Urząd biskupa w ramach apostolskości Kościoła — Deklaracja Luterańska

I. Wpro­wa­dze­nie

1. Od ponad 30 lat Świa­to­wa Fede­ra­cja Lute­rań­ska (ŚFL) uczest­ni­czy w mię­dzy­na­ro­do­wych dia­lo­gach eku­me­nicz­nych. W dia­lo­gach tych pró­bo­wa­li­śmy nie tyl­ko skła­dać świa­dec­two o Ewan­ge­lii, tak jak jest ono nam prze­ka­za­ne w naszej tra­dy­cji, lecz tak­że uczyć się od innych, któ­rzy usły­sze­li tę samą Ewan­ge­lię na róż­ne spo­so­by i w innych posta­ciach. Praw­dzi­wy dia­log, pro­wa­dzo­ny w wier­no­ści do Ewan­ge­lii, nie powi­nien pozo­sta­wiać jego uczest­ni­ków nie­zmie­nio­ny­mi.

2. Tema­tem tych dia­lo­gów był i jest urząd bisku­pi oraz apo­stol­skość Kościo­ła. Dia­lo­gi, odno­szą­ce się do tej kwe­stii, pro­wa­dzo­ne były na róż­nych płasz­czy­znach. Przy tym uda­ło się uzy­skać lute­ra­nom rosną­cą zgod­ność z inny­mi Kościo­ła­mi. Nie­któ­re z tych spo­tkań dopro­wa­dzi­ły do zobo­wią­zu­ją­cych form wspól­no­ty kościelnej.[1] Dla wspól­ne­go życia ŚFL roz­wój ten posia­da ogrom­ne zna­cze­nie. Una­ocz­nia on bowiem koniecz­ność sta­rań o spój­ność ŚFL jako eku­me­nicz­ne­go part­ne­ra na płasz­czyź­nie mię­dzy­na­ro­do­wej oraz wycho­dze­nia naprze­ciw innym Kościo­łom.

3. Poniż­sza Dekla­ra­cja stresz­cza istot­ne aspek­ty urzę­du bisku­pie­go w ramach apo­stol­sko­ści Kościo­ła tak, jak były one rozu­mia­ne przez lute­ra­nów w pro­wa­dzo­nych roz­mo­wach oraz w wyda­wa­nych doku­men­tach ŚFL.[2] Chce­my wie­rzyć, iż te pod­sta­wo­we per­spek­ty­wy wewnątrz wspól­no­ty lute­rań­skiej oraz w dia­lo­gach eku­me­nicz­nych, w któ­rych uczest­ni­czy ŚFL oraz jej Kościo­ły człon­kow­skie, będą zachę­ta do dal­szych i koniecz­nych reflek­sji o urzę­dzie bisku­pim.

II. Posła­nie i Apo­stol­skość Kościo­ła

4. Tak jak Kościół ma udział w Chry­stu­sie i otrzy­mu­je bło­go­sła­wień­stwo z Jego spra­wie­dli­wo­ści, tak rów­nież Kościół ma udział w posła­niu Chry­stu­sa, któ­ry posła­ny został przez Ojca w Duchu Św. Chry­stus posy­ła swo­ich uczniów, tak jak sam jest posła­ny (Jan 20,21); „Dla­te­go w miej­sce Chry­stu­sa posel­stwo spra­wu­je­my, jak gdy­by przez nas Bóg upo­mi­nał; w miej­sce Chry­stu­sa pro­si­my: Pojed­naj­cie się z Bogiem!” (2. Kor 5,20). Kościół powo­ła­ny jest do tego, by zwia­sto­wać pojed­na­nie i uzdra­wia­ją­cą miłość Boga w świe­cie, któ­ry jest zra­nio­ny przez prze­śla­do­wa­nia, ucisk i bez­pra­wie, by mani­fe­sto­wać tajem­ni­cę Bożej miło­ści, Bożej obec­no­ści i Kró­le­stwa Boże­go. Urząd nad­zo­ru (epi­sko­pé) powi­nien być uję­ty w kon­tek­ście tego posłan­nic­twa Kościo­ła jako całe­go Ludu Boże­go.

5. Apo­sto­ło­wie zosta­li posła­ni, aby „czy­nić ucznia­mi wszyst­kie naro­dy.” Zmar­twych­wsta­ły Chry­stus obie­cu­je być z nimi w tym posłan­nic­twie „aż do skoń­cze­nia świa­ta” (Mt 28,20). Posłan­nic­two, do któ­re­go powo­ła­ni są apo­sto­ło­wie, pozo­sta­je misją całe­go Kościo­ła przez całą histo­rię. Jeśli Kościół kształ­to­wa­ny jest przez to posłan­nic­two, to wów­czas słusz­nie nazy­wa­ny jest apo­stol­skim.

6. Tra­dy­cja apo­stol­ska ozna­cza przede wszyst­kim prze­ka­zy­wa­nie (tra­di­tio) tego posłan­nic­twa, w któ­rym Duch Świę­ty uobec­nia Chry­stu­sa jako Sło­wo Boga. Tra­dy­cja apo­stol­ska w Koście­le ozna­cza kon­ty­nu­ację w nie­zmien­nych zna­kach Kościo­ła apo­sto­łów: wyzna­wa­nie wia­ry apo­stol­skiej, zwia­sto­wa­nie i wier­ne wykła­da­nie Ewan­ge­lii, spra­wo­wa­nie Chrztu Św. i Eucha­ry­stii, wyko­ny­wa­nie i prze­ka­zy­wa­nie urzę­du odpo­wie­dzial­no­ści, wspól­no­ta w modli­twie, miło­ści, rado­ści i cier­pie­niu, służ­ba cho­rym i potrze­bu­ją­cym, jed­ność mię­dzy Kościo­ła­mi lokal­ny­mi i wspól­ny udział w darach, któ­re Pan poda­ro­wał każ­de­mu Kościo­ło­wi. Kon­ty­nu­acją w tej tra­dy­cji jest apo­stol­skie naśla­do­wa­nie.

7. W Chrzcie Św. każ­dy chrze­ści­ja­nin powo­ła­ny jest do udzia­łu w tym posłan­nic­twie i wypo­sa­żo­ny w koniecz­ne dla nie­go dary. Bóg, Duch Świę­ty, daje swo­je ducho­we dary całe­mu Kościo­ło­wi (Ef 4,11–13; 1. Kor 12,4–11) i wypo­sa­ża nimi męż­czyzn i kobie­ty, aże­by mogli dopo­ma­gać w zbu­do­wa­niu wspól­no­ty. W ten oto spo­sób cały Kościół i każ­dy jego poje­dyn­czy czło­nek poprzez sło­wo i życie udział w zwia­sto­wa­niu Ewan­ge­lii, a przez to w apo­stol­skim naśla­do­wa­niu Kościo­ła.

8. Jako Boży dar w Chry­stu­sie przez Ducha Św. apo­stol­skość jest wie­lo­po­sta­cio­wą rze­czy­wi­sto­ścią, któ­ra wyra­ża się w naucza­niu, posłan­nic­twie i urzę­dzie Kościo­ła. Nauka apo­sto­łów wyra­żo­na jest w Piśmie Świę­tym oraz w sta­ro­ko­ściel­nych, eku­me­nicz­nych Wyzna­niach Wia­ry, w litur­gicz­nej tra­dy­cji nabo­żeń­stwa oraz w młod­szych tek­stach, jak np. w lute­rań­skich księ­gach sym­bo­licz­nych. Duch uży­wa róż­no­rod­no­ści środ­ków, aby powo­łać i zacho­wać Kościół w apo­stol­skiej tra­dy­cji, któ­ra decy­du­je o jego toż­sa­mo­ści.

9. Jako Kościo­ły Jezu­sa Chry­stu­sa, Kościo­ły Lute­rań­skie uświa­da­mia­ją i przyj­mu­ją tę apo­stol­ską toż­sa­mość. Lute­rań­scy refor­ma­to­rzy postrze­ga­li apo­stol­skość teo­lo­gii i dusz­pa­ster­skiej prak­ty­ki zachod­nie­go Kościo­ła jako zagro­żo­ną. Celem Refor­ma­cji była odno­wa Kościo­ła Kato­lic­kie­go w praw­dzi­wej kon­ty­nu­acji z ewan­ge­licz­nym posłan­nic­twem apo­sto­łów.

10. Suk­ce­sja Kościo­ła w tra­dy­cji apo­stol­skiej była do tej pory iden­ty­fi­ko­wa­na tyl­ko z nie­któ­ry­mi, wyizo­lo­wa­ny­mi for­ma­mi kon­ty­nu­acji. „Suk­ce­sja apo­stol­ska” była więc nie­kie­dy redu­ko­wa­na do spe­cy­ficz­nych form kon­ty­nu­acji w urzę­dzie bisku­pim. W cza­sach Refor­ma­cji róż­ne Kościo­ły Lute­rań­skie zacho­wa­ły inne aspek­ty tej wła­śnie kon­ty­nu­acji, ale wszyst­kie Kościo­ły Lute­rań­skie, opie­ra­jąc się na rozu­mie­niu wła­snej isto­ty, były prze­ko­na­ne, że zacho­wa­ły jeden, usta­no­wio­ny przez Boga urząd apo­stol­ski.

11. Dys­ku­sje eku­me­nicz­ne w ostat­nich cza­sach prze­szły od wąskich wyobra­żeń o suk­ce­sji apo­stol­skiej do głęb­sze­go i szer­sze­go rozu­mie­nia apo­stol­skie­go cha­rak­te­ru całe­go Kościo­ła, któ­ry w mocy Ducha Św. kon­ty­nu­uje apo­stol­skie posłan­nic­two. To pogłę­bio­ne rozu­mie­nie suk­ce­sji wzbo­ga­ci­ło teo­lo­gię i prak­ty­kę róż­nych Kościo­łów i otwo­rzy­ło nowe moż­li­wo­ści eku­me­nicz­ne, ponie­waż Kościo­ły coraz bar­dziej zdol­ne są do tego, by uznać nawza­jem swój apo­stol­ski cha­rak­ter. Za to ubo­ga­ce­nie może­my jako lute­ra­nie wypo­wie­dzieć swo­ją wdzięcz­ność i dążyć do tego, aże­by­śmy jesz­cze wier­niej mogli trwać w peł­ni tra­dy­cji apo­stol­skiej.

III. Ordy­no­wa­ny urząd w służ­bie apo­stol­skie­go posłan­nic­twa Kościo­ła

Apo­stol­skość Kościo­ła i ordy­no­wa­ny urząd

12. W ramach apo­stol­skiej kon­ty­nu­acji całe­go Kościo­ła ist­nie­je kon­ty­nu­acja lub suk­ce­sja w posłu­dze ordy­no­wa­ne­go urzę­du. Suk­ce­sja ta słu­ży kon­ty­nu­acji Kościo­ła w jego życiu w Chry­stu­sie oraz jego wier­no­ści do prze­ka­za­nej przez apo­sto­łów Ewan­ge­lii. Urząd zwią­za­ny z ordy­na­cją, urząd Sło­wa i Sakra­men­tu, posia­da szcze­gól­ną odpo­wie­dzial­ność w zaświad­cza­niu o tra­dy­cji apo­stol­skiej oraz prze­ka­zy­wa­niu jej mocą powo­ła­nia na nowo każ­de­mu poko­le­niu.

13. Poprzez Chrzest ludzie włą­cze­ni są w kapłań­stwo Chry­stu­sa, a przez to w posłan­nic­two całe­go Kościo­ła. Wszy­scy ochrzcze­ni powo­ła­ni są do tego, by brać udział w nabo­żeń­stwie (leitur­gia), świa­dec­twie (mar­ty­ria) oraz służ­bie (dia­ko­nia), i by wspól­nie nieść za nie odpo­wie­dzial­ność. Sam Chrzest nie powie­rza jed­nak jakie­go­kol­wiek urzę­du w Koście­le w sen­sie urzę­du zwią­za­ne­go przy­się­gą ordy­na­cyj­ną. „To, co wszyst­kim jest wspól­ne, nie może sobie nikt poje­dyn­czo rościć, chy­ba, że jest do tego powo­ła­ny.” (WA 6,566). Ordy­no­wa­ni słu­dzy Kościo­ła speł­nia­ją spe­cy­ficz­ne zada­nie, aby słu­żyć posłan­nic­twu i misji całe­go Ludu Boże­go.

14. Ordy­no­wa­ny urząd nale­ży do darów, któ­re Bóg powie­rzył Kościo­ło­wi, a któ­re są istot­ne i koniecz­ne, aby Kościół mógł speł­nić swo­je posłan­nic­two. Publicz­ny urząd naucza­nia w Koście­le wyma­ga powo­ła­ne­go i usta­no­wio­ne­go kazno­dziei, jak i spra­wo­wa­nie sakra­men­tów wyma­ga powo­ła­ne­go i usta­no­wio­ne­go litur­ga. Szcze­gól­ny urząd, któ­ry prze­ka­za­ny jest przez ordy­na­cję, jest dla Kościo­ła kon­sty­tu­tyw­ny. Jest to służ­ba koniecz­na, aby Kościół mógł być tym, do cze­go został przez Boga powo­ła­ny. Ponie­waż urząd ten jest darem Boga, nie jest on oso­bi­stą wła­sno­ścią poje­dyn­czych duchow­nych. Mimo iż urząd jest trwa­łym wyznacz­ni­kiem Kościo­ła, to jed­nak musi on zawsze pozo­stać otwar­ty na nowe potrze­by i moż­li­wo­ści, przy­bie­ra­jąc taką postać, któ­rej wyma­ga posłan­nic­two Kościo­ła w kon­kret­nych histo­rycz­nych uwa­run­ko­wa­niach.

15. Ordy­na­cja powie­rza misję i obda­rza upraw­nie­niem do publicz­ne­go zwia­sto­wa­nia Sło­wa Boże­go i spra­wo­wa­nia sakra­men­tów. Nie­któ­re Kościo­ły, któ­re żyją w szcze­gól­nych warun­kach, bło­go­sła­wią lub powo­łu­ją na róż­ny spo­sób ochrzczo­nych, aby mogli prze­jąć okre­ślo­ne aspek­ty urzę­du ordy­no­wa­ne­go. Służ­ba kościel­na jest w świe­tle takie­go powo­ła­nia wyra­zem urzę­du Kościo­ła.

Ordy­no­wa­ny urząd kobiet i męż­czyzn

16. Przez stu­le­cia ordy­na­cja w Kościo­łach Lute­rań­skich była, podob­nie jak w innych Kościo­łach, zastrze­żo­na tyl­ko dla męż­czyzn. Dziś więk­szość lute­ra­nów nale­ży do Kościo­łów, któ­re ordy­nu­ją zarów­no męż­czyzn jak i kobie­ty. Prak­ty­ka ta wyra­ża prze­ko­na­nie, że w ordy­no­wa­nym urzę­dzie dary męż­czyzn jak i kobiet muszą zostać uży­te, aże­by Kościół mógł wypeł­nić swo­je posłan­nic­two oraz, że ogra­ni­cze­nie ordy­na­cji do męż­czyzn zaciem­nia isto­tę Kościo­ła jako zna­ku pojed­na­ne­go Kró­le­stwa Boże­go (Gal 3,27–28).

17. Świa­to­wa Fede­ra­cja Lute­rań­ska jako ogól­no­świa­to­wa wspól­no­ta ma zobo­wią­za­nie w odnie­sie­niu do ordy­na­cji kobiet. Ósme Zgro­ma­dze­nie Ogól­ne ŚFL posta­no­wi­ło: „Dzię­ku­je­my Bogu za ten ogrom­ny i wzbo­ga­ca­ją­cy dar dla Kościo­ła, któ­ry został odkry­ty w ordy­na­cji kobiet do urzę­du duchow­ne­go przez wie­le naszych Kościo­łów człon­kow­skich, i modli­my się, aże­by wszyst­kie Kościo­ły człon­kow­skie ŚFL, jak i inne Kościo­ły w całej rodzi­nie eku­me­nicz­nej uzna­ły i zacho­wa­ły Boży dar ordy­na­cji kobiet oraz przej­mo­wa­nia przez kobie­ty odpo­wie­dzial­nych sta­no­wisk kościel­nych.”

Urząd epi­sko­pé

19. Ponad­pa­ra­fial­ny urząd nad­zo­ru musi, ponie­waż słu­ży jed­ne­mu i wspól­ne­mu posłan­nic­twu Kościo­ła, zaan­ga­żo­wać się na rzecz jed­no­ści w wie­rze, nadziei i miło­ści. Mimo iż każ­dy zbór, gro­ma­dzą­cy się na nabo­żeń­stwie wokół Sło­wa i Sakra­men­tu, w peł­nym ekle­zjo­lo­gicz­nym sen­sie jest Kościo­łem, to wszyst­kie zbo­ry lokal­ne są w swej isto­cie nie­roz­dziel­nie połą­czo­ne z jed­nym Kościo­łem w nie­bie i na zie­mi, i to nie­za­leż­nie od ogra­ni­czeń cza­su i prze­strze­ni.

20. Ponie­waż urząd bisku­pi posia­da szcze­gól­ną misję wspie­ra­nia wspól­no­ty wszyst­kich zbo­rów w Bożej Służ­bie z Kościo­łem uni­wer­sal­nym, to posia­da on też szcze­gól­ne zada­nie zacho­wy­wa­nia praw­dzi­wej isto­ty una, sanc­ta, catho­li­ca et apo­sto­li­ca ecc­le­sia, któ­ry prze­kra­cza ogra­ni­cze­nia cza­su i prze­strze­ni. Z defi­ni­cji szcze­gól­nie urząd ordy­no­wa­ny zakła­da upo­rząd­ko­wa­ną służ­bę dla kato­lic­ko­ści i jed­no­ści świę­te­go i apo­stol­skie­go Kościo­ła. Do tego nale­żą pra­wo i obo­wią­zek urzę­du epi­sko­pé. Zada­nie ponad­pa­ra­fial­ne­go nad­zo­ru jest stąd świa­do­mie powie­rzo­ne oso­bom ordy­no­wa­nym. W każ­dym przy­pad­ku cho­dzi o duchow­nych z ponad­pa­ra­fial­ny­mi zada­nia­mi kie­row­ni­czy­mi, i trze­ba to wyraź­nie pod­kre­ślić, że zada­nia te muszą być nie­prze­rwa­nie i struk­tu­ral­nie wyko­ny­wa­ne, ponie­waż każ­dy zbór zgro­ma­dzo­ny na Służ­bie Bożej w swo­jej isto­cie powią­za­ny jest z Kościo­łem uni­wer­sal­nym.

21. Jed­ność wie­rzą­cych pole­ga na ich udzia­le w wie­rze w spo­łecz­no­ści miło­ści mię­dzy Ojcem i Synem w jed­no­ści Ducha w jed­nym, świę­tym, kato­lic­kim Koście­le. To jest wła­śnie ta jed­ność, o któ­rej świad­czą apo­sto­ło­wie, dar, któ­ry powie­rzo­ny jest wier­nym w Chry­stu­sie i, któ­ry dla­te­go musi być otrzy­ma­ny. Ponie­waż Kościół jako Cia­ło Chry­stu­sa nie może być podzie­lo­ny, to jed­ność z Bogiem w Chry­stu­sie poprzez wia­rę, moż­li­wa poprzez środ­ki łaski, sta­no­wi naj­sil­niej­szy impuls dla poszu­ki­wań wspól­no­ty z inny­mi chrze­ści­ja­na­mi.

22. Wspól­no­ta, któ­rej poszu­ku­je­my, musi zakła­dać udział w jed­nym Chrzcie, świę­to­wa­niu jed­nej Wie­cze­rzy Pań­skiej i spra­wo­wa­niu służ­by wspól­ne­go urzę­du (włą­cza­jąc spra­wo­wa­nie urzę­du nad­zo­ru, epi­sko­pé). Ten wspól­ny udział w jed­nym chrzcie, jed­nej Eucha­ry­stii i jed­nym urzę­dzie jed­no­czy “wszyst­kich w jed­nym miej­scu” wewnątrz całe­go, uni­wer­sal­ne­go Kościo­ła. W każ­dym świę­to­wa­niu Wie­cze­rzy Pań­skiej lokal­ne­go zbo­ru ucie­le­śnia i mani­fe­stu­je Kościół lokal­ny wspól­no­tę Kościo­ła uni­wer­sal­ne­go. Poprzez widzial­ną wspól­no­tę obja­wia się uzdra­wia­ją­ca i jed­no­czą­ca moc Trój­je­dy­ne­go Boga pośród ludz­kich podzia­łów.

23. Urząd nad­zo­ru jest urzę­dem służ­by zarów­no wobec Kościo­ła, jak i wobec urzę­du ordy­no­wa­ne­go, słu­żą­ce­mu Kościo­ło­wi. Róż­no­rod­ność darów Bożych musi być koor­dy­no­wa­na, aże­by dary te mogły wzbo­ga­cić cały Kościół. Wspól­no­ta zbo­rów potrze­bu­je ducho­we­go nad­zo­ru, aże­by Kościół mógł pozo­stać wier­ny swo­je­mu powo­ła­niu. Poprzez to epi­sko­pé słu­ży celo­wi tro­skli­we­go wspie­ra­nia życia całej wspól­no­ty. Wier­ne Ewan­ge­lii spra­wo­wa­nie urzę­du epi­sko­pé posia­da pod­sta­wo­we zna­cze­nie dla życia tych wspól­not. W więk­szo­ści Kościo­łów Lute­rań­skich ist­nie­je regio­nal­ny urząd nad­zo­ru, któ­re­go wyko­naw­cy noszą zazwy­czaj tytuł bisku­pa. Biskup ma udział w jed­nym urzę­dzie Sło­wa i Sakra­men­tu. W odróż­nie­niu do księ­dza para­fial­ne­go biskup spra­wu­je urząd regio­nal­ny i ma nad­zór nad gru­pą lokal­nych zbo­rów.

24. Nowy Testa­ment zaświad­cza, iż w Koście­le od daw­na były oso­by, któ­re wypo­sa­żo­ne były w szcze­gól­ną odpo­wie­dzial­ność i upraw­nie­nia, jed­nak­że poka­zu­je rów­nież, że w cza­sach począt­ko­wych roz­wi­ja­ły się róż­ne mode­le kościel­ne, któ­re ist­nia­ły obok sie­bie i ze sobą się mie­sza­ły. Tytu­ły nie były jesz­cze jasno zde­fi­nio­wa­ne lub powszech­nie akcep­to­wa­ne, ale w szcze­gól­no­ści w listach paster­skich epi­sko­pos posia­dał wyż­szą pozy­cję pośród tych, któ­rzy spra­wu­ją nad­zór nad Bożym Domem.

25. W II i III wie­ku zbór, któ­ry świę­to­wał Wie­cze­rzę Pań­ską pod prze­wod­nic­twem bisku­pa, rozu­mia­ny był jako Kościół lokal­ny. Od począt­ku IV wie­ku nad­zór bisku­pa roz­sze­rzył się nie tyl­ko na zbór, świę­tu­ją­cy Wie­cze­rzę Pań­ską, ale rów­nież na gru­pę zbo­rów, któ­re były kie­ro­wa­ne przez pre­zbi­te­rów (mimo iż według naszych dzi­siej­szych miar nad­zór obej­mo­wał mały obszar). Pod poję­ciem Kościo­ła lokal­ne­go rozu­mia­no coraz bar­dziej Kościół kie­ro­wa­ny przez bisku­pa, a nie wspól­no­tę zbie­ra­ją­cą się na Eucha­ry­stię. Tam, gdzie bisku­pi posia­da­ją jesz­cze wła­sne para­fie, w któ­rych słu­żą jako pro­bosz­czo­wie, żywy pozo­stał kawa­łek sta­rej tra­dy­cji.

26. Teo­lo­gicz­ne rozu­mie­nie i orga­ni­za­cja epi­sko­pa­tu mia­ły w histo­rii Kościo­ła bar­dzo róż­ne for­my. Mimo tego spra­wo­wa­nie tego urzę­du przez poje­dyn­cze­go bisku­pa, zjed­no­czo­ne­go w kole­gial­nej wspól­no­cie z inny­mi bisku­pa­mi, sta­ło się prak­tycz­nie uni­wer­sal­ną for­mą kie­ro­wa­nia Kościo­łem. Tak­że i dziś jest to naj­bar­dziej roz­po­wszech­nio­na for­ma dusz­pa­ster­skie­go nad­zo­ru wśród Kościo­łów chrze­ści­jań­skich.

27. Kon­fe­sja Augs­bur­ska (CA) zakła­da, że urząd bisku­pa będzie kon­ty­nu­owa­ny w Koście­le. CA wycho­dzi z zało­że­nia, że urząd ten słu­ży praw­dzi­we­mu zwia­sto­wa­niu Ewan­ge­lii, a nie utrud­nia go. Tytuł „bisku­pa” znik­nął w wie­lu czę­ściach lute­ra­ni­zmu z histo­rycz­nych, a nie z teo­lo­gicz­nych powo­dów.

28. Urząd nad­zo­ru wyko­ny­wa­ny jest oso­bi­ście, kole­gial­nie i wspól­no­to­wo. Nad­zór Kościo­ła nigdy nie jest czy­sto admi­ni­stra­cyj­ną lub insty­tu­cjo­nal­ną kwe­stią, ale jest spra­wo­wa­ny zawsze oso­bi­ście. Ci, któ­rzy wybra­ni zosta­ją na urząd nad­zo­ru, wyzna­cza­ni są jako oso­by. Jako służ­ba wewnątrz mini­ste­rium ecc­le­sia­sti­cum (CA 5), do któ­rej jest się powo­ła­nym na regio­nal­nej płasz­czyź­nie kościel­nej i na tej płasz­czyź­nie wyko­nu­je się go, spra­wo­wa­ny jest ten urząd in per­so­na Chri­sti i stoi – w służ­bie kon­ty­nu­acji wia­ry apo­stol­skiej — rów­no­cze­śnie we wspól­no­cie, a tak­że wobec niej.

29. Urząd bisku­pi jest rozu­mia­ny jako szcze­gól­na for­ma jed­ne­go urzę­du duchow­ne­go, a nie jako oddziel­ny urząd. Bisku­pi sami są duchow­ny­mi, któ­rzy zwia­stu­ją Sło­wo i sza­fa­rzu­ją Sakra­men­ty, ucie­le­śnia­ją­ce służ­bę Chry­stu­sa wobec Kościo­ła. W tym sen­sie CA 28 mówi: „… że wła­dza klu­czy lub wła­dza bisku­pów jest według Ewan­ge­lii wła­dzą albo Boskim man­da­tem gło­sze­nia Ewan­ge­lii, odpusz­cza­nia i zatrzy­my­wa­nia grze­chów oraz udzie­la­nia sakra­men­tów. Albo­wiem Chry­stus roze­słał apo­sto­łów z takim przy­ka­za­niem: ´Jak Ojciec mnie posłał, tak i ja was posy­łam. Weź­mij­cie Ducha Świę­te­go…”

30. Na urzę­dzie bisku­pim spo­czy­wa jed­nak odpo­wie­dzial­ność za więk­sze obsza­ry geo­gra­ficz­ne Kościo­ła, ani­że­li tyl­ko za poje­dyn­cze Kościo­ły lokal­ne. Stąd mini­ste­rium ecc­le­sia­sti­cum wyko­ny­wa­ne przez bisku­pów, posia­da okre­ślo­ne pro­pia, któ­re nie odno­szą się do urzę­du pastor­skie­go na lokal­nej płasz­czyź­nie. Zada­niem bisku­pów jest kie­ro­wa­nie życiem zbo­rów w regio­nie, za któ­ry są odpo­wie­dzial­ni, poprzez wizy­ta­cje, oraz wspie­ra­nie ich we wspól­nym życiu. Bisku­pi są powo­ła­ni do tego, by ordy­no­wać nowych księ­ży oraz by czu­wać nad ich naucza­niem oraz dzia­ła­nia­mi dusz­pa­ster­ski­mi. Pośród wszyst­kich tych pro­pria sta­ra­nie o jed­ność uni­wer­sal­ne­go Kościo­ła i jego wier­ność tra­dy­cji apo­stol­skiej jest odpo­wie­dzial­no­ścią, do któ­rej bisku­pi w spo­sób szcze­gól­ny są zobo­wią­za­ni.

31. Oso­bo­wy cha­rak­ter urzę­du nad­zo­ru nie może zostać oddzie­lo­ny od jego kole­gial­ne­go cha­rak­te­ru. Jako kole­gium ucie­le­śnia­ją i wspie­ra­ją spra­wu­ją­cy urząd epi­sko­pé jed­ność i wspól­ne życie wie­lu Kościo­łów lokal­nych wewnątrz Kościo­ła jako cało­ści. Repre­zen­tu­ją oni tak­że Kościo­ły w ramach Kościo­ła uni­wer­sal­ne­go. Urząd bisku­pi musi być ponad­to wyko­ny­wa­ny we współ­pra­cy z inny­mi urzę­da­mi kościel­ny­mi w regio­nie, za któ­ry bisku­pi pono­szą odpo­wie­dzial­ność.

32. Lute­ra­nie nie posłu­gu­ją się jed­no­li­tym poję­ciem na opi­sa­nie urzę­du nad­zo­ru. W cią­gu XX wie­ku epi­sko­pat, któ­ry wbu­do­wa­ny jest ogól­nie w for­mę struk­tu­ry syno­dal­nej, roz­wi­nął się do typo­wej (jeśli nie uni­wer­sal­nej) posta­ci lute­rań­skie­go kie­ro­wa­nia Kościo­łem. Ponad­to oso­by, któ­ry spra­wu­ją urząd nad­zo­ru, powin­ny być rozu­mia­ne jako oso­by wypeł­nia­ją­ce urząd bisku­pi. Inte­gral­ność ich urzę­du powin­na być sza­no­wa­na i znaj­dy­wać odpo­wied­nie uzna­nie. Rozu­mie­nie tego urzę­du w eku­me­nii i życiu publicz­nym było­by uła­twio­ne, gdy­by oso­by takie nosi­ły w swo­jej bisku­pim urzę­dzie tytuł „bisku­pa”.

Urząd ordy­no­wa­ny i syno­dal­na struk­tu­ra władz kościel­nych

33. Urząd nad­zór spra­wo­wa­ny jest nie tyl­ko oso­bo­wo i kole­gial­nie, lecz tak­że wspól­no­to­wo. Bisku­pi powo­ła­ni są do szcze­gól­ne­go zada­nia nad­zo­ru w Koście­le, ale tak­że wspól­no­ta powo­ła­na jest do tego, by uczest­ni­czyć w urzę­dzie nad­zo­ru oraz oce­niać, jak jest on wyko­ny­wa­ny. Roz­wój róż­nych komi­sji, syno­dów i insty­tu­cji, do któ­rych nale­żą duchow­ni i świec­cy oraz zada­nia nad­zo­ru, któ­re dzie­lą z bisku­pem, odpo­wia­da lute­rań­skie­mu rozu­mie­niu Kościo­ła. Według lute­rań­skie­go rozu­mie­nia urząd bisku­pi w Koście­le nie pole­ga jedy­nie na kie­ro­wa­niu Kościo­łem. W ogrom­nej więk­szo­ści Kościo­łów lute­rań­skich wła­dza kościel­na spra­wo­wa­na jest przez struk­tu­ry syno­dal­ne, w któ­rych współ­pra­cu­ją zarów­no oso­by świec­kie oraz ordy­no­wa­ne, i w któ­rych urząd bisku­pi ma jasno okre­ślo­ną funk­cję.

34. W Koście­le nie ist­nie­je abso­lut­ny podział na rzą­dzą­cych i rzą­dzo­nych, naucza­ją­cych i poucza­nych, pod­mio­ty i przed­mio­ty decy­zji. Wszy­scy pod­po­rząd­ko­wa­ni są Pismu Świę­te­mu, wszy­scy namasz­cze­ni są przez Ducha, wszy­scy są omyl­ny­mi grzesz­ni­ka­mi. Wza­jem­ny obo­wią­zek odpo­wie­dzial­no­ści łączy urząd bisku­pi oraz inne urzę­dy ze wszyst­ki­mi ochrzczo­ny­mi wie­rzą­cy­mi. Kościół ufa, że poprzez com­mu­nio cha­ry­zma­tów, peł­ne współ­dzia­ła­nie urzę­dów, pośród któ­rych urzę­do­wi bisku­pie­mu przy­słu­gu­je funk­cja kie­row­ni­cza, będzie pro­wa­dzo­ny ku praw­dzie.

35. Zgod­nie z lute­rań­skim rozu­mie­niem Kościół przej­mu­je w pozy­tyw­nym sen­sie odpo­wie­dzial­ność za swo­ją naukę, kie­ru­jąc się tym, co naka­zu­je Pismo Św. i czu­wa­jąc nad czy­sto­ścią zwia­sto­wa­nia Ewan­ge­lii. Urząd nauczy­ciel­ski wyko­ny­wa­ny jest w sze­ro­ko zakro­jo­nym pro­ce­sie kościel­nym, któ­ry zorien­to­wa­ny jest na zgo­dę i wcią­ga oso­by oraz gre­mia kościel­ne z róż­nych obsza­rów odpo­wie­dzial­no­ści. Do odpo­wie­dzial­no­ści bisku­pów nale­ży oce­na kwe­stii wia­ry Kościo­ła oraz odrzu­ca­nie tych nauk, któ­re sto­ją w sprzecz­no­ści z Ewan­ge­lią. Do odpo­wie­dzial­no­ści nauczy­cie­li teo­lo­gii w Koście­le oraz księ­ży w para­fiach nale­ży rów­nież koniecz­ność kry­tycz­ne spraw­dza­nie, czy ich nauka zgod­na jest Ewan­ge­lią. Odpo­wie­dzial­no­ścią człon­ków rad para­fial­nych oraz syno­dów kościel­nych jest tro­ska o to, by tak­że ich posta­no­wie­nia, doty­czą­ce insty­tu­cjo­nal­ne­go i prak­tycz­ne­go żęcia Kościo­ła reflek­to­wa­ły i zaświad­cza­ły prze­sła­nie Ewan­ge­lii w ade­kwat­ny spo­sób.

IV. Urząd bisku­pi i jed­ność Kościo­ła

Apo­stol­skość i jed­ność

36. Apo­stol­skość i jed­ność są nie­roz­dziel­nie ze sobą połą­czo­ny­mi cecha­mi Kościo­ła. Kościół zna­my jako una, sanc­ta, catho­li­ca et apo­sto­li­ca ecc­le­sia. Wszyst­kie stwier­dze­nia, któ­re zosta­ły wypo­wie­dzia­ne w odnie­sie­niu do apo­stol­sko­ści Kościo­ła, moty­wu­ją stąd też dąże­nie do jed­no­ści.

37. Tro­ska o jed­ność Kościo­ła nale­ży do wła­ści­wej isto­ty urzę­du bisku­pie­go. Kościół jest jed­nym we wspól­nym zwia­sto­wa­niu Ewan­ge­lii i spra­wo­wa­niu Sakra­men­tów (CA 7). Ponie­waż głów­na odpo­wie­dzial­ność urzę­du bisku­pie­go pole­ga na zagwa­ran­to­wa­niu wier­no­ści Ewan­ge­lii każ­dej służ­by w Koście­le na danym obsza­rze, w któ­rym urząd ten jest wyko­ny­wa­ny, to odno­si się on do tego, co czy­ni z Kościo­ła Kościół. Więk­szość Kościo­łów lute­rań­skich słusz­nie zatem zakła­da­ja, że na bisku­pie cią­ży szcze­gól­na odpo­wie­dzial­ność eku­me­nicz­na. Bisku­pi powin­ni się czuć zobo­wią­za­ni wobec służ­by na rzecz pojed­na­nia zarów­no we wła­snych Kościo­łach, jak i poza nimi.

38. Z powo­du rela­cji, jaka ist­nie­je mię­dzy urzę­dem bisku­pa a jed­no­ścią Kościo­ła, w teo­lo­gicz­nym i sym­bo­licz­nym wymia­rze uza­sad­nio­ne jest stwier­dze­nie, że ci, któ­rzy wyko­nu­ją bisku­pi nad­zór, pro­wa­dzą nabo­żeń­stwa ordy­na­cyj­ne tych, któ­rzy będą spra­wo­wać urząd duchow­ny. Duchow­ni ordy­no­wa­ni są dla służ­by w jed­nym Koście­le, a nie tyl­ko do służ­by w jed­nym wyzna­niu lub koście­le kra­jo­wym, jed­nej die­ce­zji czy też syno­dzie. Pro­wa­dzą­cy duchow­ny pod­czas ordy­na­cji, któ­ry dzia­ła w imie­niu całe­go Ludu Boże­go, jest zatem słusz­nie tą oso­bą, któ­ra słu­ży jako narzę­dzie i sym­bol jed­no­ści urzę­du duchow­ne­go w jed­nym Koście­le. Oprócz tego rola bisku­pa reali­zu­je się i sym­bo­li­zu­je przy ordy­na­cji trwa­łą rela­cję mię­dzy bisku­pem a duchow­ny­mi w regio­nie.

39. Do uro­czy­sto­ści świę­ceń lub wpro­wa­dze­nia w urząd bisku­pi nale­ży w lute­rań­skiej tra­dy­cji współ­udział jed­ne­go lub wie­lu bisku­pów innych Kościo­łów pod­czas czyn­no­ści nało­że­nia rąk jako zna­ku jed­no­ści i apo­stol­skiej kon­ty­nu­acji całe­go Kościo­ła. Poprzez nało­że­nie rąk przez innych bisku­pów świę­ce­nia takie lub wpro­wa­dze­nie w urząd wyma­ga­ją modli­twy o dary Ducha Świę­te­go. Poprzez taką czyn­ność litur­gicz­ną Kościo­ły lute­rań­skie uzna­ją, że służ­ba bisku­pa w kon­kret­nym miej­scu dzie­je się w powią­za­niu do Kościo­ła uni­wer­sal­ne­go, że jest spra­wo­wa­na kole­gial­nie i we wspól­no­cie z nim.

Urząd bisku­pi, suk­ce­sja oraz toż­sa­mość Kościo­ła

40. Kon­ty­nu­acja urzę­du bisku­pie­go w apo­stol­skim posłan­nic­twie jest istot­na dla Kościo­ła. Kon­ty­nu­acja w apo­stol­skim posłan­nic­twie jest pierw­szo­rzęd­ną tre­ścią tego, co nazy­wa się „suk­ce­sją apo­stol­ską”. Wyra­ża­na jest ona na róż­ne spo­so­by lub sym­bo­li­zu­je, np. poprzez listy bisku­pów, któ­rzy w kon­kret­nym miej­scu nastę­po­wa­li po sobie, przez suk­ce­sję świę­ceń, w któ­rych każ­dy biskup włą­czo­ny został w ponad­cza­so­wą, sieć wspól­nie spra­wo­wa­ne­go urzę­du apo­stol­skie­go. Są to zna­ki kon­ty­nu­acji w apo­stol­skim posłan­nic­twie, któ­re skła­da świa­dec­two o zaufa­niu Kościo­ła, że Bóg zacho­wa go w wier­no­ści do sie­bie. Nało­że­nie rąk sta­no­wi modli­twę o spra­wo­wa­nie powie­rzo­ne­go urzę­du, a Kościół wie­rzy w to, że Bóg nie­ustan­nie wysłu­chu­je tej modli­twy przez stu­le­cia i tak­że w przy­szło­ści będzie to czy­nić.

41. Kon­ty­nu­acja urzę­du bisku­pie­go musi być rozu­mia­na w ramach kon­ty­nu­acji apo­stol­skie­go życia i apo­stol­skie­go posłan­nic­twa całe­go Kościo­ła i jako taka musi stać w jego służ­bie. Kon­ty­nu­acja w urzę­dzie bisku­pim jest fał­szy­wie rozu­mia­na, kie­dy postrze­ga się ją jako gwa­ran­cję dla wier­no­ści Kościo­ła wobec swe­go apo­stol­skie­go posłan­nic­twa lub jako gwa­ran­cję dla oso­bi­stej wier­no­ści bisku­pa. Mimo tego znak ten pozo­sta­je nie­ustan­nym wyzwa­niem dla wier­no­ści i jed­no­ści, wezwa­niem do zacho­wa­nia trwa­łych wyznacz­ni­ków Kościo­ła apo­sto­łów, oraz misją wypeł­nie­nia ich wszyst­kich w jesz­cze peł­niej­szym zakre­sie. Zasad­ni­czy powód apo­stol­skiej kon­ty­nu­acji i wier­no­ści Kościo­ła leży w obiet­ni­cy Chry­stu­sa oraz dzia­ła­niu Ducha Św. w całym Koście­le.

42. Waż­nym ele­men­tem w dys­ku­sjach, doty­czą­cych Epi­sko­pa­tu jest rela­cja mię­dzy bisku­pi­mi struk­tu­ra­mi i suk­ce­sją z jed­nej stro­ny, a toż­sa­mo­ścią Kościo­ła z dru­giej. Lute­ra­nie pod­kre­śla­ją, że toż­sa­mość Kościo­ła kon­sty­tu­uje się w Sło­wie i Sakra­men­tach, jak i w usta­no­wio­nym przez Boga urzę­dzie, któ­ry im słu­ży. Bisku­pi urząd nad­zo­ru, któ­ry prze­ka­zy­wa­ny jest w suk­ce­sji świę­ceń, nie może być w tym samym stop­niu postrze­ga­ny jako rów­nie waż­ny dla toż­sa­mo­ści Kościo­ła oraz dla toż­sa­mo­ści kościel­ne­go urzę­du. Żad­na spe­cy­ficz­na struk­tu­ra kie­ro­wa­nia Kościo­łem nie jest nie­omyl­nym zna­kiem dla pro­wa­dze­nia Ducha Świę­te­go.

43. Jed­ność i kon­ty­nu­acja Kościo­ła w jed­nej Ewan­ge­lii apo­sto­łów są dara­mi, któ­re Bóg obie­cał i poda­ro­wał Kościo­ło­wi. Duch dzia­ła na róż­ne spo­so­by, aże­by zacho­wać Kościół w Ewan­ge­lii – poprzez Pismo Świę­te, sakra­men­ty, kla­sycz­ne wyzna­nia wia­ry oraz księ­gi sym­bo­licz­ne, świa­dec­two o praw­dzie, któ­re skła­da­li świę­ci i pro­ro­cy w prze­szło­ści i teraź­niej­szo­ści. Kwe­stia, jaką lute­ra­nie wią­żą z urzę­dem bisku­pim jest przede wszyst­kim skie­ro­wa­niem zain­te­re­so­wa­nia w stro­nę jego zdol­no­ści słu­że­nia jed­no­ści i kon­ty­nu­acji posłan­nic­twa Ewan­ge­lii.

V. Wnio­ski

44. Pod­sta­wo­wym celem Refor­ma­cji była apo­stol­skość Kościo­ła w wier­no­ści Ewan­ge­lii o Bożej łasce w Jezu­sie Chry­stu­sa, któ­ra poprzez zwia­sto­wa­nie Sło­wa i spra­wo­wa­nie Sakra­men­tów świę­tych zosta­je zacho­wa­na i w wie­rze przyj­mo­wa­na. W odnie­sie­niu do urzę­du bisku­pie­go Kościo­ły wspól­no­ty lute­rań­skiej zacho­wu­ją i roz­wi­ja­ją na całym świe­cie for­my i prak­ty­ki, któ­re słu­żą Boże­mu posłan­nic­twu Kościo­ła. W przed­ło­żo­nej Dekla­ra­cji sfor­mu­ło­wa­li­śmy prze­ko­na­nie, któ­re wspól­nie repre­zen­tu­je­my. Jak we wszyst­kich innych rze­czach, tak i teraz nie ufa­my wpierw i osta­tecz­nie sile naszych prze­ko­nań, ani jasno­ści naszej ana­li­zy, ani mądro­ści naszych rad, lecz tyl­ko Panu, dla któ­re­go służ­by powo­ła­ny jest każ­dy urząd, oraz Jezu­so­wi Chry­stu­so­wi, któ­ry razem z Ojcem i Duchem Świę­tym godzien jest wiecz­ne­go uwiel­bie­nia.

(tłum. Dariusz P. Bruncz)

Uwa­ga tłu­ma­cza: tłu­ma­cze­nie tek­stu Dekla­ra­cji opar­te jest na wer­sji nie­miec­ko- i anglo­ję­zycz­nej. W wer­sji nie­miec­ko­ję­zycz­nej za każ­dym razem, kie­dy mowa jest o bisku­pie lub bisku­pach uży­wa­na jest for­ma męsko­oso­bo­wa oraz żeń­sko­oso­bo­wa, celem pod­kre­śle­nia fak­tu, że w komu­nii lute­rań­skiej spra­wo­wa­na jest posłu­ga bisku­pia rów­nież przez kobie­ty. Dekla­ra­cja zosta­ła przed­ło­żo­na w czte­rech języ­kach: angiel­skim, nie­miec­kim, fran­cu­skim oraz hisz­pań­skim. Bro­szu­ra zosta­ła wyda­na przez Biu­ro ds. Eku­me­nicz­nych ŚFL w Gene­wie.

Przy­pi­sy

[1] DOKUMENTY EKUMENICZNE

Dekla­ra­cja ta bazu­je w wie­lu czę­ściach na sfor­mu­ło­wa­niach ofi­cjal­nych tek­stów, któ­re zosta­ły napi­sa­ne zarów­no w mul­ti­la­te­ral­nym kon­tek­ście, jak i w bila­te­ral­nych dia­lo­gach mię­dzy lute­ra­na­mi a part­ne­ra­mi eku­me­nicz­ny­mi:

A. Licz­ne aspek­ty epi­sko­pé odnie­sie­niu do tra­dy­cji apo­stol­skiej Kościo­ła, któ­re były rów­nież roz­pa­try­wa­ne w dia­lo­gu eku­me­nicz­nym, znaj­du­ją się po raz pierw­szy w wyda­nym w 1982 roku przez Świa­to­wą Radę Kościołów/Wiara i Ustrój doku­men­cie stu­dyj­nym pt.: „Chrzest, Eucha­ry­stia i Urząd”.

B. W nastę­pu­ją­cych rapor­tach z mię­dzy­na­ro­do­wych, bila­te­ral­nych dia­lo­gów z lute­rań­skim udzia­łem temat powyż­szej Dekla­ra­cji został omó­wio­ny naj­bar­dziej szcze­gó­ło­wo w nastę­pu­ją­cych tek­stach:

- „Urząd Duchow­ny w Koście­le”, Raport wspól­nej komi­sji rzym­sko­ka­to­lic­ko-lute­rań­skiej, 1982.

- „Raport Nia­ga­ra”: Raport kon­sul­ta­cji angli­kań­sko-lute­rań­skich nt. Epi­sko­pé, 1987.

- „Kościół i uspra­wie­dli­wie­nie: rozu­mie­nie Kościo­ła w świe­tle nauki o uspra­wie­dli­wie­niu”, raport wspól­nej komi­sji rzym­sko­ka­to­lic­ko-lute­rań­skiej (wyd.), 1994.

- „Powo­ła­ni do wspól­no­ty i wspól­ne­go świa­dec­twa”, raport wspól­nej gru­py robo­czej mię­dzy Świa­to­wą Fede­ra­cją Lute­rań­ską a Świa­to­wym Alian­sem Refor­mo­wa­nym, 1999–2002.

- „Rosną­ca Wspól­no­ta”, raport mię­dzy­na­ro­do­wej, angli­kań­sko-lute­rań­skiej gru­py robo­czej, 2002.

C. W nastę­pu­ją­cych rapor­tach z dia­lo­gów regio­nal­nych z lute­rań­skim udzia­łem temat powyż­szej Dekla­ra­cji został omó­wio­ny naj­bar­dziej szcze­gó­ło­wo w nastę­pu­ją­cych tek­stach:

- „Wspól­ne Oświad­cze­nie z Miśni”, przed­ło­żo­ne przez Kościół Anglii, Kościół Ewan­ge­lic­ki w Niem­czech oraz Zwią­zek Kościo­łów Ewan­ge­lic­kich w NRD, 1988.

- „Wspól­ne Oświad­cze­nie z Porvoo”, przed­ło­żo­ne przez bry­tyj­skie i irlandz­kie Kościo­ły angli­kań­skie, jak i nor­dyc­kie oraz nad­bał­tyc­kie Kościo­ły lute­rań­skie, 1993.

- „Wspól­na Dekla­ra­cja z Reu­il­ly”, przed­ło­żo­na przez bry­tyj­skie i irlandz­kie Kościo­ły angli­kań­skie, jak i fran­cu­skie Kościo­ły lute­rań­skie i refor­mo­wa­ne, 1997.

- „Wezwa­ni do Wspól­nej Misji”, umo­wa o peł­nej wspól­no­cie kościel­nej mię­dzy Kościo­łem Epi­sko­pal­nym w USA oraz Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skim Kościo­łem w Ame­ry­ce (ELCA), 1999.

- „Powo­ła­ni do Peł­nej Komu­nii”, tzw. „Dekla­ra­cja z Water­loo” Angli­kań­skie­go Kościo­ła Kana­dy oraz Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go Kościo­ła w Kana­dzie, 1999.

- „Com­mu­nio Sanc­to­rum. Kościół jako wspól­no­ta świę­tych”, przed­ło­żo­ne przez bila­te­ral­ną gru­pę robo­czą rzym­sko­ka­to­lic­kiej Kon­fe­ren­cji Bisku­pów Nie­miec­kich oraz kie­row­nic­two kościel­ne Zjed­no­czo­ne­go Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go Nie­miec (VELKD).

[2] DOKUMENTY Z LUTERASKIEJ PRACY STUDYJNEJ

Zosta­ły już przed­sta­wio­ne nie­któ­re opra­co­wa­nia ŚFL, doty­czą­ce tema­ty­ki powyż­szej Dekla­ra­cji. Z rapor­tów do tych opra­co­wań stu­dyj­nych w dużej mie­rze czer­pa­no przy two­rze­niu tej­że Dekla­ra­cji. Rapor­ty zosta­ły opu­bli­ko­wa­ne w tomie „Urząd, Kobie­ty, Bisku­pi” z serii stu­diów ŚFL, Gene­wa 1993:

- „Lute­rań­skie rozu­mie­nie urzę­du”, 1983

- „Lute­rań­skie rozu­mie­nie urzę­du bisku­pie­go”, 1983

- „Kobie­ty w urzę­dach i służ­bie kościel­nej”, 1983

- „Raport z kon­sul­ta­cji o ordy­no­wa­nym urzę­dzie kobiet i urzę­dzie bisku­pim”, 1992

Uczest­nicz­ki i Uczest­ni­cy Kon­sul­ta­cji

Człon­ko­wie w komi­sjach dia­lo­gu:

Prof. dr Anna Marie Aaga­ard

Prof. dr André Bir­me­lé

Ks. Fui-Yung Chong

Prof. dr Theo Die­ter

Prof. dr Luis Hen­ri­que Dre­her

Bp Guy Edmi­ston

Prof. dr Karl Chri­stian Fel­my

Bp dr Béla Har­ma­ti

Ks. dr Hart­mut Hövel­mann

Abp prof. dr doc. Georg Kret­sch­mar

Prof. dr Kro­sten Kvam

Ks. Suprin­ten­dent Die­ter Lorenz

Prof. dr Eeva Mar­ti­ka­inen

Prof. dr Mic­key Mat­tox

Prof. dr Ricar­do Pie­tran­to­nio

Prof. dr Her­mann Pit­ters

Ks. dr Roman Prac­ki

Prof. dr Micha­qel Root

Prof. dr Risto Saari­nen

Ks. Klaus Schwarz

Prof. dr Turid Karl­sen Seim

Ks. dr Jef­frey Sil*piiiii*

Prof. dr Yoshi­ka­zu Toku­zen

Ks. dr Pir­jo Työri­no­ja

Prof. dr Gun­ther Wenz

Dorad­ca

Ks. dr Wol­fgang Gre­ive

Sztab ŚFL

Sybil­le Grau­mann

Ks. Sven Oppe­ga­ard

Tłu­ma­cze

Dona­ta Cole­man

Ange­li­ka Joachim

Nie wzię­li udzia­łu

Ks. dr Ste­pha­nie Die­trich

Bp Esbjörn Hag­berg

Prof. dr Bru­ce Mar­shall

Bp dr Ambro­se Moyo

Bp dr Sam­son Mushem­ba

Prof. dr Kir­sten Busch Nie­lsen

Prof. dr Ola Tjör­hom

Prof. dr David S. Yeago