Kościół Mennonicki (Mennonite Church)

Kościół powstał w 1898 roku, gdy z połą­cze­nia roz­ma­itych kon­fe­ren­cji regio­nal­nych się­ga­ją­cych  swo­imi korze­nia­mi  XVIII wie­ku, ufor­mo­wa­ła się pół­noc­no­ame­ry­kań­ska kon­fe­ren­cja Kościo­ła Men­no­nic­kie­go. Gru­pa ta łączy­ła w sobie — nie­mal w rów­nych pro­por­cjach potom­ków imi­gran­tów ze Szwaj­ca­rii i postę­po­wych Ami­szów. Dla­te­go przez wie­le lat, Kościół Men­no­nic­ki był nie­zwy­kle kon­ser­wa­tyw­ny w kwe­stii ubio­ru, sty­lu życia prak­tyk litur­gicz­nych oraz dys­cy­pli­ny kościel­nej.

Libe­ra­li­za­cja men­no­ni­ty­zmu

W poło­wie lat 50. Kościół Men­no­nic­ki zaczął się rady­kal­nie moder­ni­zo­wać. Men­no­ni­ci pół­noc­no­ame­ry­kań­scy prze­sta­li zaj­mo­wać się tyl­ko rol­nic­twem i zaczę­li zdo­by­wać wykształ­ce­nie pozwa­la­ją­ce im zaan­ga­żo­wać się w życie spo­łecz­ne i gospo­dar­cze. W następ­nym dzie­się­cio­le­ciu stop­nio­wo libe­ra­li­zo­wa­no dys­cy­pli­nę koć­ciel­ną: począw­szy od znie­sie­nia obo­wiąz­ku nosze­nia kape­lu­szy przez pra­cow­ni­ków Kościo­ła, przez znie­sie­nie obo­wiąz­ku przy­kry­wa­nia przez kobie­ty gło­wy pod­czas nabo­żeń­stwa, aż po zezwo­le­nie na nosze­nie przez kobie­ty krót­kich wło­sów i spód­nic nie zasła­nia­ją­cych kolan.

Zmia­ny dotknę­ły tak­że oświa­tę. Men­no­ni­ci nale­żą­cy do tego Kościo­ła zezwo­li­li na wpro­wa­dze­nie spor­tu do pro­gra­mu szkół, do któ­rych uczęsz­cza­ły ich dzie­ci, a z cza­sem nawet na zaka­za­ne od wie­lu wie­ków roz­ryw­ki takie jak teatr czy kino. Stop­nio­wo zmie­nia­ła się rów­nież litur­gia. Naj­pierw pozwo­lo­no na sto­so­wa­nie instru­men­tów muzycz­nych, póź­niej zaczę­to zasta­na­wiać się więk­szym otwar­ciem nabo­żeństw komu­nij­nych (do tego cza­su do komu­nii mogli przy­stą­pić w danej kon­gre­ga­cji tyl­ko ludzie ści­śle z nią zwią­za­ni).

Kościół Men­no­nic­ki w USA, w latach 60., pra­co­wal  tak­że nad zmia­ną pod­staw teo­lo­gicz­nych swo­je­go sto­sun­ku do pań­stwa i jego mili­tar­nych zadań. I choć pozy­cja tej wspól­no­ty nadal jest rady­kal­nie pacy­fi­stycz­na, to dzię­ki zła­go­dze­niu pew­nych sfor­mu­ło­wań oraz odrzu­ce­niu sek­ciar­skie­go języ­ka, wspól­no­ta ta sta­ła się lep­szym świad­kiem chrze­ści­jań­skie­go pacy­fi­zmu.

Kon­gre­ga­cjo­na­lizm scen­tra­li­zo­wa­ny

Choć men­no­ni­tyzm w zasa­dzie odrzu­cał, w więk­szo­ści swo­ich odmian, posłu­gę ordy­no­wa­nych i opła­ca­nych duchow­nych, pozo­sta­wia­jąc spra­wy kościel­ne star­szym i sza­no­wa­nym człon­kom kon­gre­ga­cji, któ­rzy speł­nia­li ją bez­płat­nie, to w poło­wie lat 60. i ta tra­dy­cja zaczę­ła się zmie­niać. Na pozio­mie zbo­ru coraz czę­ściej miej­sce bisku­pów, dia­ko­nów czy kazno­dzie­jów zaczę­li zaj­mo­wać przy­go­to­wa­ni teo­lo­gicz­nie pasto­rzy posia­da­ją­cy grun­tow­ne wykształ­ce­nie teo­lo­gicz­ne i otrzy­mu­ją­cy za swo­ją pra­cę wyna­gro­dze­nie. Kil­ka lat póź­niej zaczę­to też dopusz­czać do posłu­gi duchow­nej (tak zawo­do­wej jak i cha­ry­ta­tyw­nej) kobie­ty.

W 1971 roku po wie­lu latach stu­diów kil­ka kon­fe­ren­cji regio­nal­nych MC w USA i Kana­dzie zaczę­ło orga­ni­zo­wać Men­no­ni­te Gene­ral Assem­bly, któ­rej struk­tu­ry zosta­ły for­mal­nie zatwier­dzo­ne pod­czas Zgro­ma­dze­nia Gene­ral­ne­go w Kit­che­ner 16–19 sierp­nia 1971 roku. Zgro­ma­dze­nie, w skład któ­re­go wcho­dzą dele­ga­ci z kon­fe­ren­cji regio­nal­nych (nie wszyst­kich nale­żą­cych do MC), spo­ty­ka się co dwa lata. Zgro­ma­dze­nie koor­dy­nu­je pra­ce Kościo­ła Men­no­nic­kie­go w pię­ciu zasad­ni­czych sfe­rach: przy­go­to­wa­nia duchow­nych, edu­ka­cji, współ­pra­cy mię­dzy­men­no­nic­kiej, publi­ka­cji oraz misji.

Zgro­ma­dze­nie przy­go­to­wu­je i upo­wszech­nia tak­że wie­le doku­men­tów poświę­co­nych zagad­nie­niom sta­ją­cym przed Kościo­łem. Przy­kła­dem są doku­men­ty poświę­co­ne Ducho­wi Świę­te­mu, inter­pre­ta­cji biblij­nej, posłu­dze lide­rów w życiu Kościo­ła, spra­wie­dli­wo­ści spo­łecz­nej, roli kobiet, homo­sek­su­ali­zmo­wi czy podat­kom.

Kon­ser­wa­tyzm i pen­te­ko­sta­lizm tole­ro­wa­ne

Libe­ra­li­za­cja i moder­ni­za­cja men­no­ni­ty­zmu jaka zacho­dzi­ła w Koście­le Men­no­nic­kim w latach 60. i 70. nie zosta­ła jed­nak zaak­cep­to­wa­na przez wie­le wspól­not, zbo­rów i kon­fe­ren­cji regio­nal­nych. W 1966 roku część zbo­rów zrze­szo­nych w kon­fe­ren­cjach Lan­ca­ster i Fran­co­nia utwo­rzy­ło nie­za­leż­ny Kościół Men­no­nic­ki Wschod­niej Pen­syl­wa­ni.

Inne gru­py, sprze­ci­wia­ją­ce się zmia­nom moder­ni­za­cyj­nym, pozo­sta­ły w Koście­le Men­no­nic­kim, ale nie zde­cy­do­wa­ły się na przy­stą­pie­nie do Zgro­ma­dze­nia Gene­ral­ne­go. Jesz­cze inne — przy­stą­pi­ły do nie­go, ale utwo­rzy­ły w 1983 roku opo­zy­cyj­ne, kon­ser­wa­tyw­ne “Sto­wa­rzy­sze­nie Zanie­po­ko­jo­nych Men­no­ni­tów”.

W latach sie­dem­dzie­sią­tych Kościół Men­no­nic­ki opo­wie­dział się tak­że wyraź­nie za włą­cze­niem zie­lo­no­świąt­ko­we­go doświad­cze­nia wia­ry w życie swo­jej wspól­no­ty. Utwo­rzo­no wów­czas nie­co zie­lo­no­świąt­ko­wych zbo­rów men­no­nic­kich, a men­no­ni­ci cha­ry­zma­tycz­ni i nie­cha­ry­zma­tycz­ni wypra­co­wa­li atmos­fe­rę wza­jem­nej akcep­ta­cji i współ­pra­cy. Utwo­rzo­na w 1975 roku Men­no­nic­ka Służ­ba Odno­wy sku­pia­ją­ca men­no­ni­tów cha­ry­zma­tycz­nych jest plat­for­mą współ­pra­cy wszyst­kich men­no­nic­kich śro­do­wisk pen­te­ko­stal­nych oraz słu­ży jako ich repre­zen­ta­cja przed wła­dza­mi wyzna­nia.

Ku zjed­no­cze­niu

W latach 80. i 90. roz­po­czę­to roz­mo­wy doty­czą­ce zjed­no­cze­nia Kościo­ła Men­no­nic­kie­go z Gene­ral­ną Kon­fe­ren­cją Kościo­ła Men­no­nic­kie­go, obej­mu­ją­cą kil­ka­dzie­siąt wspól­not men­no­nic­kich z ok. 50 tysią­ca­mi wier­nych. W 1995 roku Kon­fe­ren­cje obu wspól­not gło­so­wa­ły za zjed­no­cze­niem. Czte­ry lata póź­niej podzie­lo­no nową wspól­no­tę na dwie Kon­fe­ren­cje kra­jo­we: kana­dyj­ską i Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Osta­tecz­nie GCM prze­sta­ło ist­nieć ofi­cjal­nie w 2002 roku, kie­dy to cał­ko­wi­cie połą­czy­ło się z MC.

Tomasz P. Ter­li­kow­ski