Deklaracja z Miśni — luteranie i anglikanie w dialogu

Roz­mo­wy teo­lo­gicz­ne angli­ka­nów i lute­ra­nów, doty­czą­ce zawar­cia unii pro­wa­dzo­ne były już w latach 50-tych minio­ne­go stu­le­cia. Ogra­ni­cza­ły się one do Azji i Afry­ki, i nie nastą­pi­ły po nich żad­ne wią­żą­ce usta­le­nia. W per­spek­ty­wie świa­to­wej dia­log roz­po­czę­to w 1970 roku, a pierw­szym waż­nym doku­men­tem był tzw. Raport z Pul­lach (1972).

Następ­ne eta­py dwu­stron­ne­go dia­lo­gu to rok 1975 (powo­ła­nie mię­dzy­na­ro­do­wej komi­sji angli­kań­sko-lute­rań­skiej) oraz rok 1983 (tzw. Raport Col­da i Asha, doty­czą­cy zagad­nień ekle­zjo­lo­gicz­nych). Szyb­ko zro­zu­mia­no, że głów­nym pro­ble­mem dia­lo­gu angli­kań­sko-lute­rań­skie­go­jest rozu­mie­nie suk­ce­sji apo­stol­skiej. Kwe­stię tę moż­na spro­wa­dzić zasad­ni­czo do jed­ne­go pro­ble­mu: o ile dla Kościo­łów angli­kań­skich urząd bisku­pa jest istot­nym warun­kiem dla widzial­nej jed­no­ści Kościo­ła, o tyle dla Kościo­łów tra­dy­cji ewan­ge­lic­ko-augs­bur­skiej posłu­ga bisku­pa rów­nież posia­da istot­ne zna­cze­nie, jed­nak­że nie może być warun­kiem dla jed­no­ści Kościo­ła.

Mimo ist­nie­ją­cych róż­nic doszło do wie­lu zachę­ca­ją­cych usta­leń. Ugo­da z Porvoo mię­dzy Kościo­łem Anglii a lute­rań­ski­mi Kościo­ła­mi Skan­dy­na­wii i kra­jów nad­bał­tyc­kich o usta­no­wie­niu peł­nej Komu­nii czy tzw. Kon­kor­dat mię­dzy Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skim Kościo­łem Ame­ry­ki a Kościo­łem Epi­sko­pal­nym USA na róż­ny spo­sób wyra­ża­ją wspól­no­tę wia­ry mię­dzy angli­ka­na­mi a lute­ra­na­mi. 18 mar­ca 1988 roku mię­dzy­ko­ściel­na komi­sja teo­lo­gicz­na Kościo­ła Anglii i Kościo­łów ewan­ge­lic­kich w NRD i RFN zakoń­czy­ła pra­ce nad doku­men­tem, zwa­nym Dekla­ra­cją z Miśni. Zosta­ła ona pod­pi­sa­na na ołta­rzu Opac­twa West­min­ster 29 stycz­nia 1991 r. Aktu tego doko­na­li arcy­bi­sku­pi Can­ter­bu­ry i Yor­ku oraz naj­wyż­si repre­zen­tan­ci Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Nie­miec (EKD). Dekla­ra­cja z Miśni jest czę­ścią więk­sze­go doku­men­tu pt.: “Wspól­ne Oświad­cze­nie z Miśni: Na dro­dze ku widzial­nej jed­no­ści”. Ma on sześć głów­nych roz­dzia­łów. Dekla­ra­cja z Miśni zawar­ta jest w ostat­nim roz­dzia­le. Ofi­cjal­nym języ­kiem Dekla­ra­cji jest zarów­no język angiel­ski, jak i nie­miec­ki.

Dekla­ra­cja z Miśni, któ­rą moż­na prze­czy­tać poni­żej, poprze­dzo­na jest roz­wa­ża­nia­mi na temat escha­to­lo­gicz­nej i wspól­no­to­wej natu­ry Kościo­ła apo­stol­skie­go, doty­ka zagad­nie­nia jego jed­no­ści, sakra­men­tów, a tak­że doku­men­tu­je dotych­cza­so­we osią­gnię­cia dia­lo­gu lute­rań­sko-angli­kań­skie­go.

V roz­dział poprze­dza­ją­cy wła­ści­wą Dekla­ra­cję z Miśni mówi o tym, co wspól­ne mię­dzy oby­dwo­ma Kościo­ła­mi. Jedy­nie ostat­ni punkt V. roz­dzia­łu trak­tu­je o wciąż ist­nie­ją­cych róż­ni­cach w poj­mo­wa­niu urzę­du bisku­pa i jego zna­cze­niu dla jed­no­ści Kościo­ła: “Mimo iż Kościo­ły lute­rań­skie, refor­mo­wa­ne i unij­ne w coraz więk­szym stop­niu wyka­zu­ją goto­wość, do uzna­nia suk­ce­sji bisku­piej jako zna­ku apo­stol­sko­ści życia całe­go Kościo­ła, to uwa­ża­ją jed­nak, że ta szcze­gól­na for­ma epi­sko­pa­tu nie jest koniecz­nym warun­kiem dla peł­nej, widzial­nej jed­no­ści. Angli­kań­skie rozu­mie­nie peł­nej, widzial­nej jed­no­ści zakła­da histo­rycz­ny epi­sko­pat oraz moż­li­wość peł­nej wymia­ny księ­ży. Z powo­du tej wciąż trwa­ją­cej róż­ni­cy obu­stron­ne uzna­nie urzę­dów nie pro­wa­dzi jesz­cze do peł­nej wymia­ny duchow­nych. Jed­nak­że rów­nież ta trwa­ją­ca roz­bież­ność nie może być postrze­ga­na jako prze­szko­da w świe­tle naszych poro­zu­mień i zbli­żeń.”

War­to zwró­cić jesz­cze raz uwa­gę na to, że tekst Dekla­ra­cji z Miśni wspo­mi­na tyl­ko o jed­nej róż­ni­cy i z opty­mi­zmem patrzy w przy­szłość. Opty­mizm ten był w peł­ni uza­sad­nio­ny, co potwier­dza histo­ria dia­lo­gu angli­kań­sko-lute­rań­skie­go na róż­nych płasz­czy­znach. Ze wzglę­du na dość spo­re zróż­ni­co­wa­nie teo­lo­gicz­ne w łonie same­go EKD peł­na jed­ność mię­dzy Kościo­ła­mi człon­kow­ski­mi EKD a Kościo­łem Anglii nie jest moż­li­wa, ale już teraz może być ona anty­cy­po­wa­na we wspól­nej Eucha­ry­stii, wyra­ża­ją­cej się nie w inter­ko­mu­nii, a w gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej. Ostat­nie spo­tka­nie Komi­sji Miśnień­skiej w Ber­li­nie i Wit­ten­ber­dze poka­za­ło, że dia­log mię­dzy EKD a Kościo­łem Anglii nie jest mar­twą ugo­dą, a prak­ty­ko­wa­ną wspól­no­tą wia­ry.

Przed­sta­wie­nie Dekla­ra­cji z Miśni nie jest przy­pad­ko­we. Doku­ment poka­zu­je inne spoj­rze­nie na for­my jed­no­ści w toczą­cym się dia­lo­gu eku­me­nicz­nym. Być może kie­dyś idea Dekla­ra­cji z Miśni zosta­nie pod­ję­ta i pogłę­bio­na w dia­lo­gu mię­dzy Kościo­ła­mi refor­ma­cyj­ny­mi a Kościo­łem rzym­sko­ka­to­lic­kim? Być może, dzię­ki dzia­ła­niu Ducha Świę­te­go, będzie inspi­ra­cją dla innych pomy­słów dla zre­ali­zo­wa­nia widzial­nej jed­no­ści mię­dzy Kościo­ła­mi?

Dekla­ra­cja z Miśni

My, Kościół Anglii, Zwią­zek Ewan­ge­lic­kich Kościo­łów w Nie­miec­kiej Repu­bli­ce Demo­kra­tycz­nej wraz ze swo­imi Kościo­ła­mi człon­kow­ski­mi, oraz Ewan­ge­lic­ki Kościół Nie­miec wraz ze swo­imi Kościo­ła­mi człon­kow­ski­mi zobo­wią­zu­je­my się na pod­sta­wie nasze­go udzia­łu we wspól­nej wie­rze apo­stol­skiej i w jej świe­tle do tego, co odkry­li­śmyw naszej wspól­nej histo­rii i dzie­dzic­twie, a co wyra­żo­ne zosta­ło w roz­dzia­le I do V, a mia­no­wi­cie, że chce­my dążyć wspól­nie do peł­nej, widzial­nej jed­no­ści.

A 1) Uzna­je­my wza­jem­nie nasze Kościo­ły za Kościo­ły, któ­re nale­żą do jedy­ne­go, świę­te­go, kato­lic­kie­go i apo­stol­skie­go Kościo­ła Jezu­sa Chry­stu­sa i uczest­ni­czą praw­dzi­wie w apo­stol­skim posłan­nic­twie całe­go Ludu Boże­go;

(2) uzna­je­my, że w naszych Kościo­łach Sło­wo Boże jest praw­dzi­wie zwia­sto­wa­ne, a sakra­men­ty Chrztu i Wie­cze­rzy Pań­skiej zgod­nie z naka­zem udzie­la­ne;

(3) uzna­je­my nawza­jem ordy­no­wa­ną posłu­gę w naszych Kościo­łach za daro­wa­ne przez Boga narzę­dzie łaski i cie­szy­my się na nadej­ście cza­su, w któ­rym to nasze Kościo­ły osią­gną peł­ną jed­no­myśl­ność, przez co moż­li­wa będzie peł­na wymia­na duchow­nych;

(4) uzna­je­my, że per­so­nal­ny i kole­gial­ny urząd nad­zo­ru (epi­sko­pe) w naszych Kościo­łach jest urze­czy­wist­nio­ny i spra­wo­wa­ny w róż­no­rod­no­ści form epi­sko­pal­nych i nie­epi­sko­pal­nych jako widzial­ny znak jed­no­ści Kościo­ła i kon­ty­nu­acji apo­stol­skie­go życia, apo­stol­skie­go posłan­nic­twa i apo­stol­skie­go urzę­du;

B Zobo­wią­zu­je­my się do uczest­nic­twa we wspól­nym życiu i wspól­nym posłan­nic­twie. Podej­mie­my wszel­kie moż­li­we kro­ki ku zre­ali­zo­wa­niu ści­ślej­szej wspól­no­ty na tak wie­lu obsza­rach chrze­ści­jań­skie­go życia i świa­dec­twa jak to jest tyl­ko moż­li­we tak, aby nasi człon­ko­wie mogli wspól­nie kro­czyć na dro­dze do peł­nej, widzial­nej jed­no­ści.

Jako kolej­ne dzia­ła­nia uzgad­nia­my:

(1) kon­ty­nu­owa­nie ofi­cjal­nych roz­mów teo­lo­gicz­nych mię­dzy naszy­mi Kościo­ła­mi, pra­cę nad recep­cją osią­gnię­tych już teo­lo­gicz­nych zgodności,chcemy zachę­cać­do zbli­że­nia i pra­co­wać nad poko­na­niem ist­nie­ją­cych mię­dzy nami róż­nic;

(2) stwo­rze­nie for­my wspól­ne­go nad­zo­ru ducho­we­go, tak, aby nasze Kościo­ły regu­lar­nie mogły kon­sul­to­wać ze sobą waż­ne spra­wy wia­ry oraz ustro­ju Kościo­ła, jak i zagad­nie­nia zwią­za­ne z prak­tycz­nym chrze­ści­jań­stwem;

(3) wspól­nie brać udział w naszych nabo­żeń­stwach, włą­cza­jąc Chrzest, Wie­cze­rzę Pań­ską oraz ordy­na­cje;

(4) że powo­ła­ni zgod­nie z porząd­kiem duchow­ni naszych Kościo­łów mogą według prze­pi­sów kościel­nych i w ramach swo­ich upraw­nień przej­mo­wać w para­fiach innych Kościo­łów zada­nia dusz­pa­ster­skie, jeśli tyl­ko zosta­ną o to popro­sze­ni;

jeśli zada­nia tema­ją być reali­zo­wa­ne nie tyl­ko przy poje­dyn­czych oko­licz­no­ściach, lecz na dłuż­szy okres, to wów­czas wyma­ga­ne jest zapro­sze­nie od odpo­wied­nich władz kościel­nych na wypeł­nia­nie tych­że zadań;

(5) że Kościół Anglii zapra­sza wier­nych Kościo­łów wcho­dzą­cych w skład Związ­ku Kościo­łów Ewan­ge­lic­kich w Nie­miec­kiej Repu­bli­ce Demo­kra­tycz­nej oraz Kościo­łów człon­kow­skich Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Nie­miec, do przyj­mo­wa­nia Wie­cze­rzy Pań­skiej według porząd­ku Kościo­ła Anglii; Kościo­ły człon­kow­skie Związ­ku Kościo­łów Ewan­ge­lic­kich w Nie­miec­kiej Repu­bli­ce Demo­kra­tycz­nej oraz Kościo­ły człon­kow­skie Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Nie­miec zapra­sza­ją człon­ków Kościo­ła Anglii, do przyj­mo­wa­nia Wie­cze­rzy Pań­skiej według obo­wią­zu­ją­cych u nich porząd­ków. Zachę­ca­my wier­nych naszych Kościo­łów do przy­ję­cia ofe­ro­wa­nej gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej, aby w ten spo­sób mogli wspól­nie wyra­zić ist­nie­ją­cą jed­ność w jed­nym Cie­le Chry­stu­sa;

(6) że, kie­dy­kol­wiek Lud Boży zgro­ma­dza się w naszych Kościo­łach na nabo­żeń­stwach eucha­ry­stycz­nych, ordy­no­wa­ni duchow­ni naszych Kościo­łów – zgod­nie z ich upraw­nie­nia­mi – wspól­nie prze­wod­ni­czą Eucha­ry­stii w taki spo­sób, któ­ry wycho­dzi poza wza­jem­ną gościn­ność eucha­ry­stycz­ną, ale jesz­cze nie ozna­cza peł­nej wymia­ny duchow­nych. Taka wspól­no­ta eucha­ry­stycz­na pozwa­la na uzna­nie dwóch lub wię­cej Kościo­łów, wyra­ża­ją­cych swo­ją jed­ność i świa­dec­two wia­ry w Chrzcie Świę­tym, aby­śmy nadal dokła­da­li wszel­kich sta­rań do uczy­nie­nia jed­no­ści jed­ne­go, świę­te­go, kato­lic­kie­go i apo­stol­skie­go Kościo­ła­wi­docz­ną i że w takiej wspól­no­cie eucha­ry­stycz­nej z jedy­nym Panem Jezu­sem Chry­stu­sem będzie­my nawza­jem wzmac­niać się i doda­wać sobie otu­chy na dro­dze do tego celu;

Nabo­żeń­stwo z Wie­cze­rzą Pań­ską odpra­wia­ne jest przez ordy­no­wa­ne­go duchow­ne­go. Tyl­ko ta oso­ba może zma­wiać modli­twę eucha­ry­stycz­ną.

W modli­twie eucha­ry­stycz­nej Sło­wa Usta­no­wie­nia powią­za­ne są z dzięk­czy­nie­niem dla Ojca, wspo­mnie­niem zba­wien­ne­go dzie­ła Chry­stu­sa (anam­ne­za) oraz wezwa­niem Ducha Świę­te­go (epi­kle­za).

Pod­czas tych nabo­żeństw powi­nien obo­wią­zy­wać taki porza­dek, któ­ry uzna­wa­ny jest przez Kościół duchow­ne­go pro­wa­dzą­ce­go litur­gię.

Usta­le­nia doty­czą­ce podzia­łu poszcze­gól­nych czę­ści litur­gii powin­ny się kie­ro­wać lokal­ny­mi uwa­run­ko­wa­nia­mi i tra­dy­cja­mi.

Zale­ca­ne jest odpo­wied­nie obcho­dze­nie się z pozo­sta­ły­mi po litur­gii Dara­mi. Każ­dy Kościół powi­nien respek­to­wać prak­ty­kę i poboż­ność inne­go Kościo­ła. Sza­cu­nek dla uży­wa­nych w Eucha­ry­stii ele­men­tów wyra­ża się naj­le­piej poprzez ich spo­ży­cie, nie wyklu­cza­jąc przy tym ich uży­cia przy Komu­nii dla cho­rych.

Duchow­ni powin­ni nosić stro­je litur­gicz­ne wedle tra­dy­cji swo­ich Kościo­łów.

(7) że wyra­zem zobo­wią­za­nia naszych Kościo­łów do jed­no­ści i apo­stol­sko­ści Kościo­ła jest przy­ję­cie zapro­sze­nia bisku­pa lub pre­zbi­te­ra do udzia­łu w ordy­na­cji w dru­gim Koście­le.

Dla Kościo­ła Anglii ozna­cza to, że uczest­ni­czą­cy w cere­mo­nii biskup lub kapłan nie może poprzez nało­że­nie rąk lub w inny spo­sób doko­ny­wać czyn­no­ści, któ­re mogły­by ucho­dzić jako znak prze­ka­za­nia angli­kań­skie­go urzę­du kapłań­skie­go (Holy Orders). Może on jed­nak brać udział w czyn­no­ści, któ­ra nie jest rozu­mia­na w ten spo­sób, a któ­ra będzie for­mą bło­go­sła­wień­stwa.

Tłu­ma­cze­nie i komen­tarz Dariusz Bruncz

:: Wywiad EAI Ekumenizm.pl z abp. Rowa­nem Wil­liam­sem

:: Doku­men­ta­cja dia­lo­gu lute­rań­sko-angli­kań­skie­go 1972–2002

:: Ekumenizm.pl: Roz­mo­wy angli­ka­nów z lute­ra­na­mi

Na pierw­szym zdję­ciu od lewej: bp Wol­fgang Huber (pre­zes Rady EKD) oraz pry­mas Rowan Wil­liams (arcy­bi­skup Can­ter­bu­ry) we Wro­cła­wiu 03.02.06 pod­czas Mię­dzy­na­ro­do­we­go Kon­gre­su Bon­ho­ef­fe­row­skie­go.