Holenderscy reformowani i luteranie zjednoczeni!

Zgro­ma­dze­ni na trzech osob­nych syno­dach w Utrech­cie, syno­da­ło­wie Holen­der­skie­go Kościo­ła Refor­mo­wa­ne­go (NHK), Zre­for­mo­wa­nych Kościo­łów w Nider­lan­dach (GKN) oraz Ewan­ge­lic­ko Lute­rań­skie­go Kościo­ła w Kró­le­stwie Nider­lan­dów (ELK) zagło­so­wa­li za unią, któ­ra powo­łu­je z dniem 1 maja 2004 roku Pro­te­stanc­ki Kościół w Nider­lan­dach. Nowy kościół będzie liczył pra­wie 2 600 000 człon­ków i będzie naj­więk­szym kościo­łem pro­te­stanc­kim w kra­ju. Tym samym dobiegł koń­ca pro­ces roz­po­czę­ty 42 lata temu.

Syno­dy trzech Kościo­łów obra­do­wa­ły osob­no, choć syno­dy refor­mo­wa­ne w tym samym budyn­ku histo­rycz­ne­go Jako­bi­kerk. W oby­dwu Kościo­łach refor­mo­wa­nych potrzeb­na była więk­szość 2/3 gło­sów by prze­gło­so­wać unię, nato­miast lute­ra­nie potrze­bo­wa­li popar­cia aż ¾ dele­ga­tów by móc przy­stą­pić do unii. Osta­tecz­nie za unią w NHK gło­so­wa­ło 51 dele­ga­tów, a 24 prze­ciw, w GKN 66 — za, 6 — prze­ciw, a w ELK 30 — za, i 6 — prze­ciw. Pro­wa­dzą­cy obra­dy NHK Wiel. Pla­isier skwi­to­wał to sło­wa­mi: „Pro­te­stanc­ki Kościół Nider­lan­dów stał się fak­tem. Bogu niech będą dzię­ki.”

Człon­ko­wie nowe­go Kościo­ła sta­no­wią ok. 18% spo­łe­czeń­stwa Holan­dii, któ­ra jest po Cze­chach naj­bar­dziej zeświec­czo­nym kra­jem Euro­py, do jakie­goś Kościo­ła chrze­ści­jań­skie­go nale­ży zale­d­wie 44,8 % spo­łe­czeń­stwa kra­ju. Rocz­nie rzym­scy kato­li­cy tra­cą 50.000 wier­nych, a pro­te­stan­ci 65.000 wier­nych.

Neder­land­se Hervorm­de Kerk - to spad­ko­bier­ca ongiś pań­stwo­we­go Kościo­ła refor­mo­wa­ne­go (Gere­for­me­er­de Pro­te­stant­se Kerk) w Repu­bli­ce Zjed­no­czo­nych Pro­win­cji. Zało­żo­ny w 1572 roku, został oddzie­lo­ny od pań­stwa dopie­ro w 1795 roku. Według spi­su lud­no­ści w 1809 roku sku­piał ponad 60% lud­no­ści Nider­lan­dów. Po powsta­niu Kró­le­stwa Nider­lan­dów w 1813 roku, ówcze­sny król Wil­helm I Orań­ski pod­po­rząd­ko­wał go kon­tro­li pań­stwo­wej, zmie­nia­jąc mu jed­no­cze­śnie nazwę na obec­ną, ale nie odzy­skał pozy­cji kościo­ła pań­stwo­we­go. Jed­nak kon­tro­la pań­stwa oraz postę­pu­ją­ca seku­la­ry­za­cja spo­łe­czeń­stwa Holan­dii, dopro­wa­dzi­ła do schizm i wystą­pień z nie­go od koń­ca XIX wie­ku jego liczeb­ność sys­te­ma­tycz­nie spa­da­ła: w 1909 roku liczył już tyl­ko nie­co ponad 44% popu­la­cji, a w 1930 roku po raz pierw­szy od cza­sów Refor­ma­cji sku­piał mniej lud­no­ści niż kościół rzym­sko­ka­to­lic­ki: 34,5% w sto­sun­ku do 36,4% kato­li­ków. W 1957 roku rząd Holan­dii zre­zy­gno­wał z kon­tro­li nad NHK, któ­ry sku­piał wte­dy 28,3% spo­łe­czeń­stwa. W 1960 roku licz­ba kato­li­ków w Holan­dii po raz pierw­szy prze­kro­czy­ła licz­bę wszyst­kich pro­te­stan­tów razem wzię­tych osią­ga­jąc 40,4% spo­łe­czeń­stwa. Obec­nie NHK liczy oko­ło 1,9 milio­na człon­ków, w tym rodzi­nę kró­lew­ską.

Gere­for­me­er­de Ker­ken in Neder­land — powstał w 1892 roku na sku­tek połą­cze­nia para­fii, któ­re nie chcia­ły kon­tro­li pań­stwa nad kościo­łem i wystą­pi­ły z NHK pod­czas dwóch wiel­kich sece­sji w XIX wie­ku. Sku­piał ubo­gich, ale tak­że odda­nych człon­ków, zało­żył Wol­ny Uni­wer­sy­tet w Amster­da­mie oraz Uni­wer­sy­tet Teo­lo­gicz­ny w Kam­pen. Kościół ten o zasa­dach kon­gre­ga­cjo­nal­nych naj­więk­szą liczeb­ność osią­gnął w 1947 roku gdy sku­piał pra­wie 10% spo­łe­czeń­stwa Holan­dii, ale podob­nie jak NHK od tego cza­su tra­cił wier­nych i w 1960 roku sku­piał już tyl­ko 9,3% spo­łe­czeń­stwa Holan­dii. Obec­nie liczy 660 000 ochrzczo­nych i kon­fir­mo­wa­nych człon­ków.

Ewan­ge­lic­ko Lute­rań­ski Kościół w Kró­le­stwie Nider­lan­dów powstał w poło­wie XIX wie­ku w wyni­ku fuzji dwóch skłó­co­nych ze sobą dotych­czas kościo­łów lute­rań­skich. Jego liczeb­ność nigdy nie była duża i obec­nie liczy zale­d­wie 14 000 wier­nych.

Dro­ga do unii była dłu­ga i bole­sna. Począt­ko­wo mia­ły w niej uczest­ni­czyć NHK, GKN oraz Kościół Remon­stranc­ki, ale ten ostat­ni, o pro­fi­lu wybit­nie wol­no­my­śli­ciel­skim, wyco­fał się z roz­mów o unii. W latach osiem­dzie­sią­tych do unii dołą­czył się kościół lute­rań­ski, ale nie wzbu­dzi­ło to zachwy­tu kon­ser­wa­tyw­nych kal­wi­nów z NHK, dodat­ko­wo sfru­stro­wa­nych nara­sta­ją­cym libe­ra­li­zmem swo­je­go kościo­ła. Każ­de z trzech wyznań mia­ło swo­je oba­wy jeśli cho­dzi o unię: zdo­mi­no­wa­nia przez dużo liczeb­niej­szych refor­mo­wa­nych oba­wia­li się lute­ra­nie liczą­cy zale­d­wie 14 000 wier­nych, mają­cy w dodat­ku fatal­ne doświad­cze­nia jeśli cho­dzi o współ­pra­cę z NHK w Amster­da­mie; Kon­gre­ga­cjo­ni­ści z GKN chcie­li zacho­wa­nia pra­wa para­fii do wystą­pie­nia z kościo­ła razem z mająt­kiem para­fial­nym. Człon­kom NHK nie podo­ba się nazwa kościo­ła, któ­ra ich zda­niem powin­na brzmieć wła­śnie Neder­land­se Hervorm­de Kerk. Osta­tecz­nie wypra­co­wa­no dość kru­chy kom­pro­mis, nad któ­rym gło­so­wa­li w pią­tek dele­ga­ci.

Zgod­nie z zapi­sa­mi unii nowo­pow­sta­ły kościół będzie nosił nazwę Pro­te­stanc­ki Kościół w Nider­lan­dach zastę­pu­jąc dotych­cza­so­wą nazwę „Kościo­ły Razem w Dro­dze”, ale poszcze­gól­nym para­fiom pozwo­lo­no zacho­wać w swo­ich nazwach przy­miot­ni­ki „hervorm­de”, „gereformeerde”i „luther­se”. Kościel­ne syno­dy okrę­go­we i same okrę­gi (clas­sis) mają tak­że ulec połą­cze­niu, ale nie jest to obo­wiąz­ko­we — dotych­czas połą­czy­ło się już ponad 2/3 syno­dów okrę­go­wych oraz 1/3 clas­sis. Jeże­li cho­dzi o para­fie, to na 1320 para­fii refor­mo­wa­nych i 856 zre­for­mo­wa­nych zjed­no­czy­ło się już ponad 400. Ukło­nem w stro­nę GKN jest pozo­sta­wio­na tyl­ko im moż­li­wość wystą­pie­nia z nowe­go kościo­ła razem z mająt­kiem para­fial­nym, ale do 2014 roku. Na koniec potwier­dzo­no, iż nowy kościół będzie bło­go­sła­wił związ­ki homo­sek­su­al­ne (lute­ra­nie od tego uza­leż­nia­li przy­stą­pie­nie do unii), ale zastrze­żo­no, że decy­zję w tej spra­wie podej­mo­wać będą jak dotych­czas poszcze­gól­ne para­fie co jest ukło­nem w kie­run­ku kon­ser­wa­ty­stów z NHK i GKN.

Zda­je się jed­nak, że spo­ra cześć kon­ser­wa­ty­stów z NHK i GKN zasta­na­wia się poważ­nie nad wystą­pie­niem z unii i przy­łą­cze­nia się do fun­da­men­ta­li­stycz­ne­go Kościo­ła Chri­ste­lij­ke Gere­for­me­er­de Kerk (CGK) i już pod­ję­ła kro­ki praw­ne by zablo­ko­wać unię w sądach świec­kich. Szcze­gól­nie ostro prze­ciw­ko unii wypo­wia­da­li się fun­da­men­ta­li­ści z NHK, sku­pie­ni w Gere­for­me­er­de Bonds­ge­me­en­ten, któ­ry nowy kościół nazwa­li uko­ro­no­wa­niem wol­no­my­śli­ciel­stwa i libe­ra­li­zmu. Wła­dze NHK ostrze­gły jed­nak mal­kon­ten­tów z NHK, iż nie będą mie­li pra­wa do mająt­ku para­fial­ne­go ani do nazwy NHK.

Wie­czo­rem dele­ga­ci zgro­ma­dzi­li się na spe­cjal­nym, dzięk­czyn­nym nabo­żeń­stwie w Utrechc­kiej kate­drze Dom­kerk, na któ­re przy­by­ła tak­że kró­lo­wa Holan­dii Beta­rix, wiel­ka zwo­len­nicz­ka unii, rzym­sko­ka­to­lic­ki kar­dy­nał Simo­nis oraz inni eku­me­nicz­ni dele­ga­ci. Pro­wa­dzą­cy nabo­żeń­stwo Wiel. Pla­isier modlił się tymi sło­wa­mi: „Pro­si­my cię o Boże, byśmy dzi­siaj wyszli stąd zjed­no­cze­ni, a nie podzie­le­ni. Prze­bacz nam to, że nie zawsze byli­śmy w sta­nie trzy­mać się razem i to, że nie zawsze jeste­śmy w sta­nie odna­leźć się nawza­jem w Two­im Sło­wie. (…) Jed­ność musi rosnąć!”