Indonezja: fundamentalizm i dialog religijny

Reli­gia, przy­na­leż­ność etnicz­na, fun­da­men­ta­lizm i usi­ło­wa­nia dia­lo­gu na archi­pe­la­gu, skła­da­ją­cym się z ponad 17 tysię­cy wysp, to w Indo­ne­zji, jed­nym z naj­lud­niej­szych kra­jów świa­ta (215 milio­nów miesz­kań­ców), posia­da­ją­cym wie­lo­wie­ko­wą kul­tu­rę, ponad 250 grup etnicz­nych, pod­sta­wo­we zada­nie. Od kie­dy Indo­ne­zja sta­ła się nie­pod­le­głą repu­bli­ką w 1945 r., hasłem prze­wod­nim tego kra­ju jest: „jed­ność w róż­no­rod­no­ści”. Mając jed­nak tak wiel­ką licz­bę lud­no­ści muzuł­mań­skiej ten naj­więk­szy muzuł­mań­ski kraj świa­ta odgry­wa olbrzy­mią rolę na mię­dzy­na­ro­do­wej sce­nie poli­tycz­nej.

Kie­dy roz­ma­wia­łem z Indo­ne­zyj­czy­ka­mi, kato­lic­ki­mi księż­mi w Bra­zy­lii, to ci z dumą powia­da­li, że według kon­sty­tu­cji ich kra­ju, każ­dy oby­wa­tel musi mieć reli­gię i jest prze­stęp­stwem, jeśli ktoś mówi, że jest ate­istą. Kon­sty­tu­cja ta zosta­ła utwo­żo­na zaraz po uwol­nie­niu się spod kolo­nial­nej domi­na­cji Holen­drów. Lud­ność Indo­ne­zji jest bar­dzo reli­gij­na i wła­śnie reli­gia znaj­du­je się u pod­sta­wy ich życia oso­bi­ste­go, rodzin­ne­go i spo­łecz­ne­go, jak rów­nież pań­stwo­we­go: w szko­łach, od przed­szko­la po uni­wer­sy­tet, jeśli jakiś uczeń nie zda egza­mi­nu z reli­gii, to nie może przy­stą­pić do żad­nych innych egza­mi­nów.

Dla­te­go Kon­sty­tu­cja usta­na­wia filo­zo­fię, któ­ra znaj­du­je się u pod­staw pań­stwo­wo­ści Indo­ne­zji. Cho­dzi o „pan­ca­si­la”, czy­li o filo­zo­fię pię­ciu zasad (pan­ca = pięć, sila = zasa­dy):

1.Wiarę w jed­ne­go, Naj­wyż­sze­go Boga;2.Sprawiedliwe i cywil­ne człowieczeństwo;3.Państwową jed­ność Indo­ne­zji; 4.Kierowaną przez mądrość demokrację;5.Społeczną spra­wie­dli­wość.

Wła­śnie z powo­du tej „natu­ral­nej reli­gij­no­ści” (co nie ma nic wspól­ne­go z teo­kra­cją, gdyż Indo­ne­zja jest pań­stwem świec­kim), doku­ment toż­sa­mo­ści Indo­ne­zyj­czy­ków zawsze musi zawie­rać wyzna­wa­ną przez nich reli­gię.

Fakt ten jed­nak jest przy­czy­ną pew­nej dwu­znacz­no­ści, gdyż powia­da się, że 90 pro­cent Indo­ne­zyj­czy­ków wyzna­je islam, kie­dy tym­cza­sem nie­któ­rzy spe­cja­li­ści uwa­ża­ją, że w rze­czy­wi­sto­ści tyl­ko oko­ło 55 pro­cent lud­no­ści kra­ju jest muzuł­ma­na­mi. Wie­lu poda­je się za wyznaw­ców isla­mu, bo wraz z doj­ściem do wie­ku doj­rza­ło­ści i otrzy­mu­jąc doku­ment toż­sa­mo­ści są zmu­sze­ni do poda­nia niby wyzna­wa­nej przez sie­bie, a uzna­wa­nej przez pań­stwo jako legal­nej reli­gii. W taki oto spo­sób indo­ne­zyj­scy ani­mi­ści każą w swo­im doku­men­cie umie­ścić, że są muzuł­ma­na­mi.

Indo­ne­zyj­ski islam raczej zawsze był bar­dzo tole­ran­cyj­ny wobec innych reli­gii i współ­żył z ich wyznaw­ca­mi w spo­sób poko­jo­wy. Dopie­ro w ostat­nich latach zaczął się pro­ces, któ­ry spo­wo­do­wał poja­wie­nie się eks­tre­mi­stycz­nych grup muzuł­mań­skich. Rząd sta­rał się zare­ago­wać, np. porzez zabro­nie­nie osie­dla­nia się na Suma­trze obco­kra­jow­com, aby nie dopu­ścić do przy­by­wa­nia tam arab­skich gło­si­cie­li esk­tre­mi­stycz­ne­go, anty­ame­ry­kań­skie­go i anty­chrze­ści­jań­skie­go isla­mu. Zagro­że­nie fun­da­men­ta­li­zmu w Indo­ne­zji jest, nie­ste­ty, bar­dzo real­ne. Wystar­czy wspóm­nieć wyda­rze­nia z Pro­win­cji Aceh, z Suma­try, wpro­wa­dza­nie islam­skie­go pra­wa sha­ria, itd.

Przed dwo­ma laty zaczę­ła się fala wystą­pień fun­da­men­ta­li­stów w Indo­ne­zji zwią­za­na z bom­bar­do­wa­niem Afga­ni­sta­nu przez ame­ry­kań­skie samo­lo­ty, póź­niej z powo­du woj­ny w Ira­ku. Doszło rów­nież do zbroj­nych wystą­pień fun­da­men­ta­li­stów muzu­łamń­skich, zwłasz­cza z „Laskhar jihad”, na Archi­pe­la­gu Molu­ki.

Decy­du­ją­cy wpływ na posta­wę muzuł­mań­skich Indo­ne­zyj­czy­ków będą mia­ły umiar­ko­wa­ne orga­ni­za­cje islam­skie Nad­hla­tul Ula­ma i Muham­ma­diy­ah (w któ­rej skład wcho­dzi oko­ło 70 milio­nów człon­ków) oraz wpły­wy takich poko­jo­wo nastwio­nych indo­ne­zyj­skich lide­rów, jak kar­dy­nał Julius Riy­adi Dar­ma­at­ma­dja, Hasym Muza­di (Nad­hla­tul Ula­ma) i Syafii Maarif (Muham­ma­diy­ah). Lide­rzy ci zało­ży­li Naro­do­wy Ruch Moral­ny, któ­ry na pozio­mie naro­do­wym i mię­dzy­na­ro­do­wym wal­czy o pojed­na­nie, dia­log i pokój.