Harry Potter i judaizm

Książ­ki o Har­rym Pot­te­rze jako pomoc nauko­wa na lek­cjach reli­gii chrze­ści­jań­skiej? Apa­ge sata­nas – zawo­ła­ją zgor­sze­ni. Prze­ko­ny­wa­nie zago­rza­łych wro­gów cza­rów i okul­ty­zmu, że seria pot­te­row­ska uka­zu­je świat chrze­ści­jań­skich war­to­ści jest z góry ska­za­ne na poraż­kę. Nato­miast tę lek­tu­rę jako pomoc do naucza­nia o Bogu, Torze i war­to­ściach juda­izmu swo­im uczniom pro­po­nu­ją rabi­ni żydow­scy. W żydow­skich cza­so­pi­smach moż­na odna­leźć tek­sty rabi­nów, któ­rzy jak rab­bi Jack Abra­mo­witz piszą: “Har­ry Pot­ter jest Żydem!”.

Oczy­wi­ście — przy­zna­je rabin — nie jest nią postać z książ­ki, ale tema­ty z serii już jak naj­bar­dziej odzwier­cie­dla­ją war­to­ści żydow­skie. Rab­bi Moshe Rosen­berg — nauczy­ciel w orto­dok­syj­nej jeszi­wie w River­da­le uwa­ża Harry’ego za skarb, któ­ry może być przy­dat­ny w nauce mimo — albo dla­te­go — że nie pocho­dzi ze źró­deł żydow­skich i prze­stęp­stwem było­by nie wyko­rzy­stać tej świet­nie napi­sa­nej książ­ki dla dzie­ci. Razem ze swo­imi ucznia­mi rabin przy­wo­łu­je podo­bień­stwa mię­dzy posta­cia­mi z książ­ki a biblij­ny­mi patriar­cha­mi i pro­ro­ka­mi.

Cóż takie­go moż­na odna­leźć w świe­cie Harry’ego, że wie­lu poważ­nych, żydow­skich nauczy­cie­li chęt­nie do nie­go się­ga?

Przede wszyst­kim nasu­wa się porów­na­nie mie­dzy dwo­ma świa­ta­mi. W książ­ce jest to świat cza­ro­dzie­jów i mugo­li, któ­rzy żyjąc obok sie­bie czę­sto się nie zna­ją. Podob­nie ma się spra­wa z Żyda­mi miesz­ka­ją­cy­mi nie we wła­snym pań­stwie. Oni rów­nież posia­da­li odręb­ne pra­wo­daw­stwo, szko­ły, sądy, wła­dze. Ale głów­ny­mi war­to­ścia­mi są waż­ne tema­ty, któ­re podej­mu­je ta seria ksią­żek.

Tema­ty, któ­re w trud­niej­szej for­mie są obec­ne w Biblii Hebraj­skiej i w rabi­nac­kich komen­ta­rzach. Jak napi­sał rabin Baruch Ger­shom “jed­nym z cen­tral­nych tema­tów książ­ki jest to, co mówi pro­fe­sor Dum­ble­do­re w tomie drugim:‘To nasze wybo­ry uka­zu­ją, kim napraw­dę jeste­śmy, o wie­le bar­dziej niż nasze zdol­no­ści”. Wła­śnie to jest, zda­niem żydow­skie­go teo­lo­ga, bar­dzo podob­ne do tego, jak defi­niu­ją Żydzi wol­ną wolę i pra­wość: „Kła­dę przed wami życie i śmierć, bło­go­sła­wień­stwo i prze­kleń­stwo. Wybie­raj­cie więc życie, aby­ście żyli wy i wasze potom­stwo” – czy­ta­my w Sta­rym Testa­men­cie. Ostat­nio wyda­ny tom to roz­wa­ża­nia doty­czą­ce wią­żą­cej mocy pro­roc­twa, któ­re zaczy­na być wyro­kiem losu czy Boga dopie­ro wte­dy, kie­dy czło­wiek zaczy­na dzia­łać, oraz trud­nej roli wybrań­ca, któ­ry musi zabić, żeby oca­lić swój lud. Baruch Ger­shom nie boi się snuć porów­nań mię­dzy boha­te­rem powie­ści Row­ling a sta­ro­te­sta­men­to­wy­mi posta­cia­mi: wnu­kiem Aaro­na Pin­cha­sem oraz pro­ro­kiem Elia­szem. No i jest jesz­cze postać wspa­nia­łe­go nauczy­cie­la – Dumbledore’a, któ­ry nie­wąt­pli­wie wie­lu Żydom przy­wo­dzi na myśl sta­re­go, mądre­go rabi­na.

Oczy­wi­ście nie wszy­scy Żydzi z rów­nym wyżej wymie­nio­nym rabi­nom entu­zja­zmem przy­ję­li serię pot­te­row­ską. Nie­któ­rym rów­nież prze­szka­dza magicz­ny szta­faż. W koń­cu to Biblia Hebraj­ska zawie­ra potę­pie­nie upra­wia­nia wróżb, cza­rów, guseł i prze­po­wied­ni. Żydow­scy kry­ty­cy jed­nak mniej chęt­nie wypo­wia­da­ją woj­nę Pot­te­ro­wi, ogra­ni­cza­jąc się czę­ściej do odmo­wy uży­wa­nia go jako pomo­cy w nauce Tory i Tal­mu­du.

:: Wię­cej na ten temat

:: Ekumenizm.pl: Har­ry Pot­ter i pod­cast

:: Ekumenizm.pl: Har­ry Pot­ter zaka­za­ny w war­szaw­skiej szko­le