­ka w uprzy­wi­le­jo­wa­nej sytu­acji przed Bogiem, nie mogą być porów­na­ne do dru­gie­go chrztu (jak mawiał św. Hie­ro­nim). Jeden z zakon­nych nauczy­cie­li Lutra Johann v. Paltz († 1511) pod­kre­ślał mario­lo­gicz­ny aspekt ślu­bów zakon­nych, mówiąc, że swo­ją poko­rą Maria Pan­na ścią­gnę­ła na zie­mię Syna Boże­go i urze­czy­wist­ni­ła w ten spo­sób ślu­by posłu­szeń­stwa, ubó­stwa i czy­sto­ści. Nie były to poglą­dy nowe, a w róż­nych posta­ciach roz­po­wszech­nio­ne w śre­dnio­wiecz­nym mona­sty­cyź­mie.

Pod­su­mo­wu­jąc: rozu­mie­nie ślu­bów zakon­nych wpi­sa­ny jest w refor­ma­cyj­ną teo­lo­gię uspra­wie­dli­wie­nia i nie doty­czą sta­ro­te­sta­men­to­wej idei przy­mie­rza. Dla Lutra kwe­stia ślu­bów odzwier­cie­dla kon­flikt mię­dzy Pra­wem (Gesetz) a Ewan­ge­lią – na mar­gi­ne­sie trze­ba pod­kre­ślić, że jest to myśl, któ­ra obca jest teo­lo­gii refor­mo­wa­nej. Wiecz­ne ślu­by są dla Lutra znie­wa­la­ją­cym pra­wem, któ­re odcią­ga czło­wie­ka od wol­no­ści Ewan­ge­lii Chry­stu­so­wej w stro­nę poboż­no­ści uczyn­ko­wej.

Dariusz P. Bruncz