Wspólnota eucharystyczna jest możliwa VI — Eucharystia sięga dalej niż wspólnota kościelna

Teza 6: Eucha­ry­stia się­ga dalej niż wspól­no­ta kościel­na

Darem Eucha­ry­stii jest Cia­ło Chry­stu­sa. Tak­że Kościół nazy­wa­ny jest Cia­łem Chry­stu­sa (1. Kor 12,12–27), co wska­zu­je na nie­zwy­kle bli­ski zwią­zek mię­dzy Eucha­ry­stią a Kościo­łem. Potwier­dza to tak­że apo­stoł św. Paweł, gdy pisze: „Kie­lich bło­go­sła­wień­stwa, któ­ry bło­go­sła­wi­my, czyż nie jest spo­łecz­no­ścią krwi Chry­stu­so­wej? Chleb, któ­ry łamie­my, czyż nie jest spo­łecz­no­ścią cia­ła Chry­stu­so­we­go? Ponie­waż jest jeden chleb, my, ilu nas jest sta­no­wi­my jed­no cia­ło, wszy­scy bowiem jeste­śmy uczest­ni­ka­mi jed­ne­go chle­ba.” (1. Kor 10,16–17).

Wszyst­kie Kościo­ły chrze­ści­jań­skie zakła­da­ją, że uczest­nic­two w jed­nym Chle­bie i wspól­nym Kie­li­chu sym­bo­li­zu­je i urze­czy­wist­nia jed­ność Kościo­ła [1] Słyn­ny Doku­ment z Limy 1982 roku opra­co­wa­ny przez Komi­sję Wia­ry i Ustro­ju Kościel­ne­go Świa­to­wej Rady Kościo­łów (ŚRK) pod­kre­śla zatem, że: “Udział w jed­nym chle­bie wspól­nym Kie­li­chu w okre­ślo­nym miej­scu uwy­dat­nia i stwa­rza jed­ność wier­nych z Chry­stu­sem, a tak­że z inny­mi uczest­ni­ka­mi Eucha­ry­stii wszyst­kich cza­sów i miejsc.” [2]

Kościół Rzym­sko­ka­to­lic­ki wyzna­je, że Eucha­ry­stia może być tyl­ko wów­czas źró­dłem jed­no­ści, jeśli ist­nie­je wspól­no­ta w naucza­niu, litur­gii oraz kapłań­stwie. Jed­no­cze­śnie Kościół Rzym­sko­ka­to­lic­ki naucza (porów­naj Teza 4), że poprzez Chrzest ist­nie­je sakra­men­tal­na więź jed­no­ści, umoż­li­wia­ją­ca wszyst­kim ochrzczo­nym otrzy­ma­nie ducho­we­go pokar­mu w Eucha­ry­stii. Powyż­sze stwier­dze­nie otwie­ra nowe, wyjąt­ko­we moż­li­wo­ści w odnie­sie­niu do wspól­ny eucha­ry­stycz­nej, uwzględ­nia­ją­ce świa­dec­two jed­no­ści chrze­ści­jan oraz uczest­nic­two w środ­kach łaski – mówi o tym m.in. Dyrek­to­rium Eku­me­nicz­ne Papie­skiej Rady ds. Popie­ra­nia Jed­no­ści Chrze­ści­jan z 1993 roku. Kościół Rzym­sko­ka­to­lic­ki pod­kre­śla jed­nak, że rze­czy­wi­stość Kościo­ła jest nie tyl­ko darem, ale i zada­niem, dla­te­go też nie­moż­li­we jest indy­wi­du­ali­stycz­ne rozu­mie­nie Eucha­ry­stii bez uwzględ­nie­nia tajem­ni­cy Kościo­ła.

Dia­log eku­me­nicz­ny poka­zał, że tak­że Kościo­ły ewan­ge­lic­kie dostrze­ga­ją i na nowo odkry­wa­ją Eucha­ry­stię jako urze­czy­wist­nie­nie wspól­no­ty Cia­ła Chry­stu­so­we­go. W słyn­nej Kon­kor­dii Leu­en­ber­skiej (1973), któ­ra usta­no­wi­ła peł­ną wspól­no­tę mię­dzy Kościo­ła­mi lute­rań­ski­mi, refor­mo­wa­ny­mi, unij­ny­mi, Kościo­ły wyzna­ją: “Gdy świę­tu­je­my Wie­cze­rzę Pań­ską, zwia­stu­je­my śmierć Chry­stu­sa, przez któ­re­go Bóg pojed­nał świat ze sobą. Wyzna­je­my obec­ność zmar­twych­wsta­łe­go Pana pośród nas. W rado­ści z fak­tu, że Pan przy­szedł do nas, ocze­ku­je­my na Jego przy­szłość w chwa­le.” [3]

Nie moż­na przed­sta­wiać rela­cji mię­dzy Eucha­ry­stią a Kościo­łem za pomo­cą alter­na­ty­wy mię­dzy wyda­rze­niem oraz kon­kret­ną insty­tu­cją kościel­ną: Kościół nie ogra­ni­cza się ani do momen­tu świę­to­wa­nia Eucha­ry­stii, ani też nie jest wiel­ko­ścią doko­na­ną, któ­ra admi­ni­stru­je i posia­da wia­rę oraz środ­ki łaski. Ludzie gro­ma­dzą się jako Kościół, wie­dząc, że są wezwa­ni; ludzie świę­tu­ją Eucha­ry­stię, wie­dząc, że są zapro­sze­ni przez Boga; Kościół jest Cia­łem Chry­stu­sa, wie­dząc, że musi być on nie­ustan­nie budo­wa­ny. W podob­nym duchu wypo­wia­da się św. Augu­styn, mówiąc: “Otrzy­maj­cie to, czym jeste­ście, aby­ście się sta­li tym, kim jeste­ście: Cia­łem Chry­stu­so­wym.” [4]

Myśląc o jed­no­ści Kościo­ła wyra­żo­nej we wspól­no­cie eucha­ry­stycz­nej nale­ży uwzględ­nić escha­to­lo­gicz­ny, chry­sto­lo­gicz­ny i pneu­ma­to­lo­gicz­ny aspekt Kościo­ła. Dla Kościo­łów ewan­ge­lic­kich Eucha­ry­stia jest pokar­mem, wzmac­nia­ją­cym nasze dąże­nia do jed­no­ści – Eucha­ry­stia jest zatem wyra­zem dzia­ła­nia Chry­stu­sa, któ­ry zachę­ca i zapra­sza nas do peł­nej jed­no­ści. Tak­że Kościół Rzym­sko­ka­to­lic­ki naucza, że jed­ność Kościo­ła stoi pod zna­kiem nie­za­koń­czo­ne­go, znaj­du­ją­ce­go się wciąż przed nami escha­to­lo­gicz­ne­go wyda­rze­nia. Nadzie­ja, że Eucha­ry­stia przy­wró­ci roz­bi­tą jed­ność nie jest obca teo­lo­gii rzym­sko­ka­to­lic­kiej, gdy uwzględ­ni się nie­do­sko­na­łość i cza­so­wość wszyst­kich mode­li kościel­nej jed­no­ści w świe­tle escha­to­lo­gicz­ne­go speł­nie­nia.

Po II Sobo­rze Waty­kań­skim coraz dobit­niej zaczę­to pod­kre­ślać roz­róż­nie­nie mię­dzy Kościo­łem jako Cia­łem Chry­stu­sa, do któ­re­go nale­żą wszy­scy ochrzcze­ni, oraz Kościo­łem widzial­nym (tj. Kościo­łem Rzym­skim). [5] Poję­cie hie­rar­chii prawd (UR 11) otwie­ra moż­li­wo­ści dia­lo­gu w odnie­sie­niu do reflek­sji ekle­zjo­lo­gicz­nej. W Lumen gen­tium jasno pod­kre­śla­ne jest prze­ko­na­nie o tym, że poję­cie sakra­men­tu moż­na odnieść rów­nież do Kościo­ła, mimo iż Kościół jako sakra­ment nie ma tego same­go zna­cze­nia jak np. sakra­ment Eucha­ry­stii.

W Chry­stu­sie Kościół jest sakra­men­tem, to zna­czy zna­kiem i narzę­dziem dla zjed­no­cze­nia z Bogiem ze wzglę­du na jed­ność całej ludz­ko­ści [6] Kościół jest tym, czym jest tyl­ko w Chry­stu­sie; poza Chry­stu­sem nie ma Kościo­ła. Kościo­ły ewan­ge­lic­kie wie­rzą, że sam Chry­stus zapra­sza grzesz­ni­ków do swo­je­go sto­łu. Chry­stus obec­ny w Sło­wie i Sakra­men­cie jest iko­ną wia­ry, że Kościół jest prze­strze­nią nie­po­mier­nie więk­szą niż ist­nie­ją­ce Kościo­ły wyzna­nio­we. Real­na obec­ność Chry­stu­sa w Wie­cze­rzy Świę­tej rela­ty­wi­zu­je ekle­zjal­ne posta­cie jed­no­ści, któ­re nadal dzie­lą Kościo­ły.

Duch Świę­ty urze­czy­wist­nia Jezu­sa Chry­stu­sa w Sło­wie i Sakra­men­cie, uzdal­nia­jąc i pro­wa­dząc czło­wie­ka do wspól­no­ty Kościo­ła. Duch Św. jest Panem nad środ­ka­mi łaski, dla­te­go też Kościo­ły mogą peł­ne ufno­ści wyzna­wać, że Duch Św. posłu­gu­je się sakra­men­ta­mi dla zba­wie­nia grzesz­ni­ków tak­że poza gra­ni­ca­mi kon­kret­nych Kościo­łów wyzna­nio­wych. Sobo­ro­wy dekret o eku­me­ni­zmie Uni­ta­tis Redin­te­gra­tio stwier­dza: “Ci prze­cież, co wie­rzą w Chry­stu­sa i otrzy­ma­li waż­nie chrzest, pozo­sta­ją w jakiejś, choć nie­do­sko­na­łej wspól­no­cie (com­mu­nio) ze spo­łecz­no­ścią Kościo­ła kato­lic­kie­go. Fak­tem jest, że z powo­du roz­bież­no­ści utrzy­mu­ją­cych się w róż­nej for­mie mię­dzy nimi a Kościo­łem kato­lic­kim, czy to w spra­wach dok­try­ny, a nie­kie­dy też zasad kar­no­ści, czy odno­śnie do struk­tu­ry Kościo­ła, peł­na łącz­ność (com­mu­nio) kościel­na napo­ty­ka nie­ma­ło prze­szkód, czę­sto­kroć bar­dzo poważ­nych, któ­re prze­ła­mać usi­łu­je ruch eku­me­nicz­ny. Pomi­mo to uspra­wie­dli­wie­ni z wia­ry przez chrzest nale­żą do Cia­ła Chry­stu­sa, dla­te­go też zdo­bi ich należ­ne im imię chrze­ści­jań­skie, a syno­wie Kościo­ła kato­lic­kie­go słusz­nie ich uwa­ża­ją za bra­ci w Panu. Ponad­to wśród ele­men­tów czy dóbr, dzię­ki któ­rym razem wzię­tym sam Kościół się budu­je i oży­wia, nie­któ­re i to licz­ne i zna­mie­ni­te mogą ist­nieć poza widocz­nym obrę­bem Kościo­ła kato­lic­kie­go, spi­sa­ne sło­wo Boże, życie w łasce, wia­ra, nadzie­ja, miłość oraz inne wewnętrz­ne dary Ducha Św. oraz widzial­ne ele­men­ty: wszyst­ko to, co pocho­dzi od Chry­stu­sa i do Nie­go pro­wa­dzi, nale­ży słusz­nie do jedy­ne­go Kościo­ła Chry­stu­so­we­go. Nasi bra­cia odłą­cze­ni spra­wu­ją wie­le chrze­ści­jań­skich obrzę­dów, któ­re — zależ­nie od róż­nych warun­ków każ­de­go Kościo­ła lub Wspól­no­ty — nie­wąt­pli­wie mogą w roz­ma­ity spo­sób wzbu­dzić rze­czy­wi­ste życie łaski i któ­rym trze­ba przy­znać zdol­ność otwie­ra­nia wstę­pu do spo­łecz­no­ści zba­wie­nia. Same te Kościo­ły i odłą­czo­ne Wspól­no­ty, choć w naszym prze­ko­na­niu pod­le­ga­ją bra­kom, wca­le nie są pozba­wio­ne zna­cze­nia i wagi w tajem­ni­cy zba­wie­nia. Duch Chry­stu­sa nie wzbra­nia się prze­cież posłu­gi­wać nimi jako środ­ka­mi zba­wie­nia, któ­rych moc pocho­dzi z samej peł­ni łaski i praw­dy, powie­rzo­nej Kościo­ło­wi kato­lic­kie­mu.” [7]

Insty­tu­ty eku­me­nicz­ne stwier­dza­ją zatem, że rów­nież w opar­ciu o naucza­nie Kościo­ła Rzym­sko­ka­to­lic­kie­go pod­czas Wie­cze­rzy Pań­skiej spra­wo­wa­nej w Koście­le Ewan­ge­lic­kim zgod­nie z naka­zem Chry­stu­sa i w ufnej wie­rze w sło­wa usta­no­wie­nia dzia­ła Duch Świę­ty, urze­czy­wist­nia­jąc Chry­stu­sa i umoż­li­wia­jąc wier­nym udział w Jego tajem­ni­cy.

Dariusz P. Bruncz

Przy­pi­sy:

[1] Por. Uni­ta­tis Redin­te­gra­tio 2 oraz Lumen Gen­tium 3. Raty­zboń­ski teo­log ks. prof. Wol­fgang Beinert pisze: “Jeśli Kościół jest ziem­ską egzy­sten­cją wywyż­szo­ne­go Chry­stu­sa, to w świę­to­wa­niu Eucha­ry­stii wyra­ża się on w naj­peł­niej­szy spo­sób.” W: Beinert, Wol­fgang: Um das drit­te Kir­che­nat­tri­but. Beiträge zur öku­me­ni­schen Spi­ri­tu­ali­tät und The­olo­gie, Band 2, Essen 1964, S. 349 n.

[2] Tau­fe, Eucha­ri­stie, Amt. Konver­gen­zer­klärun­gen der Kom­mis­sion für Glau­ben und Kir­he­nver­fas­sung des ÖRK. W: Doku­men­te wach­sen­der Übe­re­in­stim­mung, Bd. 1, Eucha­ri­stie 19.

[3] Kon­kor­dia Leu­en­ber­ska, § 15.

[4] Św. Augu­styn, Pań­stwo Boże 23,25.

[5] LG 15; UR 22.

[6] LG 1.