W poszukiwaniu grobu Kopernika

Pierw­sze pra­ce arche­olo­gicz­ne w kate­drze we From­bor­ku pro­wa­dzi­ło w 1802 roku Towa­rzy­stwo Nauko­we War­szaw­skie. Póź­niej, w 1939 roku ucze­ni z Kró­lew­ca wydo­by­li jakieś szcząt­ki, jed­nak wybuch woj­ny spra­wił, że nie wia­do­mo, jakie były efek­ty tych badań. Dopie­ro pra­ce pro­wa­dzo­ne w latach 2004 – 2005 z ini­cja­ty­wy War­miń­skiej Kapi­tu­ły Kate­dral­nej przez Bał­tyc­ki Ośro­dek Badaw­czy we From­bor­ku, będą­cy jed­nost­ką Wyż­szej Szko­ły Huma­ni­stycz­nej im. Alek­san­dra Gieysz­to­ra w Puł­tu­sku przy­nio­sły świet­ne efek­ty.

- Miko­łaj Koper­nik zmarł nie pozo­sta­wia­jąc testa­men­tu ani pośmiert­ne­go epi­ta­fium. Dla­te­go został pocho­wa­ny zwy­czaj­nie, jak każ­dy inny kano­nik. W kro­ni­ce Kapi­tu­ły Kate­dral­nej nie czy­nio­no żad­nych zapi­sków o tych, któ­rzy umie­ra­li. Odno­to­wy­wa­no wyłącz­nie nazwi­ska ich następ­ców. W doku­men­tach nie było więc żad­nej infor­ma­cji, w któ­rym miej­scu został pogrze­ba­ny Koper­nik. Jeden z histo­ry­ków opra­co­wał mapę pochów­ków uwzględ­nia­jąc pewien klucz. Zgod­nie z tra­dy­cją, każ­dy kano­nik obsłu­gi­wał bowiem jeden ołtarz – opo­wia­dał prof. Gąs­sow­ski.

Pod­czas pro­wa­dzo­nych prac arche­olo­gicz­nych wyko­rzy­sty­wa­no naj­no­wo­cze­śniej­sze zdo­by­cze tech­ni­ki. Dzię­ki geo­ra­da­ro­wi wyko­na­no swo­iste zdję­cie rent­ge­now­skie, któ­re poka­za­ło gdzie znaj­du­je się naru­szo­na zie­mia. Spo­ro pro­ble­mów poja­wi­ło się już pod­czas zdej­mo­wa­nia płyt posadz­ki. – Wte­dy solid­nie pra­co­wa­no. Powo­li posu­wa­li­śmy się w głąb. Część trud­no­ści była zupeł­nie nie­prze­wi­dzia­na. Kate­dra we From­bor­ku posia­da uni­kal­ne orga­ny. Pod­czas gry wytwa­rza­ły się drga­nia, któ­re powo­do­wa­ły obsu­wa­nie się wyko­pów. Zasto­so­wa­nie trój­wy­mia­ro­we­go ska­ne­ra pozwo­li­ło nam nato­miast na stwo­rze­nie prze­strzen­ne­go mode­lu kate­dry. Doku­men­ta­cję arche­olo­gicz­ną two­rzy­li­śmy za pomo­cą orto­fo­to­gra­fii cyfro­wej – rela­cjo­no­wał gość wie­czo­ru.

Zagad­ką są zna­le­zio­ne pod­czas badań gro­by dziec­ka oraz mło­dej kobie­ty. W kate­drze powin­ny bowiem znaj­do­wać się wyłącz­nie gro­by kano­ni­ków, ewen­tu­al­nie matek naj­bar­dziej zasłu­żo­nych duchow­nych. – Przy­pusz­cza­my, że ta mło­da kobie­ta, na któ­rej grób natra­fi­li­śmy mogła być cór­ką jakie­goś dobro­czyń­cy kościo­ła – tłu­ma­czył prof. Gąs­sow­ski – Praw­dzi­we emo­cje przy­nio­sło jed­nak dopie­ro odkry­cie gro­bu nr 13. Gdy antro­po­log, prof. dr hab. Karol Pia­sec­ki doko­nał ana­li­zy zna­le­zio­nej tam czasz­ki oka­za­ło się, że zdra­dza ona pew­ne cechy cha­rak­te­ry­stycz­ne poja­wia­ją­ce się na por­tre­tach Miko­ła­ja Koper­ni­ka. Cho­dzi­ło m.in. o defor­ma­cję zła­ma­ne­go w dzie­ciń­stwie nosa. Jest ona dobrze widocz­na na auto­por­tre­cie astro­no­ma. Czasz­ka zosta­ła prze­ka­za­na do Cen­tral­ne­go Labo­ra­to­rium Kry­mi­na­li­stycz­ne­go Komen­dy Głów­nej Poli­cji, któ­re pod­ję­ło się doko­nać na jej pod­sta­wie rekon­struk­cji twa­rzy. Pra­cu­ją­cy nad tym przez dwa mie­sią­ce nad­ko­mi­sarz Dariusz Zaj­del nie wie­dział czy­ją twarz rekon­stru­uje. Powie­dzie­li­śmy mu tyl­ko, że jest to spra­wa donio­słej ran­gi. Rezul­tat jego pra­cy był olśnie­wa­ją­cy. Trze­ba jed­nak pamię­tać, że wynik rekon­struk­cji jest jedy­nie mode­lem rze­czy­wi­ste­go wyglą­du, a nie jego odtwo­rze­niem – mówił pro­fe­sor.

Gość Cie­cha­now­skich Spo­tkań Muze­al­nych stwier­dził, że przy tego typu bada­niach zawsze pozo­sta­je pewien nie­po­kój. – Czy to jest na pew­no Miko­łaj Koper­nik? Stu­pro­cen­to­wą pew­ność moż­na uzy­skać wyłącz­nie poprzez bada­nia kodu DNA. Aby zna­leźć mate­riał porów­naw­czy już uru­cho­mi­li­śmy bada­nia gene­alo­gicz­ne – powie­dział na zakoń­cze­nie wykła­du prof. Jerzy Gąs­sow­ski.

Wie­czór uświet­nił kon­cert zespo­łu muzy­ki daw­nej „Canor Anti­cus” pod kie­row­nic­twem arty­stycz­nym prof. Mar­ci­na Zalew­skie­go.

Publicz­ność była zachwy­co­na cie­ka­wym wykła­dem i wspa­nia­łą opra­wą muzycz­ną. Spo­tka­nie było współ­or­ga­ni­zo­wa­ne przez Wyż­szą Szko­łę Huma­ni­stycz­ną im. Alek­san­dra Gieysz­to­ra, któ­rą repre­zen­to­wa­li: rek­tor prof. dr hab. Adam Kose­ski, dyrek­tor Mię­dzy­wy­dzia­ło­we­go Insty­tu­tu Stu­diów Regio­nal­nych i Lokal­nych dr Zbi­gniew Pta­sie­wicz oraz dyrek­tor admi­ni­stra­cyj­ny Grze­gorz Broz­dow­ski. Dru­gie­go ze współ­or­ga­ni­za­to­rów – Towa­rzy­stwo Wie­dzy Powszech­nej repre­zen­to­wa­li: pre­zes Win­cen­ty Różal­ski oraz dyrek­tor Maria Rut­kow­ska. Licz­nie przy­by­ło też lokal­ne ducho­wień­stwo na cze­le z ks. kano­ni­kiem Euge­niu­szem Gra­czy­kiem oraz pasto­rem Prze­my­sła­wem Bart­cza­kiem z cie­cha­now­skiej „Spo­łecz­no­ści Chrze­ści­jań­skiej”.

prof. dr hab. Jerzy Gąs­sow­ski – Uro­dzo­ny w 1926 roku. Ukoń­czył arche­olo­gię na Uni­wer­sy­te­cie War­szaw­skim. Dok­to­rat uzy­skał w Insty­tu­cie Histo­rii Kul­tu­ry Mate­rial­nej Pol­skiej Aka­de­mii Nauk. Od 1987 roku posia­da tytuł pro­fe­so­ra zwy­czaj­ne­go. Peł­nił funk­cję dyrek­to­ra Zakła­du Arche­olo­gii Wcze­sne­go Śre­dnio­wie­cza UW. Od 1996 roku jest dyrek­to­rem Insty­tu­tu Antro­po­lo­gii i Arche­olo­gii w Wyż­szej Szko­le Huma­ni­stycz­nej im. Alek­san­dra Gieysz­to­ra w Puł­tu­sku. Prze­wod­ni­czą­cy Komi­sji Ratow­ni­czych Badań Arche­olo­gicz­nych Mię­dzy­na­ro­do­wej Unii Nauk Pre­hi­sto­rycz­nych i Pro­to­hi­sto­rycz­nych, afi­lio­wa­nej przy UNESCO.

Rekon­struk­cja kom­pu­te­ro­wa twa­rzy Miko­ła­ja Koper­ni­ka:

nad­kom. mgr Dariusz Zaj­del

Cen­tral­ne Labo­ra­to­rium Kry­mi­na­li­stycz­ne Komen­dy Głów­nej Poli­cji w War­sza­wie