Program ekumeniczny “Kronika Węgierskiego”

Wiek XVII w dzie­jach Rze­czy­po­spo­li­tej to okres kon­flik­tów i wojen z pań­stwa­mi ościen­ny­mi Szwe­cją, Tur­cją, Rosją, a tak­że kon­flik­ty z Bran­den­bur­gią, Sied­mio­gro­dem oraz Koza­czy­zną. Jest to jed­no­cze­śnie czas nie­po­ko­jów wyzna­nio­wych. Woj­ny toczo­ne z lute­rań­ską Szwe­cją, pra­wo­sław­ną Rosją, pra­wo­sław­ny­mi Koza­ka­mi, kal­wiń­skim Sied­mio­gro­dem, lute­rań­ską Bran­den­bur­gią i maho­me­tań­ską Tur­cją spo­wo­do­wa­ły w Rze­czy­po­spo­li­tej wzrost nie­chę­ci wobec inno­wier­ców.

Szlach­ta zaczę­ła utoż­sa­miać obro­nę kra­ju z obro­ną wia­ry kato­lic­kiej. Powszech­ne sta­ło się prze­ko­na­nie, że Pol­ska jest przed­mu­rzem chrze­ści­jań­stwa. Już w 1638 roku zamknię­to, wyro­kiem sądu sej­mo­we­go, a następ­nie zbu­rzo­no ariań­ską aka­de­mię, dru­kar­nię i zbór w Rako­wie. Klę­ski wojen­ne i wynisz­cze­nie Rze­czy­po­spo­li­tej w dru­giej poło­wie XVII wie­ku spo­wo­do­wa­ły jesz­cze więk­szą nie­chęć wobec ludzi o wyzna­niu innym niż kato­lic­kie. W 1658 roku sejm wydał uchwa­łę naka­zu­ją­cą wszyst­kim aria­nom przej­ście na kato­li­cyzm lub opusz­cze­nie kra­ju — oskar­ża­jąc ich o sprzy­ja­nie Szwe­dom.

W takim wła­śnie cza­sie i histo­rycz­nych oko­licz­no­ściach powsta­je Kro­ni­ka zbo­ru ewan­ge­lic­kie­go kra­kow­skie­go, napi­sa­na przez księ­dza Woj­cie­cha Węgier­skie­go, lute­rań­skie­go mini­stra, pasto­ra zbo­ru ewan­ge­lic­kie­go w Kra­ko­wie. Jako auten­tycz­ne świa­dec­two pew­ne­go momen­tu histo­rii jest jed­ną z naj­cie­kaw­szych publi­ka­cji doty­czą­cych dzie­jów Kra­ko­wa w ogó­le, a w szcze­gól­no­ści spo­łecz­no­ści kra­kow­skich ewan­ge­li­ków.

Inte­re­su­ją­ce jest w niej spoj­rze­nie na dzie­je XVII — wiecz­ne­go Kra­ko­wa wła­śnie przez pry­zmat mniej­szo­ści wyzna­nio­wej. Trze­ba pamię­tać, że już pod koniec XVI wie­ku ze wzglę­du na swo­je bez­pie­czeń­stwo ewan­ge­li­cy kra­kow­scy zaczę­li stop­nio­wo odda­lać się od mia­sta sto­łecz­ne­go. W latach 1591 — 1613 sie­dzi­bą zbo­ru były Alek­san­dro­wi­ce, ale w 1614 roku doświad­cza­ni kolej­ny­mi akta­mi wro­go­ści pro­te­stan­ci prze­nie­śli sie­dzi­bę para­fii do Wiel­ka­no­cy koło Mie­cho­wa i Łucza­no­wic (dzi­siaj dziel­ni­cy Nowej Huty). Tam odby­wa­ły się nabo­żeń­stwa, uro­czy­sto­ści, tam tak­że cho­wa­no zmar­łych. W 1656 roku kościół w Wiel­ka­no­cy dwu­krot­nie napa­da­no i nisz­czo­no — raz uczy­ni­li to Szwe­dzi, a następ­nie Pola­cy.