Wspólnota eucharystyczna jest możliwa III — wyjątkowe zasady gościnności eucharystycznej

Teza 3: W wie­lu wyjąt­ko­wych sytu­acjach zezwa­la się już dziś poje­dyn­czym oso­bom na wspól­no­tę eucha­ry­stycz­ną.

Z per­spek­ty­wy Kościo­łów ewan­ge­lic­kich [1] udział chrze­ści­jan innych wyznań w Wie­cze­rzy Pań­skiej jest moż­li­wy. Już w 1954 roku komi­tet wyko­naw­czy Świa­to­we­go Alian­su Refor­mo­wa­ne­go (ŚAR/WARC) w Bazy­lei opu­bli­ko­wał tekst, w któ­rym usto­sun­ko­wał się do kwe­stii gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej. W oświad­cze­niu czy­ta­my m.in.:

„Jako refor­mo­wa­ne i pre­zbi­te­riań­skie Kościo­ły zaświad­cza­my wobec innych chrze­ści­jan, że uzna­je­my ducho­wy urząd, sakra­men­ty oraz sta­tus wszyst­kich Kościo­łów, któ­re zgod­nie z Biblią wyzna­ją Jezu­sa Chry­stu­sa jako Pana i Zba­wi­cie­la. Zapra­sza­my człon­ków tych Kościo­łów do Sto­łu nasze­go wspól­ne­go Pana i ser­decz­nie ich wita­my. Kościół otrzy­mał sakra­ment Wie­cze­rzy Pań­skiej od Chry­stu­sa i w nim Chry­stus do nas prze­ma­wia. Stół Pań­ski nale­ży do Chry­stu­sa, a nie do nas. Wie­rzy­my, że nie mamy pra­wa odmó­wić sakra­men­tu niko­mu, kto jest ochrzczo­nym, kocha Jezu­sa Chry­stu­sa i wyzna­je Go jako Pana i Zba­wi­cie­la. (…) Nie może­my zwia­sto­wać Ewan­ge­lii pojed­na­nia bez udo­wod­nie­nia przy Sto­le Pań­skim, że jeste­śmy ze sobą pojed­na­ni.”

W podob­nym duchu wypo­wia­da się doku­ment Zjed­no­czo­ne­go Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go Nie­miec (VELKD), któ­ry w Pasto­ral­no-Teo­lo­gicz­nej Wska­zów­kach (tzw. Han­dre­ichung zur Abend­mahls­fe­ier) z 1975 roku zapro­sił wszyst­kich ochrzczo­nych do udzia­łu w lute­rań­skiej eucha­ry­stii, pod­kre­śla­jąc rów­no­cze­śnie, że lute­ra­nie mogą przy­stę­po­wać do Komu­nii Św. w innych Kościo­łach chrze­ści­jań­skich, w tym w Koście­le Rzym­sko­ka­to­lic­kim.

Wspól­no­ta eucha­ry­stycz­na, szcze­gól­nie mię­dzy Kościo­ła­mi wyro­sły­mi z Refor­ma­cji, była fak­tem na dłu­go przed pod­pi­sa­niem ofi­cjal­nych doku­men­tów czy jed­no­stron­nych dekla­ra­cji o moż­li­wo­ści przy­stą­pie­nia do Komu­nii Św. w danym Koście­le. W Pol­sce wspól­no­ta eucha­ry­stycz­na mię­dzy Kościo­łem Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skim, Ewan­ge­lic­ko-Refor­mo­wa­nym, a tak­że Ewan­ge­lic­ko-Meto­dy­stycz­nym prak­ty­ko­wa­na jest od bar­dzo daw­na. Zawią­za­na unia ołta­rza i ambo­ny była jedy­nie potwier­dze­niem dotych­cza­so­wej prak­ty­ki. Na grun­cie pol­skim do nie­sfor­ma­li­zo­wa­nych, acz­kol­wiek czę­sto prak­ty­ko­wa­nych przy­pad­ków inter­ko­mu­nii docho­dzi rów­nież mię­dzy Kościo­ła­mi ewan­ge­lic­ki­mi a Kościo­łem Pol­sko­ka­to­lic­kim oraz Sta­ro­ka­to­lic­kim Kościo­łem Maria­wi­tów. Więk­sze trud­no­ści powsta­ją w odnie­sie­niu do tzw. Kościo­łów Wol­nych.

Naj­więk­sze trud­no­ści i kon­tro­wer­sje ist­nie­ją w odnie­sie­niu do pro­ble­mu inter­ko­mu­nii w i z Kościo­łem Rzym­sko­ka­to­lic­kim, a tak­że Pra­wo­sław­nym. Pozo­sta­jąc przy Koście­le Rzym­sko­ka­to­lic­kim nale­ży stwier­dzić, że zgod­nie z ofi­cjal­ną nauką tegoż Kościo­ła wspól­no­ta eucha­ry­stycz­na nie jest wymo­giem peł­nej wspól­no­ty kościel­nej, a jej kon­se­kwen­cją. Inne spoj­rze­nie na tę kwe­stię posia­da­ją Kościo­ły ewan­ge­lic­kie. Na pod­sta­wie reflek­sji ekle­zjo­lo­gicz­nej Kościół Rzym­sko­ka­to­lic­ki pod­kre­śla, że peł­na wspól­no­ta eucha­ry­stycz­na moż­li­wa jest tyl­ko wte­dy, gdy ist­nie­je peł­na wspól­no­ta Kościel­na, tzn. jed­ność w nauce oraz trwa­nie w łącz­no­ści z bisku­pa­mi pod prze­wod­nic­twem bisku­pa Rzy­mu, któ­ry uosa­bia jed­ność Kościo­ła Rzym­skie­go.

Ści­słe zazę­bie­nie mię­dzy dok­try­ną teo­lo­gicz­ną a obo­wią­zu­ją­cym pra­wem kościel­nym powo­du­ją dale­ko idą­ce ogra­ni­cze­nia przy przyj­mo­wa­niu sakra­men­tu Komu­nii Świę­tej. Ma to swo­je głę­bo­kie uza­sad­nie­nie w eks­klu­zyw­nej teo­lo­gii urzę­du, pod­kre­śla­ją­cej insty­tu­cjo­nal­no-ducho­we aspek­ty ekle­zjo­lo­gicz­ne. Mimo ist­nie­ją­cych ogra­ni­czeń prze­wi­dzia­nych przez Kodeks Pra­wa Kano­nicz­ne­go (CIC) z 1983 rokuist­nie­ją dopusz­czo­ne przez Kościół Rzym­sko­ka­to­lic­ki moż­li­wo­ści dopusz­cze­nia chrze­ści­jan innych wyznań do Eucha­ry­stii. Moż­li­wość taką opi­su­je np. kanon 844 CIC, któ­ry sta­no­wi, że w przy­pad­ku zagro­że­nia życia lub w sytu­acjach dusz­pa­ster­skiej koniecz­no­ści okre­ślo­nej przez bisku­pa ordy­na­riu­sza kapłan rzym­sko­ka­to­lic­ki ma pra­wo udzie­lić Komu­nii Świę­tej tak­że tym chrze­ści­ja­nom, któ­rzy nie znaj­du­ją się w peł­nej łącz­no­ści z Kościo­łem Rzym­sko­ka­to­lic­kim. O ile sytu­acja zagro­że­nia życia nie budzi więk­szych wąt­pli­wo­ści, o tyle kwe­stia „dusz­pa­ster­skiej koniecz­no­ści” pozo­sta­wia sze­ro­kie pole inter­pre­ta­cji, co ilu­stru­ją decy­zje kon­fe­ren­cji epi­sko­pa­tu w róż­nych kra­jach.

Już w lutym 1968 roku Kon­fe­ren­cja Bisku­pów Holen­der­skich wysto­so­wa­ła do wszyst­kich księ­ży pismo, w któ­rym zezwo­li­ła na udzie­la­nie Komu­nii Św. oso­bom innych wyznań pod­czas cere­mo­nii ślub­nej, gdy jeden z mał­żon­ków jest inne­go wyzna­nia niż rzym­sko­ka­to­lic­kie. Bisku­pi holen­der­scy potwier­dzi­li swo­je przy­zwo­le­nie w listo­pa­dzie 1970 roku w oświad­cze­niu Matri­mo­nia mixta.

Z kolei w 1972 roku arcy­bi­skup L. A. Elchin­ger ze Stras­bur­ga wydał zarzą­dze­nie zaty­tu­ło­wa­ne Wytycz­ne do gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej mał­żeństw wyzna­nio­wo mie­sza­nych, w któ­rym wymie­nił czte­ry warun­ki na dopusz­cze­nie nie­ka­to­li­ków do Eucha­ry­stii:

-zgod­ność w wie­rze eucha­ry­stycz­nej (koniecz­ność ist­nie­nia istot­nej zgod­no­ści z rzym­sko­ka­to­lic­kim rozu­mie­niem Eucha­ry­stii)

-zwią­zek z życiem Kościo­ła kato­lic­kie­go (rze­czy­wi­sty zwią­zek z życiem Kościo­ła wyra­żać się może np. przez powią­za­nia rodzin­ne, mał­żon­ka lub dzie­ci wyzna­nia rzym­sko­ka­to­lic­kie­go)

-szcze­ra potrze­ba ducho­wa (np. chęć zade­mon­stro­wa­nia jed­no­ści mał­żeń­skiej i wzmoc­nie­nie wię­zi poprzez wspól­ne Dzięk­czy­nie­nie)

-brak zastrze­żeń ze stro­ny macie­rzy­ste­go Kościo­ła (Kościół, do któ­re­go nale­ży stro­na nie­rzym­sko­ka­to­lic­ka nie może mieć obiek­cji wobec zamia­ru przy­ję­cia Komu­nii w Koście­le Rzym­sko­ka­to­lic­kim, a biskup ordy­na­riusz musi oce­nić, czy waru­nek ten jest speł­nio­ny)

To samo oświad­cze­nie arcy­bi­sku­pa Elchin­ge­ra (na zdj.) dopusz­cza rów­nież moż­li­wość przy­stę­po­wa­nia rzym­skich kato­li­ków do Wie­cze­rzy Pań­skiej w innych Kościo­łach, jed­nak­że z wyraź­nym zastrze­że­niem, że oby­dwie for­my eucha­ry­stycz­ne nie są rów­no­rzęd­ne. Kato­lik, któ­ry bie­rze udział w ewan­ge­lic­kiej Wie­cze­rzy Świę­tej musi uczy­nić to w świa­do­mo­ści, że jego udział w eucha­ry­stycz­nej cele­bra­cji (praw­dzi­wej, ale nie do koń­ca wytłu­ma­czal­nej w swo­im dzia­ła­niu) Kościo­łów ewan­ge­lic­kich umoż­li­wia mu par­ty­cy­pa­cję w eucha­ry­stycz­nej rze­czy­wi­sto­ści, któ­rej peł­nie doświad­czyć może tyl­ko na łonie wła­sne­go Kościo­ła.

W Uzu­peł­nia­ją­cych Spo­strze­że­niach arcy­bi­skup Elchin­ger stwier­dza: “Jeśli kato­lik bie­rze udział w pro­te­stanc­kiej Wie­cze­rzy Świę­tej, to otrzy­mu­je Chry­stu­sa w taki spo­sób, w jaki urze­czy­wist­nia się on w danej wspól­no­cie (…) Nawet jeśli sakra­men­tal­na cele­bra­cja jest nie­do­sko­na­ła i obiek­tyw­nie wyka­zu­je bra­ki, to wie­rzą­cy nie są pozba­wie­ni wszyst­kich owo­ców Eucha­ry­stii.” [2]

W 1983 roku fran­cu­ski Epi­sko­pat rów­nież umoż­li­wił udzie­la­nie Eucha­ry­stii mał­żon­kom nie­ka­to­lic­kim z zastrze­że­niem, że nie­moż­li­we jest dwu­stron­ne prak­ty­ko­wa­nie gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej. Innym waż­nym przy­kła­dem są posta­no­wie­nia Syno­du z Würz­bur­ga z lat 1971–1975, któ­ry w ofi­cjal­nym doku­men­cie wzy­wa wszyst­kich bisku­pów do spraw­dze­nia wszyst­kich dopusz­czal­nych przez pra­wo kościel­nych moż­li­wo­ści udzie­la­nia „oddzie­lo­nym chrze­ści­ja­nom” sakra­men­tu Eucha­ry­stii. Nie­miec­cy bisku­pi zasta­na­wia­ją się nawet nad gościn­no­ścią eucha­ry­stycz­ną nawet wte­dy, gdy stro­na ewan­ge­lic­ka ma moż­li­wość udzia­łu w Eucha­ry­stii w swo­im wła­snym Koście­le. Kazus mał­żeństw mie­sza­nych wymie­nia­ny jest jako przy­kład, co suge­ro­wać może, że ist­nie­ją tak­że inne sytu­acje, w któ­rych powin­na być uwzględ­nio­na sze­ro­ko rozu­mia­na tro­ska dusz­pa­ster­ska.

Doku­ment trzech insty­tu­tów eku­me­nicz­nych przy­wo­łu­je tak­że inne tek­sty lokal­nych epi­sko­pa­tów m.in. z Wysp Bry­tyj­skich (One Bre­ad One Body, a teaching docu­ment on the Eucha­rist, 1998), Afry­ki Połu­dnio­wej (Direk­to­rium »Ecu­me­nism for Southern Afri­ca«, 1998), Austra­lii (Bles­sed and Bro­ken: Pasto­ral Guide­li­nes for Eucha­ri­stic Hospi­ta­li­ty, 1995) oraz Kana­dy (Cana­dian Poli­cy on Sacra­men­tal Sha­ring, 2000) [3]. W wszyst­kich doku­men­tach obec­na jest eku­me­nicz­na logi­ka “favo­urs are to be mul­ti­plied, bur­dens are to be restric­ted” (udo­god­nie­nia powin­ny być mno­żo­ne, brze­mię ogra­ni­cza­ne) oraz wyraź­ne zastrze­że­nie, że duchow­ny rzym­sko­ka­to­lic­ki nie może sam z sie­bie udzie­lić Komu­nii nie­ka­to­li­kom, lecz tyl­ko na ich wyraź­ną proś­bę. Powyż­sze regu­la­cje mają cha­rak­ter wyjąt­ko­wy i – jak pod­kre­śla­ją wszyst­kie epi­sko­pa­ty – nie mogą stać się regu­łą wypa­try­wa­nej jed­no­ści eucha­ry­stycz­nej, do któ­rej nale­ży z całe­go ser­ca dążyć.

Tak­że papież Jan Paweł II dopusz­cza w słyn­nej ency­kli­ce Ut unum sint wyjąt­ko­we przy­pad­ki gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej jako powód do ogrom­nej wdzięcz­no­ści. Ency­kli­ka umoż­li­wia tak­że udzie­la­nie nie­ka­to­li­kom tych posług dusz­pa­ster­skich, któ­re w innych Kościo­łach nie uzna­wa­ne są za sakra­men­ty w ści­słym sło­wa tego zna­cze­niu (spo­wiedź, ostat­nie namasz­cze­nie).

Insty­tu­ty eku­me­nicz­ne prze­ko­nu­ją, że jeśli ist­nie­je moż­li­wość eucha­ry­stycz­nej gościn­no­ści w Koście­le Rzym­sko­ka­to­lic­kim, to ich regu­la­cja jest kwe­stią teo­lo­gicz­no-pasto­ral­nych roz­wa­żań. Krąg tych, któ­rzy zapro­sze­ni są do wspól­ne­go Dzięk­czy­nie­nia jest więc zmien­ny i za każ­dym razem nale­ży pytać o kry­te­ria gościn­no­ści oraz sta­rać się o pozy­tyw­ne uję­cie pro­ble­ma­ty­ki eucha­ry­stycz­nej gościn­no­ści: czy poza zasad­ni­czą nie­moż­li­wo­ścią gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej nie ist­nie­je jej zasad­ni­cza moż­li­wość?

Przy­pi­sy:

[1] Wyją­tek sta­no­wią tutaj Kościo­ły ewan­ge­lic­kie o zde­cy­do­wa­nie kon­ser­wa­tyw­nym pro­fi­lu. Nale­żą do nich Kościo­ły sta­ro­lu­te­rań­skie, któ­re mimo iż w ofi­cjal­nej dok­try­nie nie róż­nią się fak­tycz­nie od pozo­sta­łych Kościo­łów lute­rań­skich , to jed­nak zde­cy­do­wa­nie odrzu­ca­ją moż­li­wość gościn­no­ści eucha­ry­stycz­nej. Doty­czy to np.: Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go Kościo­ła Syno­du Mis­so­uri (USA), Kościo­ła Lute­rań­skie­go Syno­du Wiscon­sin (USA), a w mniej­szym stop­niu Samo­dziel­ne­go Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go (Niem­cy).

[2] Elchin­ger, L.A.: Réfle­xions com­plémen­ta­ires sur les direc­ti­ves don­nés pour les foy­ers mixtes con­cer­nant l´hospitalité eucha­ri­sti­que dans le dio­ce­se de Stras­bo­urg. W: l´Église en Alsa­ce, Nr. 2 Febru­ar (1972), S. 6.

[3] W kana­dyj­skim oświad­cze­niu czy­ta­my m.in.: “An Angli­can or Pro­te­stant par­ty in a mixed mar­ria­ge who has a serio­us spi­ri­tu­al need for the Eucha­rist may rece­ive Com­mu­nion on spe­cial occa­sions, such as prin­ci­pal anni­ver­sa­ries, fune­rals of fami­ly mem­bers, on Chri­st­mas and Easter if the fami­ly attends Mass toge­ther, and other occa­sions of ecc­le­sial or fami­lial signi­fi­can­ce.” W: Cana­dian Poli­cy on Sacra­men­tal Sha­ring, Stu­dia Cano­ni­ca 34 (2000) S. 117–118. Tekst dekla­ra­cji wzbo­ga­co­ny jest o komen­tarz Sacra­men­tal Sha­ring betwe­en Catho­lics and other Chri­stians in Cana­da oraz list Con­di­tions Per­mit­ting Non-Catho­lics to Rece­ive Sacra­ments from a Catho­lic Mini­ster.