5. rocznica podpisania “Wspólnej deklaracji w sprawie nauki o usprawiedliwieniu”

31. paź­dzier­ni­ka minie 5 lat od pod­pi­sa­nia “Wspól­nej dekla­ra­cji w spra­wie nauki o uspra­wie­dli­wie­niu”. Doku­ment został zatwier­dzo­ny w Dniu Refor­ma­cji pod­czas nabo­żeń­stwa eku­me­nicz­ne­go w ewan­ge­lic­kim koście­le św. Anny w Augs­bur­gu. W poniż­szej depe­szy pre­zen­tu­je­my rów­nież listy otwar­te bisku­pów z dwóch Kościo­łów: arcy­bi­sku­pa Alfon­sa Nos­so­la — prze­wod­ni­czą­ce­go Rady Epi­sko­pa­tu Pol­ski ds. Eku­me­ni­zmu i bisku­pa Janu­sza Jaguc­kie­go, zwierzch­ni­ka Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go w RP.

Pod­pi­sa­nie “Wspól­nej dekla­ra­cji w spra­wie nauki o uspra­wie­dli­wie­niu” okre­śla się jako naj­więk­sze wyda­rze­nie eku­me­nicz­ne stu­le­cia. Ze stro­ny kato­lic­kiej doku­ment pod­pi­sał prze­wod­ni­czą­cy Papie­skiej Rady ds. Popie­ra­nia Jed­no­ści Chrze­ści­jan, kard. Edward I. Cas­si­dy, a ze stro­ny lute­rań­skiej — prze­wod­ni­czą­cy Świa­to­wej Fede­ra­cji Lute­rań­skiej, bp Chri­stian Krau­se (przed­sta­wie­ni na zdj.).

Każ­da ze stron w doku­men­cie sfor­mu­ło­wa­ła “kon­sens w pod­sta­wo­wych zagad­nie­niach nauki o uspra­wie­dli­wie­niu”. Pod­kre­ślo­no, że wszel­kie nie­po­ro­zu­mie­nia z XVI wie­ku są dale­kie od współ­cze­sne­go dia­lo­gu.

Z pod­pi­sa­ne­go doku­men­tu wyni­ka, iż czło­wie­ka może zba­wić tyl­ko Bóg, Jego łaska i miłość, a z wia­ry, z doświad­cze­nia Boże­go miło­sier­dzia, rodzą się dobre uczyn­ki. Kościół kato­lic­ki i gru­pu­ją­ca Kościo­ły lute­rań­skie Fede­ra­cja wyra­zi­ły “wspól­ne rozu­mie­nie nasze­go uspra­wie­dli­wie­nia przez łaskę Bożą dzię­ki wie­rze w Jezu­sa Chry­stu­sa”. Pod­kre­ślo­no rów­nież, że w żaden spo­sób czło­wiek nie może powo­ły­wać się przed Bogiem na swo­je sta­ra­nia i dobre uczyn­ki, a odpusz­cze­nie mu grze­chów zale­ży jedy­nie od łaski Bożej.

Jed­ną z tez sfor­mu­ło­wa­nych przez Lutra w cza­sie Refor­ma­cji była nauka o uspra­wie­dli­wie­niu, czy­li moż­li­wo­ści zba­wie­nia grzesz­ni­ka tyl­ko dzię­ki łasce Bożej i jedy­nie przez wia­rę (sola gra­tia; sola fide). Z takim sta­no­wi­skiem nie zga­dza­li się teo­lo­go­wie kato­lic­cy, któ­rzy pod­kre­śla­li zna­cze­nie wol­nej woli czło­wie­ka i speł­nia­nych przez nie­go uczyn­ków. Ów pro­blem to naj­więk­szy powód wie­lo­wie­ko­we­go roz­ła­mu mię­dzy pro­te­stan­ta­mi i kato­li­ka­mi.

Poni­żej publi­ku­je­my wypo­wie­dzi z listów bisku­pów oby­dwu Kościo­łów: : arcy­bi­sku­pa Alfon­sa Nos­so­la — prze­wod­ni­czą­ce­go Rady Epi­sko­pa­tu Pol­ski ds. Eku­me­ni­zmu i bisku­pa Janu­sza Jaguc­kie­go, zwierzch­ni­ka Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go w RP, prze­ka­za­ne KAI.

Abp Alfons Nos­sol: Kościół Chry­stu­so­wy ma przy­szłość

“Wspól­na dekla­ra­cja w spra­wie nauki o uspra­wie­dli­wie­niu”, pod­pi­sa­na przez Świa­to­wą Fede­ra­cję Lute­rań­ską i Kościół rzym­sko­ka­to­lic­ki 31 paź­dzier­ni­ka 1999 r. w Augs­bur­gu, może być uwa­ża­na za wspa­nia­łe wej­ście w Rok Jubi­le­uszo­wy chrze­ści­jań­stwa, za jego pierw­szy kon­kret­ny krok. Ojciec Świę­ty nazwał ją kro­kiem milo­wym na dro­dze do jed­no­ści. Dotych­czas żad­nej dekla­ra­cji w dia­lo­gu bila­te­ral­nym czy mul­ti­la­te­ral­nym Kościo­ły nie pod­pi­sa­ły w spo­sób tak ofi­cjal­ny.

Może się wyda­wać, że w dekla­ra­cji cho­dzi o czy­stą teo­rię. Nie, to nie jest czy­sta teo­ria. Naj­lep­szym dowo­dem na to, o co w niej cho­dzi i jak jest odbie­ra­na w Kościo­łach zrze­szo­nych w Świa­to­wej Fede­ra­cji Lute­rań­skiej i w Koście­le rzym­sko­ka­to­lic­kim, są dwa wpro­wa­dze­nia do nume­ru sierp­nio­we­go “Luthe­ri­sche Welt Infor­ma­tion”, któ­ry w cało­ści jest poświę­co­ny zna­cze­niu, per­spek­ty­wie, recep­cji i dal­szej nadziei zwią­za­nej z dekla­ra­cją. Sekre­tarz gene­ral­ny ŚFL dr Isma­el Noko zaty­tu­ło­wał swo­je wpro­wa­dze­nie: “Uspra­wie­dli­wio­ny, czy­li wyzwo­lo­ny do życia”, a prze­wod­ni­czą­cy Papie­skiej Rady ds. Jed­no­ści Chrze­ści­jan, kard. Wal­ter Kasper: “Od wro­go­ści do przy­jaź­ni”. Te tytu­ły są zna­mien­ne.

“Wspól­na dekla­ra­cja” pod­kre­śla, że uspra­wie­dli­wie­nie jest — zgod­nie z nauką św. Paw­ła, wyra­żo­ną przede wszyst­kim w jego listach do Rzy­mian i do Gala­tów — przy­własz­cze­niem sobie spra­wie­dli­wo­ści Chry­stu­so­wej, któ­ra jest swo­iste­go rodza­ju spra­wie­dli­wo­ścią, gdyż jej duszą i ser­cem jest miło­sier­na miłość. W jej przy­własz­cze­niu sobie mocą Ducha Świę­te­go, poprzez łaskę i poprzez wia­rę, cho­dzi o uspra­wie­dli­wie­nie przez wia­rę żywą, a nie jakąś czy­sto teo­re­tycz­ną, inte­lek­tu­al­nie wydu­ma­ną. Św. Paweł mówi o fides cari­ta­te for­ma­ta — wie­rze ukształ­to­wa­nej miło­ścią. Cho­dzi więc też o czy­ny miło­ści, ale te czy­ny są już owo­cem Bożej łaski. Na tej nauce o uspra­wie­dli­wie­niu bazu­je rów­nież wyja­śnie­nie god­no­ści nie tyl­ko chrze­ści­ja­ni­na, ale każ­de­go czło­wie­ka, stwo­rzo­ne­go na Boży obraz i Boże podo­bień­stwo.

“Wspól­na dekla­ra­cja” jest pod­sta­wą opty­mi­stycz­ne­go spoj­rze­nia Kościo­ła Chry­stu­so­we­go w przy­szłość. Kościół Chry­stu­so­wy ma przy­szłość! Nie­za­leż­nie od moc­no postę­pu­ją­cej seku­la­ry­za­cji, Kościół jest wła­ści­wie jedy­nym czyn­ni­kiem, któ­ry może stwo­rzyć fun­da­ment dla poko­ju świa­to­we­go — nie chwi­lo­wy, spek­ta­ku­lar­ny, ide­olo­gicz­ny, poli­tycz­ny, ale głę­bo­ki, ducho­wy, cichy i posia­da­ją­cy siłę nośną. Jeden z wiel­kich nie­miec­kich przed­wo­jen­nych pisa­rzy i poetów Rein­hold Schne­ider wypo­wie­dział zna­mien­ne zda­nie, że my chrze­ści­ja­nie jeste­śmy w sta­nie zre­ali­zo­wać wresz­cie to, cze­go jesz­cze nigdy w świe­cie nie było: nauczyć się zabi­jać zabi­ja­nie.

Wspól­na dekla­ra­cja” jest pierw­szym doku­men­tem eku­me­nicz­nym zaak­cep­to­wa­nym na naj­wyż­szym szcze­blu i pod­pi­sa­nym z zobo­wią­za­niem do przy­ję­cia przez dwa Kościo­ły. Mówi ona o uzgod­nie­niu zróż­ni­co­wa­nym, o pojed­na­nej róż­no­rod­no­ści, ale posia­da­ją­cej już siłę nośną, pro­wa­dzą­cą do peł­nej jed­no­ści. Wska­zu­je, że eku­me­nia musi być poj­mo­wa­na tak, jak Ojciec Świę­ty wyra­ził to w swo­jej ency­kli­ce “Ut unum sint”, pierw­szej ency­kli­ce w dzie­jach Kościo­ła na temat eku­me­nii: eku­me­nizm jest impe­ra­ty­wem chrze­ści­jań­skie­go sumie­nia, eku­me­nizm jest dro­gą Kościo­ła dzi­siaj.

Dekla­ra­cja pod­kre­śla pod­sta­wę biblij­ną same­go sfor­mu­ło­wa­nia nauki o uspra­wie­dli­wie­niu, nie zacie­śnio­ne­go wyzna­nio­wo, ale sze­ro­ko, biblij­nie otwar­te­go. Na tej pod­sta­wie może­my mieć nadzie­ję, że zosta­nie­my uspra­wie­dli­wie­ni, zosta­nie­my zba­wie­ni. Nie­za­leż­nie od tego, że wie­rzy­my wciąż jesz­cze ina­czej, nie wie­rzy­my prze­cież w Inne­go. Naszym zba­wie­niem, naszym pojed­na­niem jest Jezus Chry­stus, któ­ry — dzię­ki łasce, poprzez wyda­rze­nie uspra­wie­dli­wie­nia — chce z nas uczy­nić narzę­dzie pojed­na­nia z Bogiem, samy­mi sobą, z inny­mi, ze stwo­rze­niem.

W Pol­sce napi­sa­no już kil­ka prac dok­tor­skich na Wydzia­łach Teo­lo­gicz­nych nt. nauki o uspra­wie­dli­wie­niu w świe­tle recep­cji “Wspól­nej dekla­ra­cji”. Wykła­da się na ten temat na wszyst­kich Wydzia­łach Teo­lo­gicz­nych, nie­za­leż­nie od wyzna­nia.

O recep­cji tego doku­men­tu świad­czy m.in. fakt, że Świa­to­wa Fede­ra­cja Kościo­łów Meto­dy­stycz­nych zde­cy­do­wa­ła się do dekla­ra­cji przy­stą­pić. Dekla­ra­cja inte­re­su­je rów­nież Kościół pra­wo­sław­ny, któ­ry ujmu­jąc uspra­wie­dli­wie­nie czy­sto biblij­nie jako odku­pie­nie, pojed­na­nie, zba­wie­nie, tak­że kła­dzie nacisk na ele­ment łaski, ale takiej łaski, któ­ra powo­du­je i naszą aktyw­ność, nad­przy­ro­dzo­ną, mocą Ducha Świę­te­go, byśmy żyli w wie­rze, któ­ra jest kształ­to­wa­na poprzez miłość.

“Wspól­na dekla­ra­cja” wywo­ła­ła wśród teo­lo­gów wie­le pro­te­stów, znacz­nie wię­cej po stro­nie pro­te­stanc­kiej, bo nauka o uspra­wie­dli­wie­niu sta­no­wi casus stan­tis et caden­tis Ecc­le­siae — być albo nie być Kościo­ła, zwłasz­cza pro­te­stanc­kie­go. To jest spe­ci­fi­cum, któ­re wniósł Luter. Nadal sły­szy się jesz­cze u rady­kal­nych przed­sta­wi­cie­li stro­ny pro­te­stanc­kiej sprze­ci­wy wobec tego doku­men­tu, ale cich­ną one coraz bar­dziej. Dekla­ra­cja zysku­je coraz wię­cej zwo­len­ni­ków. Opła­ca­ła się więc dłu­ga dro­ga dia­lo­gu bila­te­ral­ne­go lute­rań­sko-kato­lic­kie­go, któ­ry roz­po­czął się w 1967 r. W tej chwi­li trwa czwar­ta faza tego dia­lo­gu, trze­cia doty­czy­ła w cało­ści (12 lat) nauki o uspra­wie­dli­wie­niu. Obec­na faza doty­czy kato­lic­ko­ści Kościo­ła Chry­stu­so­we­go. W poło­wie sierp­nia odby­ła się sesja ple­nar­na dia­lo­gu świa­to­we­go lute­rań­sko-kato­lic­kie­go w B
alti­mo­re. W trak­cie naszych roz­wa­żań wciąż powra­ca­no do “Wspól­nej dekla­ra­cji”.

To jest nowy począ­tek utwier­dze­nia się na dro­dze eku­me­nicz­nej. Zwo­len­ni­ków eku­me­ni­zmu wśród ludzi mło­dych i mło­dych teo­lo­gów z obu Kościo­łów jest coraz wię­cej. A mło­dzi są — jak mówi Ojciec Świę­ty — przy­szło­ścią Kościo­ła. Dla­te­go bądź­my dobrej myśli!

Abp Alfons Nos­sol prze­wod­ni­czą­cy Rady Kon­fe­ren­cji Epi­sko­pa­tu Pol­ski ds. Eku­me­ni­zmu

Bp Janusz Jaguc­ki: Na dro­dze pojed­na­nia

31 paź­dzier­ni­ka 2004 roku kato­li­cy i lute­ra­nie na całym świe­cie obcho­dzić będą pią­tą rocz­ni­cę pod­pi­sa­nia “Wspól­nej dekla­ra­cji w spra­wie nauki o uspra­wie­dli­wie­niu” — doku­men­tu., któ­ry stał się wyra­zem zna­czą­ce­go postę­pu w lute­rań­sko-kato­lic­kim dia­lo­gu eku­me­nicz­nym. Gospo­da­rzem cen­tral­nych obcho­dów tej­że rocz­ni­cy jest Kościół Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­ski w Ame­ry­ce, któ­re­go zwierzch­ni­kiem jest Pre­zy­dent Świa­to­wej Fede­ra­cji Lute­rań­skiej — Bp Mark S. Han­son oraz rzym­sko­ka­to­lic­ka die­ce­zja Chi­ca­go. W obcho­dach tych Waty­kan repre­zen­to­wać będzie Ks. Kard. Wal­ter Kasper.

Euro­pej­skie cen­tral­ne obcho­dy pią­tej rocz­ni­cy pod­pi­sa­nia “Wspól­nej dekla­ra­cji” odbę­dą się w Bra­ty­sła­wie, a ich ini­cja­to­rem jest Bp Juliusz Filo — zwierzch­nik Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go na Sło­wa­cji. W uro­czy­sto­ściach w sto­li­cy Sło­wa­cji, Kościół Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­ski w Pol­sce będzie repre­zen­to­wał Bp Paweł Anwe­iler — zwierzch­nik Die­ce­zji Cie­szyń­skiej.

Wybór daty pod­pi­sa­nia “Wspól­nej dekla­ra­cji” nie był przy­pad­ko­wy. 31 paź­dzier­ni­ka 1517 roku ks. dr Mar­cin Luter roz­po­wszech­nił 95 tez skie­ro­wa­nych prze­ciw­ko ówcze­snej prak­ty­ce odpu­stów, wyra­ża­jąc prze­ko­na­nie, że uspra­wie­dli­wie­nie czło­wie­ka może doko­nać się wyłącz­nie dzię­ki łasce Bożej, obja­wio­nej w Chry­stu­sie i przy­ję­tej na pod­sta­wie wia­ry.

Wyda­rze­nie to, sta­no­wią­ce sym­bo­licz­ny począ­tek refor­ma­cji, przy­czy­ni­ło się do stwo­rze­nia nowych kon­cep­cji teo­lo­gicz­nych, któ­rych głów­ną ideą była nauka o uspra­wie­dli­wie­niu doko­nu­ją­cym się bez pośred­ni­ków (świę­tych, kapła­nów), ludz­kich zasług (uczyn­ków) i jurys­dyk­cji Kościo­ła, a wyłącz­nie dzię­ki Chry­stu­so­wi jako jedy­ne­mu pośred­ni­ko­wi. Jed­nym z pod­sta­wo­wych tek­stów wyzna­nio­wych lute­ra­ni­zmu sta­ło się “Wyzna­nie augs­bur­skie”, przed­ło­żo­ne cesa­rzo­wi Karo­lo­wi V w 1530 r. w Augs­bur­gu i przez tegoż cesa­rza odrzu­co­ne.

Prze­ciw­ko poglą­dom refor­ma­cyj­nym zapro­te­sto­wał bowiem Kościół kato­lic­ki, for­mu­łu­jąc swo­je sta­no­wi­sko dok­try­nal­ne na Sobo­rze Try­denc­kim (1545–63), m.in. pod posta­cią wła­sne­go “Dekre­tu o uspra­wie­dli­wie­niu” (1547).

Nauka o uspra­wie­dli­wie­niu, dostar­cza­jąc swo­istej iden­ty­fi­ka­cji teo­lo­gii refor­ma­cyj­nej, zaczę­ła być trak­to­wa­na jako jeden z pod­sta­wo­wych punk­tów kon­tro­wer­sji kato­lic­ko-lute­rań­skiej.

Dopie­ro mię­dzy­wy­zna­nio­wy dia­log teo­lo­gicz­ny, któ­ry został zaini­cjo­wa­ny pod wpły­wem XX-wiecz­ne­go ruchu eku­me­nicz­ne­go, a po stro­nie kato­lic­kiej dzię­ki Sobo­ro­wi Waty­kań­skie­mu II, umoż­li­wił ponow­ną i pozba­wio­ną uprze­dzeń recep­cję sta­no­wi­ska stro­ny “prze­ciw­nej”.

Dopro­wa­dzi­ło to do bez­pre­ce­den­so­we­go wyda­rze­nia w dzie­jach chrze­ści­jań­stwa zachod­nie­go, a mia­no­wi­cie do pod­pi­sa­nia kato­lic­ko-lute­rań­skiej “Wspól­nej dekla­ra­cji w spra­wie nauki o uspra­wie­dli­wie­niu”, przy­go­to­wa­nej przez Świa­to­wą Fede­ra­cję Lute­rań­ską i Papie­ską Radę ds. Jed­no­ści Chrze­ści­jan.

Gło­si ona m.in., że “Kościo­ły lute­rań­skie i Kościół rzym­sko­ka­to­lic­ki są teraz w sta­nie repre­zen­to­wać wspól­ne rozu­mie­nie nasze­go uspra­wie­dli­wie­nia przez Bożą łaskę w wie­rze w Chry­stu­sa. Nie zawie­ra ona wszyst­kie­go, co w każ­dym Koście­le naucza się, na temat uspra­wie­dli­wie­nia; sta­no­wi jed­nak kon­sens w pod­sta­wo­wych praw­dach nauki o uspra­wie­dli­wie­niu oraz uka­zu­je, że ist­nie­ją­ce nadal róż­ni­ce nie są już powo­dem do for­mu­ło­wa­nia potę­pień dok­try­nal­nych” (pkt. 5).

Szcze­gól­ną wagę Dekla­ra­cji miał pod­kre­ślać wybór sym­bo­licz­nej daty i miej­sca jej pod­pi­sa­nia. Doko­na­ło się to 31 paź­dzier­ni­ka 1999 roku w Augs­bur­gu.

Tak więc od tego momen­tu minę­ło już 5 lat. Z tej oka­zji ówcze­śni jej sygna­ta­riu­sze, a mia­no­wi­cie kar­dy­nał Wal­ter Kasper, prze­wod­ni­czą­cy Papie­skiej Rady ds. Jed­no­ści Chrze­ści­jan, oraz ks. Ish­ma­el Noko, sekre­tarz gene­ral­ny Świa­to­wej Fede­ra­cji Lute­rań­skiej, ogło­si­li wspól­ny list, zachę­ca­ją­cy zarów­no do eku­me­nicz­nych obcho­dów, jak rów­nież do eku­me­nicz­nej recep­cji teo­lo­gii uspra­wie­dli­wie­nia. Boże uspra­wie­dli­wie­nie jest bowiem nie tyl­ko warun­kiem zba­wie­nia, lecz tak­że pojed­na­nia mię­dzy­ludz­kie­go. Tym samym sta­je się począt­kiem dąże­nia do ducho­wej jed­no­ści, mimo ist­nie­ją­cych róż­nic, któ­re powin­ny być odbie­ra­ne nie tyle jako prze­szko­da, ile ele­ment ubo­ga­ca­ją­cy życie.

Bp Janusz Jaguc­ki Zwierzch­nik Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go w RPTekst Wspól­nej Dekla­ra­cji