Kościoły obchodzą 75. rocznicę Konstytucji

Nie­miec­ka Usta­wa Zasad­ni­cza (Grund­ge­setz) mia­ła być jedy­nie pro­wi­zo­rium ze wzglę­du na podział pań­stwa po II woj­nie świa­to­wej. Zosta­ła przy­ję­ta 8 maja 1949 przez zachod­nio­nie­miec­kie kra­je związ­ko­we (z wyjąt­kiem Bawa­rii) oraz zachod­nich alian­tów. Jej uro­czy­ste pro­kla­mo­wa­ne odby­ło się w Bonn 23 maja 1949 roku.

Istot­ną rolę przy powsta­wa­niu kon­sty­tu­cji ode­gra­ły dwa naj­więk­sze Kościo­ły – ewan­ge­lic­ki i rzym­sko­ka­to­lic­ki. Wów­czas ruch eku­me­nicz­ny z udzia­łem Kościo­ła rzym­skie­go nie ist­niał i oby­dwa Kościo­ły nie roz­ma­wia­ły ze sobą ofi­cjal­nie, ale pośred­nio upra­wia­ły dyplo­ma­cję kościel­ną, aby wpły­nąć na osta­tecz­ny wynik pod­sta­wo­we­go doku­men­tu.

Ponad­to klu­czo­wi decy­den­ci, jak i auto­rzy poszcze­gól­nych prze­pi­sów kon­sty­tu­cji, byli zwią­za­ni z Kościo­ła­mi, stąd też Kościo­ły jako całość lub poszcze­gól­ni bisku­pi mogli i wpły­wa­li na prze­bieg spraw. Nie wszyst­kie jed­nak rosz­cze­nia Kościo­łów zosta­ły uwzględ­nio­ne, w tym wpro­wa­dze­nie pań­stwo­we­go szkol­nic­twa wyzna­nio­we­go. Jed­nak wie­le postu­la­tów i inte­re­sy Kościo­łów i zabez­pie­cze­nie ich wpły­wów zosta­ły zabez­pie­czo­ne.

Prze­ciw­ni­cy kon­sty­tu­cji argu­men­to­wa­li, że mimo pre­am­bu­ły z odwo­ła­niem do Boga, doku­ment pro­mu­je laic­kie pań­stwo. Nie­któ­rzy bisku­pi rzym­sko­ka­to­lic­cy gro­zi­li wezwa­niem do sprze­ci­wu wobec kon­sty­tu­cji, ale na pogróż­kach się skoń­czy­ło, a to dzię­ki wpły­wom pierw­sze­go kanc­le­rza Nie­miec i zaan­ga­żo­wa­ne­go kato­li­ka Kon­ra­da Ade­nau­era. O tym, że sytu­acja praw­na i wpływ czyn­ni­ka reli­gij­ne­go był spo­ry świad­czy choć­by fakt, że kon­sty­tu­cję kil­ka dni przed pro­kla­mo­wa­niem odrzu­ci­ła Bawa­ria, póź­niej jed­nak uzna­ła ją pod pre­sją fak­tu, że wszyst­kie inne kra­je związ­ko­we ją przy­ję­ły.

Nie­miec­ka Usta­wa Zasad­ni­cza – ina­czej niż kon­sty­tu­cja Repu­bli­ki Weimar­skiej – roz­po­czy­na się od odwo­ła­nia do Boga:

Mając świa­do­mość swo­jej odpo­wie­dzial­no­ści przed Bogiem i ludź­mi, kie­ro­wa­ny wolą, by jako rów­no­praw­ny czło­nek zjed­no­czo­nej Euro­py słu­żyć poko­jo­wi na świe­cie, Naród Nie­miec­ki mocą swo­jej wła­dzy ustro­jo­daw­czej przy­jął niniej­szą Usta­wę Zasad­ni­czą.

Eku­me­nicz­ne obcho­dy

Obcho­dy 75. rocz­ni­cy kon­sty­tu­cji mia­ły rów­nież reli­gij­ną opra­wę. 23 maja 2024 w ewan­ge­lic­kim koście­le mariac­kim w Ber­li­nie odpra­wio­ne zosta­ło nabo­żeń­stwo eku­me­nicz­ne z udzia­łem naj­wyż­szych władz pań­stwo­wych, w tym pre­zy­den­ta RFN Frank-Wal­te­ra Ste­in­me­ie­ra.

Kaza­nie wygło­sił bp Micha­el Ger­ber (Ful­da), wice­prze­wod­ni­czą­cy rzym­sko­ka­to­lic­kie­go epi­sko­pa­tu Nie­miec.

Wła­dze rzym­sko­ka­to­lic­kiej Kon­fe­ren­cji Bisku­pów Nie­miec­kich oraz Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Nie­miec wyda­ły oko­licz­no­ścio­we oświad­cze­nia, pod­kre­śla­ją­ce ran­gę jubi­le­uszu, a przede wszyst­kim same­go doku­men­tu.

- Kon­sty­tu­cja jest cen­nym skar­bem. Zosta­ła sfor­mu­ło­wa­na jako pro­jekt prze­ciw­ny wobec sys­te­mu tota­li­tar­ne­go, dla­te­go też słusz­nie nazy­wa na począt­ku wszyst­kie punk­ty odnie­sie­nia odpo­wie­dzial­no­ści Boga i czło­wie­ka. Na fun­da­men­cie tej odpo­wie­dzial­no­ści stoi nasza wol­no­ścio­wa demo­kra­cja – napi­sał prze­wod­ni­czą­cy epi­sko­pa­tu bp Georg Bät­zing (Lim­burg).

Z kolei bp Kir­sten Fehrs (Ham­burg), peł­nią­ca obo­wiąz­ki prze­wod­ni­czą­cej Rady Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Nie­miec (EKD) zazna­czy­ła, że kon­sty­tu­cja jest języ­ko­wym dzie­łem sztu­ki. — W nie­wie­lu zda­niach zawar­te są ele­men­tar­ne pod­sta­wy każ­de­go, zbu­do­wa­ne­go na poko­ju współ­ist­nie­nia. Nasza kon­sty­tu­cja powsta­ła tak­że z doświad­czeń, nie­któ­rych człon­ków Rady Par­la­men­tar­nej na wygna­niu, w opo­rze wobec dyk­ta­tu­ry nazi­stow­skiej, w obo­zach lub nie­wo­li. Te czyn­ni­ki były obec­ne pod­czas obrad – stwier­dzi­ła bp Fehrs.

Szta­fe­ta 20 nabo­żeństw kon­sty­tu­cyj­nych 

EKD jest struk­tu­rą skła­da­ją­cą się z 20 nie­za­leż­nych, ewan­ge­lic­kich Kościo­łów kra­jo­wych. W każ­dym z 20 Kościo­łów kra­jo­wych odbę­dą się nabo­żeń­stwa, upa­mięt­nia­ją­ce pre­am­bu­łę i pierw­sze 19 arty­ku­łów kon­sty­tu­cji, w któ­rych zawar­te są pra­wa pod­sta­wo­we.

Pierw­sze z nabo­żeństw odbę­dzie się w nie­dzie­lę po jubi­le­uszu (26 maja), a w kolej­nych dniach i mie­sią­cach będą spra­wo­wa­ne litur­gie w kościo­łach zwią­za­nych z histo­rią kon­sty­tu­cji, w tym w koście­le im. Mar­ci­na Lutra w Bonn, gdzie w 1949 roku odby­ło się nabo­żeń­stwo dzięk­czyn­ne po pro­kla­mo­wa­niu Usta­wy Zasad­ni­czej.

Pozo­sta­łe nabo­żeń­stwa odby­wać się będą w kościo­łach zwią­za­nych z ojca­mi i mat­ka­mi kon­sty­tu­cji – we wrze­śniu odbę­dzie się nabo­żeń­stwo w Kas­sel (Kościół Ewan­ge­lic­ki Kur­hes­sen Wal­deck), skąd pocho­dzi Eli­sa­beth Sel­bert, jed­na z “czte­rech matek kon­sty­tu­cji”, któ­ra w 1949 roku wal­czy­ła o wpi­sa­nie do kon­sty­tu­cji zda­nia o rów­no­upraw­nie­niu kobiet i męż­czyzn. Nabo­żeństw to popro­wa­dzi biskup Beate Hof­mann, a oprócz roz­wa­żań biblij­nych, reflek­to­wa­ny będzie Arty­kuł 3 Kon­sty­tu­cji, doty­czą­cy rów­no­upraw­nie­nia płci.

Nabo­żeń­stwo odbę­dzie się tak­że w Brac­ken­he­im (Ewan­ge­lic­ki Kościół Kra­jo­wy Wir­tem­ber­gii), gdzie uro­dził się The­odor Heuss, pierw­szy pre­zy­dent RFN i jeden z ojców kon­sty­tu­cji.

EKD przy­go­to­wał szcze­gó­ło­wy spis nabo­żeństw kon­sty­tu­cyj­nych oraz mate­ria­ły litur­gicz­ne.

» Spe­cjal­na stro­na EKD poświę­co­na 75. rocz­ni­cy Usta­wy Zasad­ni­czej

» Tekst nie­miec­kiej kon­sty­tu­cji w j. pol­skim