Powszechne kapłaństwo i ordynacja w ewangelickim rozumieniu — dokument VELKD

W dru­gim roz­dzia­le auto­rzy doku­men­tu przy­po­mi­na­ją nie­zmien­ną praw­dę o począt­ku Kościo­ła: z woli Ojca i poprzez dzia­ła­nie Ducha Świę­te­go Ukrzy­żo­wa­ny Chry­stus zosta­je obja­wio­ny grzesz­ni­ko­wi jako Zmar­twych­wsta­ły. Wyda­rze­nie to jest Ewan­ge­lią, któ­ra swo­ją mocą ogar­nia ludzi i wzbu­dza w nich wia­rę, któ­ra łączy ludzi w jeden Kościół. Poprzez Ewan­ge­lię o Jezu­sie Chry­stu­sie Bóg stwa­rza wspól­no­tę wia­ry, dla­te­go też moż­na powie­dzieć, że Kościół jest stwo­rze­niem Sło­wa, cre­atu­ra ver­bi.

Poprzez chrzest św. Wszy­scy wie­rzą­cy powo­ła­ni są do gło­sze­nia Ewan­ge­lii (CA V – Kon­fe­sja Augs­bur­ska), jed­nak­że dla zacho­wa­nia porząd­ku w Koście­le powo­łu­je się poprzez ordy­na­cję kobie­ty i męż­czyzn (CA XIV), któ­rzy w imie­niu Kościo­ła i z naka­zu same­go Chry­stu­sa publicz­nie zwia­stu­ją Sło­wo i udzie­la­ją sakra­men­tów świę­tych. Wszy­scy ludzie poprzez chrzest św. wsz­cze­pie­ni są w dzie­ło gło­sze­nia Ewan­ge­lii i zdol­ni do jej gło­sze­nia. Zdol­ność odno­si się w tym kon­tek­ście do Boże­go upra­wo­moc­nie­nia, któ­re nie wyma­ga w tra­dy­cji ewan­ge­lic­kiej dodat­ko­wych czyn­no­ści litur­gicz­nych lub „świę­ceń kapłań­skich“, suge­ru­ją­cych róż­ni­cę mię­dzy ono­tlo­gią wier­nych i kapła­nów.

W CA V (O służ­bie Kościo­ła) czy­ta­my: „Aby­śmy tej wia­ry dostą­pi­li, usta­no­wio­na jest służ­ba naucza­nia Ewan­ge­lii i udzie­la­nia sakra­men­tów. Albo­wiem przez Sło­wa i sakra­men­ty, jak gdy­by przez środ­ki, udzie­la­ny jest Duch Świę­ty, wznie­ca­ją­cy wia­rę, gdzie i kie­dy Bóg zechce, w tych, co słu­cha­ją Ewan­ge­lii. Tak więc nie dla naszych zasług, lecz dla Chry­stu­sa Bóg uspra­wie­dli­wia tych, któ­rzy wie­rzą, iż dla Chry­stu­sa są przy­ję­ci do łaski. Kościo­ły nasze potę­pia­ją ana­bap­ty­stów i innych, któ­rzy sądzą, że Duch Świę­ty zstę­pu­je na ludzi bez zewnętrz­ne­go sło­wa, przez wła­sne ich przy­go­to­wa­nia i uczyn­ki.“ Służ­ba naucza­nia Ewan­ge­lii (Ver­kün­di­gung­samt) wyraź­nie pod­kre­śla, że cho­dzi tutaj o misję powie­rzo­ną wszyt­skim ochrzczo­nym bez wyjąt­ku, nato­miast w CA XIV mamy do czy­nie­nia ze służ­bą powią­za­ną z ordy­na­cja.

Kościo­ły ewan­ge­lic­kie pie­lę­gnu­ją w świe­tle powyż­sze­go biblij­ną zasa­dę powszech­ne­go kapłań­stwa, któ­rej zrę­by widocz­ne są już w Sta­rym Testa­men­cie. W Księ­dze Wyj­ścia 19,6 czy­ta­my: „A wy będzie­cie mi kró­le­stwem kapłań­skim i naro­dem świę­tym. Takie są sło­wa, któ­re powiesz synom izra­el­skim.“ Nowy Testa­ment (NT) nie uży­wa poję­cia kapłań­stwa, aby opi­sać oso­bę odpo­wie­dzial­ną za gło­sze­nie Ewan­ge­lii w Koście­le chrze­ści­jań­skim. Bada­nia teo­lo­gicz­ne poka­za­ły, że poję­cie kapłań­stwa poja­wia się w Koście­le sta­ro­żyt­nym dopie­ro na prze­ło­mie III i IV wie­ku w związ­ku z inter­pre­to­wa­nie Wie­cze­rzy Świę­tej jako skła­da­nej Bogu ofie­rze. W NT poję­cie kapła­na poja­wia się tyl­ko w odnie­sie­niu do kapła­nów żydow­skich (Mk 1,44; 2,26) i do kapła­nów pogań­skich (Dz Ap 4,1; 6,7; 14,13; Hbr 5,1) jako odnie­sie­nie do tek­stów Pierw­sze­go Testa­men­tu, oraz w odnie­sie­niu do wszyst­kich chrze­ści­jan, któ­rzy nazy­wa­ni są kapła­na­mi – np. Obj 20,6: „Bło­go­sła­wio­ny i świę­ty ten, któ­ry ma udział w pierw­szym zmar­twych­wsta­niu; nad nimi dru­ga śmierć nie ma mocy, lecz będą kapła­na­mi Boga i Chry­stu­sa i pano­wać z nim będą przez tysiąc lat.“

Bóg dzia­ła w swo­im Koście­le poprzez Ducha Świę­te­go w zwia­sto­wa­nym Sło­wie i spra­wo­wa­nych sakra­men­tach. Poprzez śmierć i zmar­twych­wsta­nie Chry­stu­sa wszy­scy jeste­śmy kapła­na­mi (por. Hebr 10,19).

W spo­rze z pneu­ma­ty­ka­mi apo­stoł św. Paweł roz­wi­ja swo­ją naukę o cha­ry­zma­tach (1 Kor 12,4–11.28–31), poka­zu­jąc, że wszyst­kie te dary przy­czy­nia­ją się do zbu­do­wa­nia Kościo­ła. Porzą­dek urzę­dów w Kościo­łach, do któ­rych pisze lub któ­re odwie­dza św. Paweł jest zna­ny, jed­nak­że apo­stoł nie doko­nu­je róż­ni­co­wa­nia poszcze­gól­nych posług. Trzy kla­sycz­ne pre­ro­ga­ty­wy kapłań­skie (ofia­ra, wsta­wien­nic­two i naucza­nie) prze­nie­sio­ne są w NT na Chry­stu­sa, a przez nie­go na cały Kościół.

W lute­rań­skiej nauce o uspra­wie­dli­wie­niu śmierć i zmar­twych­wsta­nie Chry­stu­sa otwie­ra grzesz­ni­kom mozli­wość udzia­łu w dzie­le Zba­wi­cie­la, czy­ni ze wszyt­skich ludzi kapła­nów. Zatem nie wyświę­co­ne kapłań­stwo, lecz jedy­nie praw­dzi­wa „god­ność kapłań­ska“ wszyst­kich wier­nych upo­waż­nia do służ­by Ewan­ge­lii. Kapłań­stwo Nowe­go Przy­mie­rza nie opie­ra się na instan­cjach pośred­ni­czą­cych mię­dzy Bogiem a czło­wie­kiem, lecz słu­ży jedy­nie zwia­sto­wa­niu wyzwa­la­ją­cej Praw­dy. Adre­sa­ci Ewan­ge­lii sami poprzez Chry­stu­sa wcią­ga­ni są w spo­łecz­ność z Bogiem, do któ­rej każ­dy ma dostęp. Powszech­ne kapłań­stwo może być spra­wo­wa­ne w dwo­ja­kim wymia­rze: pry­wat­nym oraz publicz­nym. Pry­wat­ny obszar obej­mu­je codzien­ność chrze­ści­jań­skie­go życia i wyra­żać się może poprzez modli­twę, domo­we nabo­żeń­stwa, wza­jem­ne wyzna­wa­nie grze­chów itp. Publicz­ny wymiar to gło­sze­nie Sło­wa i udzie­la­nie sakra­men­tów w Koście­le powie­rzo­ne oso­bom ordy­no­wa­nym. Nie zmie­nia to jed­nak fak­tu, że poprzez to kapłań­ska zdol­ność wszyt­skich wie­rzą­cych pozo­sta­je nie­na­ru­szo­na, co w prak­ty­ce ozna­czać może, że każ­dy ochrzczo­ny w uza­sad­nio­nych przy­pad­kach (sytu­acjach wyjąt­ko­wych) może chrzcić i udzie­lać zgod­nie z usta­no­wie­niem Chry­stu­sa Wie­cze­rzy Świę­tej.

Ordy­na­cja jest decy­zją Kościo­ła wpa­trzo­ne­go w Chry­stu­sa i pro­wa­dzo­ne­go przez Ducha Świę­te­go, dla­te­go nikt nie może dla sie­bie zawłasz­czać pra­wa do ordy­na­cji lub się go dla sie­bie doma­gać. Apo­stol­skim zwy­cza­jej nało­że­nia rąk nie jest prze­ka­zy­wa­ne sakra­men­tal­ne­go uzdol­nie­nia (Befähi­gung) do służ­by (tako­we ist­nie­je od momen­tu Chrztu św.), ale powo­ła­nie (Beru­fung) do niej. Powszech­ne kapłań­stwo i ordy­no­wa­na słu­zba nie mogą być sobie prze­ciw­wsta­wia­ne, lecz są orga­nicz­nie ze sobą powią­za­ne. W ordy­na­cji prze­ja­wia się to, co ponadin­dy­wi­du­al­nie i publicz­nie prze­ka­za­ne jest przez Chry­stu­sa całe­mu Kościo­ło­wi. Urząd ordy­no­wa­ne­go i zbór (Geme­in­de) nie są wiel­ko­ścia­mi sto­ją­cy­mi naprze­ciw­ko sie­bie. To nie urząd (posłu­ga) stoi wobec wier­nych, a Sło­wo Boże jest wiel­ko­ścią sto­ją­cą wobec całe­go Kościo­ła.

Doku­emnt VELKD przy­po­mi­na, że tak­że Kościół rzym­sko­ka­to­lic­ki naucza o powszech­nym kapłań­stwie, choć­by w sobo­ro­wej kon­sty­tu­cji dogma­tycz­nej Lumen Gen­tium 10: „Chry­stus Pan, Kapłan wzię­ty spo­śród ludzi (por. Hbr 5,1–5), nowy lud “uczy­nił kró­le­stwem i kapła­na­mi Bogu i Ojcu swe­mu” (Ap 1,6, por 5,9–10). Ochrzcze­ni bowiem poświę­ca­ni są przez odro­dze­nie i namasz­cze­nie Duchem Świę­tym, jako dom ducho­wy i świę­te kapłań­stwo, aby przez wszyst­kie wła­ści­we chrze­ści­ja­ni­no­wi uczyn­ki skła­dać ofia­ry ducho­we i gło­sić moc Tego, któ­ry wezwał ich z ciem­no­ści do swe­go praw­dzi­we­go świa­ta (por. 1 P 2,4–10). Toteż wszy­scy ucznio­wie Chry­stu­so­wi, trwa­jąc w modli­twie i chwa­ląc wspól­nie Boga (por. Dz 2,42–47), samych sie­bie skła­dać mają na ofia­rę żywą., świę­tą, miłą Bogu (por. Rz 12,1), wszę­dzie mają gło­sić świa­dec­two o Chry­stu­sie, a tym któ­rzy się tego doma­ga­ją, zda­wać spra­wę z nadziei życia wiecz­ne­go, któ­ra jest w nich (por. 1 P 3,15). Kapłań­stwo zaś powszech­ne wier­nych i kapłań­stwo urzę­do­we, czy­li hie­rar­chicz­ne, choć róż­nią się isto­tą a nie stop­niem tyl­ko, są sobie jed­nak wza­jem­nie przy­po­rząd­ko­wa­ne, jed­no i dru­gie bowiem we wła­ści­wy sobie spo­sób uczest­ni­czy w jed­nym kapłań­stwie Chry­stu­so­wym. Kapłan urzę­do­wy mia­no­wi­cie, dzię­ki wła­dzy świę­tej, jaką się cie­szy, kształ­ci lud kapłań­ski i kie­ru­je nim, spra­wu­je w zastęp­stwie Chry­stu­sa (in per­so­na Chri­sti) Ofia­rę eucha­ry­stycz­ną i skła­da ją Bogu w imie­niu całe­go ludu, wier­ni zaś na mocy swe­go kró­lew­skie­go kapłań­stwa współ­dzia­ła­ją w ofia­ro­wa­niu Eucha­ry­stii, peł­nią też to kapłań­stwo przez przyj­mo­wa­nie sakra­men­tów, modli­twę i dzięk­czy­nie­nie, świa­dec­two życia świą­to­bli­we­go, zapar­cie się sie­bie i czyn­ną miłość.“

Sobo­ro­we rozu­mie­nie powszech­ne­go kapłań­stwa nie jest jed­nak zgod­ne z ewan­ge­lic­kim naucza­niem. Kościół Rzym­ski naucza, że ochrzcze­ni mają udział (mitwir­ken) w tym, co czy­ni kapłań­stwo hie­rar­chicz­ne, któ­re isto­to­wo odróż­nia się od powszech­ne­go. Teo­lo­gia ewan­ge­lic­ka pod­kre­śla nato­miast, że każ­dy ochrzczo­ny ma udział w kapłań­skiej god­no­ści Chry­stu­sa i to w spo­sób nie­ogra­ni­czo­ny. Ponad­to nale­ży pod­kre­ślić, że ordy­na­cja jest jed­na­ko­wa dla wszyst­kich. Biskup nie posia­da „wyż­sze­go stop­nia świę­ceń“ i tak samo jak wika­ry i pro­boszcz jest ordy­no­wa­ny. Posłu­ga bisku­pia nie róż­ni się isto­to­wo od posłu­gi pro­bosz­cza, a posia­da jedy­nie inne pre­ro­ga­ty­wy. Dla­te­go też nie doko­nu­je się w Kościo­łach ewan­ge­lic­kich ordy­na­cji bisku­piej, a jedy­nie wpro­wa­dze­nie w urząd bisku­pa.

Kościo­ły ewan­ge­lic­kie odpo­wia­da­jąc na uwa­run­ko­wa­nia współ­cze­sne­go świa­ta prze­zna­cza­ją do publicz­nej służ­by w Koście­le na dwa spo­so­by: akt ordy­na­cji i powo­ła­nia do służ­by (Beau­ftra­gung) zwia­sto­wa­nia Sło­wa jako pre­dy­kan­ci/-tki czy lek­to­rzy/-rki. Każ­da służ­ba ma swo­je pre­ro­ga­ty­wy (prze­wod­ni­cze­nie Eucha­ry­stii przy­słu­gu­je oso­bom ordy­no­wa­nym lub w wyjąt­ko­wych sytu­acjach odpo­wied­nio do tego powo­ła­nym) i nie wyróż­nia się szcze­gól­nym uzdol­nie­niem poza tym danym wszyst­kim chrze­ści­ja­nom w sakra­men­cie Chrztu Św.