Sympozjum ekumeniczne o pojednaniu i eklezjologii

“Pojed­na­nie jako zada­nie Kościo­łów w Euro­pie. Pryn­cy­pia ekle­zjo­lo­gicz­ne w świe­tle Nowe­go Testa­men­tu” pod takim hasłem 13 maja 2014 r. odby­ło się eku­me­nicz­ne sym­po­zjum nauko­we w Sali Syno­dal­nej Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go w War­sza­wie. Kon­fe­ren­cję zor­ga­ni­zo­wa­ły Komi­sja Dia­lo­gu Pol­skiej Rady Eku­me­nicz­nej (PRE) i Chrze­ści­jań­ska Aka­de­mia Teo­lo­gicz­na (ChAT) we współ­pra­cy z Fun­da­cją Kon­ra­da Ade­nau­era.

Sym­po­zjum skła­da­ło się z czte­rech sesji oma­wia­ją­cych kolej­no per­spek­ty­wę: pra­wo­sław­ną, ewan­ge­lic­ką, sta­ro­ka­to­lic­ką i rzym­sko­ka­to­lic­ką. Do każ­de­go z głów­nych kon­fe­syj­nych refe­ra­tów odno­si­ły się trzy kore­fe­ra­ty z pozo­sta­łych deno­mi­na­cji.  Na kon­fe­ren­cji obec­ni byli bisku­pi i pozo­sta­li duchow­ni ze wszyst­kich Kościo­łów zrze­szo­nych w PRE oraz przed­sta­wi­cie­le Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go, a tak­że repre­zen­tan­ci war­szaw­skiej eku­me­nii, wykła­dow­cy i stu­den­ci ChAT‑u.

Otwar­cie sym­po­zjum doko­nał prze­wod­ni­czą­cy Komi­sji Dia­lo­gu PRE prof. ChAT dr. hab. Tade­usz J. Zie­liń­ski, następ­nie pozdro­wie­nia prze­ka­za­li: w imie­niu ChAT – rek­tor uczel­ni ks. prof. dr. hab. Bogu­sław Miler­ski, dr Chri­stian Schmitz z Fun­da­cji Kon­ra­da Ade­nau­era oraz pre­zes PRE – abp prof. dr. hab. Jere­miasz (Jan Ana­chi­miuk), któ­ry roz­po­czął pierw­szą sesję krót­ką modli­twą.

Jako pierw­szy refe­rat wygło­sił ks. prof. Dimi­trij Jure­wicz, pro­rek­tor Sankt-Peters­bur­skiej Pra­wo­sław­nej Aka­de­mii Duchow­nej. Poprzez nie­do­in­for­mo­wa­nie jego wykład doty­czył nowo­te­sta­men­to­we­go naucza­nia o Koście­le z per­spek­ty­wy pra­wo­sław­nej, bez uwzględ­nie­nia pierw­szej czę­ści, tj. pojed­na­nia jako zada­nia Kościo­łów w Euro­pie. Nie­mniej jed­nak refe­rat wzbu­dził zain­te­re­so­wa­nie słu­cha­czy i pole­mi­kę w póź­niej­szej prze­rwie kawo­wej. Przy oma­wia­niu tema­tu autor ogra­ni­czył się do dzieł rosyj­skich teo­lo­gów z wie­ków od XVII do XXI, któ­re wywar­ły duży wpływ na kształ­to­wa­nie rozu­mie­nia pod­staw biblij­nych w zakre­sie ekle­zjo­lo­gii nie tyl­ko w Rosyj­skim Koście­le Pra­wo­sław­nym, ale tak­że w innych lokal­nych Cer­kwiach pra­wo­sław­nych.

W odnie­sie­niu do głów­ne­go refe­ra­tu, kore­fe­rat z per­spek­ty­wy ewan­ge­lic­kiej, w imie­niu ks. dr. Edwar­da Puślec­kie­go, odczy­tał ks. Zbi­gniew Kamiń­ski z Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Meto­dy­stycz­ne­go, gdzie moż­na było usły­szeć o nad­rzęd­nej roli Pisma Świę­te­go w kształ­to­wa­niu ekle­zjo­lo­gii pro­te­stanc­kiej. Następ­nie swój kore­fe­rat wygło­sił ks. mgr Andrzej Gon­ta­rek z Kościo­ła Pol­sko­ka­to­lic­kie­go, któ­ry odniósł się do wspól­nych doku­men­tów komi­sji dia­lo­go­wej sta­ro­ka­to­lic­ko-pra­wo­sław­nej , dają­cych wspól­ne sta­no­wi­sko w wie­lu fun­da­men­tal­nych kwe­stiach. Jako ostat­ni, w tej czę­ści, swój kore­fe­rat z per­spek­ty­wy rzym­sko­ka­to­lic­kiej odczy­tał ks. dr Mate­usz Potocz­ny. Nawią­zał do pod­wa­ża­nej przez ks. Jure­wi­cza kwe­stii pry­ma­tu św. Pio­tra.

Pod koniec sesji arcy­bi­skup Jere­miasz, jako prze­wod­ni­czą­cy pierw­szej sesji, podzię­ko­wał redak­to­ro­wi Jac­ko­wi Fugle­wi­czo­wi za wie­lo­let­nią pra­cę w Redak­cji Eku­me­nicz­nej Pol­skie­go Radia.

Po prze­rwie odby­ła się dru­ga sesja poświę­co­na per­spek­ty­wie ewan­ge­lic­kiej. Rolę prze­wod­ni­czą­ce­go peł­nił ks. prof. Bogu­sław Miler­ski, a refe­rat głów­ny wygło­sił bp dr Hans-Jür­gen z Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Nie­miec. Jako przy­kład pojed­na­nia Kościo­łów biskup wska­zał Kon­kor­dię Leu­en­ber­ską, któ­ra jest istot­nym ekle­zjo­lo­gicz­nym doku­men­tem pod­pi­sa­nym pomię­dzy lute­ra­na­mi, ewan­ge­li­ka­mi refor­mo­wa­ny­mi i unij­ny­mi, brać­mi cze­ski­mi oraz wal­den­sa­mi umoż­li­wia­ją­cym wpro­wa­dze­nie wspól­no­ty ołta­rza i ambo­ny. Pierw­szym kore­fe­ren­tem z per­spek­ty­wy pra­wo­sław­nej był dr Wsie­wo­łod Konach. Następ­nie w krót­kiej prze­mo­wie do wykła­du bisku­pa odniósł się ks. dr. Tomasz M. Daniel Mames z Kościo­ła Sta­ro­ka­to­lic­kie­go Maria­wi­tów, któ­rzy przy­po­mniał naczel­ną zasa­dę miło­ści w dąże­niu do jed­no­ści Kościo­ła, któ­ra może nastą­pić tyl­ko przez Chry­stu­sa. Kore­fe­rat ze stro­ny rzym­sko­ka­to­lic­kiej wygło­sił ks. prof. dr hab. Zyg­fryd Gla­eser z Uni­wer­sy­te­tu Opol­skie­go. Na koniec per­spek­ty­wę Kościo­łów ewan­ge­li­kal­nych przed­sta­wił ks. dr Mate­usz Wicha­ry z Kościo­ła Chrze­ści­jan Bap­ty­stów.

W trze­ciej czę­ści rolę prze­wod­ni­czą­ce­go peł­nił biskup naczel­ny Kościo­ła Sta­ro­ka­to­lic­kie­go Maria­wi­tów – ks. Michał M. Ludwik Jabłoń­ski, któ­ry zastę­po­wał bp. prof. dr. hab. Wik­to­ra Wyso­czań­skie­go z Kościo­ła Pol­sko­ka­to­lic­kie­go. Zwierzch­nik płoc­kich maria­wi­tów poin­for­mo­wał o przy­ję­ciu swo­je­go Kościo­ła do Unii Utrechc­kiej Kościo­łów Sta­ro­ka­to­lic­kich, wska­zu­jąc iż jest to dobry przy­kład eku­me­nicz­nej i ekle­zjo­lo­gicz­nej współ­pra­cy Kościo­łów. Głów­nym refe­ren­tem był ks. prof. dr Peter-Ben Smit z Uni­wer­sy­te­tu w Amster­da­mie i Utrech­cie. Refe­rent sta­ro­ka­to­lic­ki jako jedy­ny przed­sta­wił defi­ni­cję Kościo­ła, któ­ry według sta­ro­ka­to­li­ków jest wspól­no­tą ludz­ką mają­cą cen­trum w Eucha­ry­stii, „któ­ra dzię­ki pojed­na­niu w Jezu­sie Chry­stu­sie oraz posłan­nic­twu i nie­usta­ją­cym dzie­le Ducha Świę­te­go, ukon­sty­tu­owa­ła się w okre­ślo­nej spo­łecz­no­ści lokal­nej wokół swo­je­go bisku­pa, przyj­mu­jąc postać jed­no­ści” (ze sta­tu­tu Mię­dzy­na­ro­do­wej Kon­fe­ren­cji Bisku­pów Sta­ro­ka­to­lic­kich).

Jako pierw­sza do refe­ra­tu odnio­sła się prof. dr hab. Kali­na Woj­cie­chow­ska z Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skie­go, któ­ra wyka­za­ła nie­moż­ność prze­nie­sie­nia realiów współ­cze­sne­go Kościo­ła do cza­sów apo­stol­skich, tak bar­dzo ide­ali­zo­wa­nych przez wie­lu chrze­ści­jan. Dru­gi kore­fe­rent – ks. dr Andrzej Baczyń­ski z Pol­skie­go Auto­ke­fa­licz­ne­go Kościo­ła Pra­wo­sław­ne­go, wska­zał na bli­skość poj­mo­wa­nia ekle­zjo­lo­gii ze sta­ro­ka­to­li­ka­mi i odniósł się do rela­cji pomię­dzy Sakra­men­tem Eucha­ry­stii a Kościo­łem, któ­ry jest Cia­łem Chry­stu­sa. Ostat­nim z kore­fe­ren­tów trze­ciej sesji był ks. dr Tomasz Trę­bacz z Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go. Odwo­ły­wał się on do począt­ku – „arche” Kościo­ła – Sło­wa któ­rym jest Jezus Chry­stus.

Jako ostat­nia zosta­ła przed­sta­wio­na per­spek­ty­wa rzym­sko­ka­to­lic­ka. Prze­wod­ni­czą­cym w tej sesji był ks. prof. Zyg­fryd Gla­eser, a refe­ren­tem głów­nym ks. prof. dr. hab. Krzysz­tof Bard­ski z Uni­wer­sy­te­tu Kar­dy­na­ła Ste­fa­na Wyszyń­skie­go w War­sza­wie. Pre­le­gent odniósł się do pry­ma­tu papie­skie­go, któ­re­go uza­sad­nie­nie – jak wska­zy­wał — nie wypły­wa wprost z Pisma Świę­te­go, a jest raczej zako­rze­nio­ne w Tra­dy­cji oraz wyka­zał że rola bisku­pa Rzy­mu zmie­nia się w zależ­no­ści od epo­ki i roz­wo­ju Kościo­ła.  Pierw­szy kore­fe­rat wygło­sił ks. Tomasz Piecz­ko z Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Refor­mo­wa­ne­go, któ­ry nawią­zał do sta­ro­te­sta­men­to­wej wspól­no­ty (kahal) i uza­sad­niał że spo­łecz­ność Kościo­ła – Nowe­go Przy­mie­rza jest wsz­cze­pio­na w lud Boży Sta­re­go Przy­mie­rza — Izra­el. Odpo­wie­dzią stro­ny pra­wo­sław­nej na per­spek­ty­wę rzym­sko­ka­to­lic­ką była kore­fe­rat ks. dr Andrze­ja Kuź­my. Nie­ste­ty pod­czas czwar­tej sesji nie odbył się kore­fe­rat stro­ny sta­ro­ka­to­lic­kiej, ponie­waż nie przy­był refe­rent z tej kon­fe­sji.

Po ostat­niej sesji odby­ła się dys­ku­sja. Prze­wod­ni­czą­cy sesji wyra­ził ogrom­ną potrze­bę takich spo­tkań, któ­re przy­czy­nia­ją się do zacie­śnia­nia wię­zi pomię­dzy Kościo­ła­mi. Na zakoń­cze­nie swo­je sło­wo skie­ro­wał arcy­bi­skup Jere­miasz, któ­ry odniósł się do nie­któ­rych wypo­wie­dzi i wyka­zał potrze­bę wyda­nia publi­ka­cji z tej kon­fe­ren­cji. Całość zakoń­czy­ła się wspól­nym odmó­wie­niem Modli­twy Pań­skiej.

KOMENATARZ

Sym­po­zjum samo w sobie wyda­wa­ło się dobrym przy­czyn­kiem dla roz­wo­ju pol­skiej ekle­zjo­lo­gii eku­me­nicz­nej. Jed­nak­że, sta­wia­nie spraw na grun­cie Nowe­go Testa­men­tu jest dopie­ro począt­kiem wcho­dze­nia na wyso­ką górę. Więk­szość Kościo­łów wysnu­wa podob­ne wnio­ski z egze­ge
zy tek­stów biblij­nych. Jest to ten sam fun­da­ment, na któ­rym budu­ją wszyst­kie Kościo­ły chrze­ści­jań­skie. Naj­więk­sze róż­ni­ce moż­na było zauwa­żyć na płasz­czyź­nie pry­ma­tu papie­skie­go w Koście­le rzym­sko­ka­to­lic­kim i sto­sun­ku poszcze­gól­nych Kościo­łów do sze­ro­ko poję­tej Tra­dy­cji. Naj­bar­dziej wyra­zi­sty dys­kurs teo­lo­gicz­ny na tej płasz­czyź­nie moż­na było zaob­ser­wo­wać mię­dzy pra­wo­sła­wiem a pro­te­stan­ty­zmem, przy czym sta­ro­ka­to­li­cy wyda­ją się być dro­gą środ­ka pomię­dzy nimi.

Szko­da tyl­ko, że w zasto­so­wa­nej ter­mi­no­lo­gii przez orga­ni­za­to­rów kon­fe­ren­cji, refe­rat głów­ny stro­ny rzym­sko­ka­to­lic­kiej nazwa­ny był „per­spek­ty­wą kato­lic­ką”, przy czym wcze­śniej mia­ła miej­sce „per­spek­ty­wa sta­ro­ka­to­lic­ka”. To tak, jak­by sta­ro­ka­to­li­cyzm, nie był czę­ścią kato­li­cy­zmu, a sło­wo „kato­lic­ki” było zare­zer­wo­wa­ne wyłącz­nie dla Kościo­ła Rzym­skie­go.

Już sam przed­ro­stek „sta­ro” wska­zu­je, że mogą ist­nieć inne odmia­ny sło­wa „kato­lic­ki”, jak cho­ciaż­by: pol­sko­ka­to­lic­ki, libe­ral­no­ka­to­lic­ki, grec­ko­ka­to­lic­ki i inne. Dzi­wi mnie to tym bar­dziej, gdyż sym­po­zjum orga­ni­zo­wa­ne było m.in. przez Chrze­ści­jań­ską Aka­de­mię Teo­lo­gicz­ną, któ­ra posia­da sek­cję teo­lo­gii sta­ro­ka­to­lic­kiej i skła­da się z wie­lu kom­pe­tent­nych i cenio­nych wykła­dow­ców, któ­rzy zda­ją sobie spra­wę ze zna­cze­nia poszcze­gól­nych słów, jak cho­ciaż­by arcy­bi­skup Jere­miasz, któ­ry w swo­im powi­ta­niu mówił o czte­rech czę­ściach sym­po­zjum poświę­co­nym per­spek­ty­wom: pra­wo­sław­nej, ewan­ge­lic­kiej, rzym­sko­ka­to­lic­kiej i sta­ro­ka­to­lic­kiej.

Jadwi­ga Chlą­dek 

foto: kapli­ca eku­me­nicz­na w kate­drze angli­kań­skiej św. Anny w Bel­fa­ście