Kościół Islandii

Na począt­ku XII wie­ku kraj podzie­lo­ny był już na dwie, histo­rycz­ne die­ce­zje: Skál­holt (połu­dnio­wą) i Hólar (pół­noc­ną). Do Islan­dii wciąż przy­by­wa­li mni­si, któ­rzy ewan­ge­li­zo­wa­li pogań­skie rejo­ny kra­ju. Misjo­na­rze pocho­dzi­li z Nie­miec, Anglii, a nawet Euro­py Wschod­niej. Pierw­szym bisku­pem islandz­kim był Ísle­ifur, kon­se­kro­wa­ny w 1056 roku w Bre­mie. Decy­zją bisku­pa Skál­holt sta­ło się reli­gij­ną sto­li­cą kra­ju i tak pozo­sta­ło aż do XVIII wie­ku.

Refor­ma­cja

Refor­ma­cja zosta­ła wpro­wa­dzo­na w Islan­dii decy­zją duń­skie­go kró­la. Nie­ste­ty, nie oby­ło się bez sto­so­wa­nia prze­mo­cy zarów­no po stro­nie zwo­len­ni­ków, jak i prze­ciw­ni­ków wit­ten­ber­skie­go nur­tu Refor­ma­cji. Zli­kwi­do­wa­no klasz­to­ry, a wła­sność kościel­ną prze­ję­ła duń­ska koro­na. Od tej pory król Danii był gło­wą Kościo­ła Islan­dii. Ciem­ną stro­ną isnaldz­kiej refor­ma­cji była egze­ku­cja ostat­nie­go, rzym­sko­ka­to­lic­kie­go bisku­pa Hólar, Jóna Ara­so­na. Biskup został zamor­do­wa­ny wraz … ze swo­imi syna­mi. Zde­cy­do­wa­na więk­szość kle­ru zgo­dzi­ła się kon­ty­nu­ować służ­bę dusz­pa­ster­ską według zre­for­mo­wa­ne­go porząd­ku.

Przy­ję­cie Refor­ma­cji mia­ło nie­zwy­kle pozy­tyw­ny wpływ na islandz­ką kul­tu­rę. W latach 1533–1540 powsta­ło pierw­sze, kom­plet­ne tłu­ma­cze­nie Nowe­go Testa­men­tu doko­na­ne przez Oddo­ra Got­t­skalks­so­na. Frag­men­ty Pisma Świę­te­go tłu­ma­czo­ne były jed­nak na język islandz­ki już w XIII wie­ku. Dzię­ki dzia­łal­no­ści Got­t­skalks­so­na islandz­ki unik­nął groź­by sta­nia się dia­lek­tem języ­ka duń­skie­go. Gdy bisku­pem Islan­dii był Gud­bran­dur Thor­laks­son uka­za­ło się w 1584 roku tłu­ma­cze­nie Biblii na islandz­ki, a tak­że oby­dwóch kate­chi­zmów ks. dr. Mar­ci­na Lutra. W 1589 roku wyda­no śpiew­nik, któ­ry słu­żył islandz­kim lute­ra­nom przez 200 lat. Publi­ko­wa­no licz­ne postyl­le domo­we oraz inną lite­ra­tu­rę reli­gij­ną.

Ogrom­ny wpływ na poboż­ność islandz­kich lute­ra­nów mia­ła twór­czość ks. Hal­l­grímu­ra Péturs­so­na (1614–1674). Był on auto­rem “Hym­nów Pasji”, zbio­ru 50 medy­ta­cyj­nych tek­stów, doty­czą­cych teo­lo­gii i ducho­wo­ści krzy­ża. Tak­że Jón Vída­lin, biskup Skál­holt (1698–1720), autor zna­nej postyl­li, przez wie­ki kształ­to­wał toż­sa­mość Kościo­ła Islan­dii. Do dziś wie­lu star­szych Island­czy­ków potra­fi z pamię­ci cyto­wać kaza­nia bisku­pa Vída­li­na.

Wol­ność reli­gij­na

W latach 1551–1874 Kościół lute­rań­ski był jedy­nym, tole­ro­wa­nym Kościo­łem na Wyspie. Zmia­ny nastą­pi­ły w 1874 roku, kie­dy to kon­sty­tu­cja zagwa­ran­to­wa­ła wol­ność sumie­nia i wyzna­nia. Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­ski Kościół Islan­dii pozo­stał wyzna­niem panu­ją­cym i przy­jął sta­tus Kościo­ła naro­do­we­go. Potwier­dzi­ła to tak­że kon­sty­tu­cja Repu­bli­ki Islan­dii z 1944 roku.

Na fali euro­pej­skich spo­rów teo­lo­gicz­nych mię­dzy “libe­ra­ła­mi” i “kon­ser­wa­ty­sta­mi” powsta­ły na począt­ku XX wie­ku wol­ne Kościo­ły lute­rań­skie. Dogma­tycz­nie i litur­gicz­nie nie róż­ni­ły się niczym od Kościo­ła Islan­dii, jed­nak­że cie­szy­ły się nie­za­leż­no­ścią finan­so­wą od pań­stwa i same podej­mo­wa­ły decy­zje per­so­nal­ne. W tym samym okre­sie dzia­ła­ły misje rzym­sko­ka­to­lic­kie. Do Islan­dii przy­by­wa­li rów­nież wier­ni Kościo­ła Adwen­ty­stów Dnia Siód­me­go oraz pio­nie­rzy ruchu zie­lo­no­świąt­ko­we­go.

Kościół Islan­dii dziś

90% Island­czy­ków (ok. 245 tys.) jest wyzna­nia ewan­ge­lic­ko-lute­rań­skie­go. 3,5% nale­ży do Wol­nych Kościo­łów Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skich. Resz­tę sta­no­wią rzym­scy kato­li­cy (1,1%), zie­lo­no­świąt­kow­cy (1%) oraz adwen­ty­ści (ok. 700 osób), świad­ko­wie Jeho­wy (ok. 600 osób) i inni, w tym wyznaw­cy reli­gii pogań­skich (ok. 300 osób). Według sta­ty­styk 2% Island­czy­ków nie wyzna­je żad­nej reli­gii.

Dane Kościo­ła Islan­dii mówią, że 90% dzie­ci przy­stę­pu­ją­ce do kon­fir­ma­cji. 75% Island­czy­ków zawie­ra zwią­zek mał­żeń­ski w Koście­le lute­rań­skim, a aż 99% zosta­je pocho­wa­nych przez duchow­ne­go. Uczęsz­czal­ność na nabo­żeń­stwa nie­dziel­ne jest niska (ok. 12%), jed­nak w porów­na­niu z inny­mi kra­ja­mi skan­dy­naw­ski­mi Islan­dia nie ma się cze­go wsty­dzić. Kościół posia­da ok. 300 para­fii, w któ­rych słu­ży 150 księ­ży oraz 10 dia­ko­nów. Przy­szli duchow­ni kształ­cą się na Fakul­te­cie Teo­lo­gicz­nym na Uni­wer­sy­te­cie w Rej­kja­wi­ku.

Kościół Islan­dii jest człon­kiem Świa­to­wej Fede­ra­cji Lute­rań­skiej, Świa­to­wej Rady Kościo­łów, a tak­że sygna­ta­riu­szem Ugo­dy z Porvoo, mię­dzy skan­dy­naw­ski­mi Kościo­ła­mi lute­rań­ski­mi oraz Kościo­ła­mi angli­kań­ski­mi. Kościół Islan­dii wspie­ra misje w Afry­ce oraz Chi­nach. Waż­nym aspek­tem dzia­łal­no­ści Kościo­ła jest eku­me­nizm. Sym­bo­lem eku­me­nicz­nej współ­pra­cy mię­dzy lute­ra­na­mi a rzym­ski­mi kato­li­ka­mi w Islan­dii była piel­grzym­ka papie­ża Jana Paw­ła II w 1989 roku.

W 1801 roku Islan­dia sta­ła się jed­ną die­ce­zją z sie­dzi­bą bisku­pa w Rej­kja­wi­ku. W histo­rycz­nych biskup­stwach Skál­holt oraz Hólar urzę­du­ją sufra­ga­ni (víg­slu­bi­skup), zarzą­dza­ją­cy tam­tej­szy­mi kate­dra­mi. Sufra­ga­ni wspie­ra­ją bisku­pa Kościo­ła we wszyst­kich dzia­ła­niach dusz­pa­ster­skich. Obec­nie zwierzch­ni­kiem Kościo­ła jest biskup Karl Sigur­björns­son. Eku­me­nicz­na Agen­cja Infor­ma­cyj­na Ekumenizm.pl prze­pro­wa­dzi­ła we wrze­śniu 2004 roku wywiad z bisku­pem Sigur­björns­so­nem.

Dariusz Bruncz

:: Ofi­cjal­na stro­na bisku­pa Sigur­björns­so­na

Na zdję­ciu kate­dra w Skál­holt.