Pan Bóg czy Jahwe?

Witam! Prze­czy­ta­łam na waszej stro­nie odpo­wiedź do pyta­nia “Dla­cze­go w Testa­men­tach nie uży­wa się imie­nia boga Jah­we”. W tym wypad­ku mam pyta­nie, czy w takim razie ‚“Pan Bóg” to nie imię Stwór­cy? Czy Jah­we to imię Boga? Czy moż­na pod­czas modlitw zwra­cać sie do Boga Jah­we?

Jah­we to naj­pow­szech­niej uży­wa­ne w Biblii Hebraj­skiej (tzw. Sta­ry Testa­ment) imię Boga. Jego zna­cze­nie jestin­ter­pre­to­wa­ne bar­dzo róż­nie: np. we frag­men­cie z 2 Księ­gi Moj­że­szo­wej 34,14 znaj­du­je­my taką wykład­nię: “Jah­we któ­re­go imię jest Zazdro­sny, jest Bogiem zazdro­snym”. Obec­nie wśród bibli­stów panu­je w zasa­dzie kon­sen­sus co do tego, że wła­ści­we zna­cze­nie imie­nia Jah­we poda­je 2 Mż 3,14: “Jestem któ­ry jestem”. Według tej ety­mo­lo­gii sło­wo “Jah­we” pocho­dzi od cza­sow­ni­ka hājāh — być, znaj­do­wać się; nie cho­dzi tu przy tym o bycie w sen­sie abs­trak­cyj­nym, lecz o sku­tecz­ną, zbaw­czą obec­ność Boga w histo­rii Izra­ela. Imię Jah­we zosta­je zresz­tą obja­wio­ne Moj­że­szo­wi w kon­tek­ście zapo­wie­dzi wyzwo­le­nia Izra­eli­tów z nie­wo­li egip­skiej. Bóg jest obec­ny oka­zu­jąc swo­ją moc i zba­wia­jąc swój lud. Do obja­wie­nia dane­go Moj­że­szo­wi na górze Horeb nawią­zu­je też Jezus, mówiąc o sobie w Ewan­ge­lii Jana: “Ja jestem” (J 8, 58); w tek­ście grec­kim Ewan­ge­lii egō eimi — dla porów­na­nia 2 Mż 3,14 według Sep­tu­agin­ty: egō eimi ho ōn.

W men­tal­no­ści semic­kiej w imie­niu obec­na jest w jakiś spo­sób isto­ta tego, któ­ry imię to nosi. W imie­niu Jah­we jest więc obec­ny Bóg. Imię Boże jest świę­te; to jego doty­czy jed­no z przy­ka­zań deka­lo­gu: “Nie nad­uży­waj imie­nia Jah­we, Boga two­je­go, gdyż Jah­we nie zosta­wi bez kary tego, któ­ry nad­uży­wa imie­nia jego” (2 Mż 20,7). Z powyż­szych wzglę­dów w łonie juda­izmu wykształ­ci­ła się z cza­sem prak­ty­ka nie­uży­wa­nia imie­nia Jah­we. Z sza­cun­ku i oba­wy przed pro­fa­na­cją w czy­ta­niach biblij­nych i modli­twach nie wyma­wia­no imie­nia Boże­go, zastę­pu­jąc je okre­śle­nia­mi Ado­nai (tłu­ma­czo­ne jako Pan) lub Elo­him (Bóg). Tym tro­pem idzie więk­szość chrze­ści­jań­skich prze­kła­dów Biblii Hebraj­skiej, zazwy­czaj zastę­pu­jąc imię Jah­we sło­wem Pan (spo­śród pol­skich prze­kła­dów tyl­ko Biblia Tysiąc­le­cia wyd. II oraz Biblia Poznań­ska kon­se­kwent­nie sto­su­je imię Jah­we). Imię Jah­we miał pra­wo wyma­wiać tyl­ko arcy­ka­płan, gdy raz w roku w cza­sie świę­ta Jom Kip­pur wcho­dził do sank­tu­arium Świę­te­go Świę­tych w świą­ty­ni jero­zo­lim­skiej z krwią kozłów ofiar­nych.

Uży­wa­nie imie­nia Jah­we przez chrze­ści­jan uza­leż­nio­ne jest od typu poboż­no­ści czy ducho­wo­ści, jaki jest każ­de­mu chrze­ści­ja­ni­no­wi naj­bliż­szy. Wraz z coraz wyraź­niej­szym uświa­da­mia­niem sobie swych hebraj­skich korze­ni wyznaw­cy Chry­stu­sa coraz­chęt­niej wzy­wa­ją sta­ro­żyt­ne­go imie­nia Boże­go. Imię Jah­we coraz czę­ściej tra­fia do naszych pie­śni i modli­tew­ni­ków. Oso­bi­ście oce­niam to zja­wi­sko bar­dzo pozy­tyw­nie — szcze­gól­nie gdy pamię­ta się o chry­sto­lo­gicz­nym zna­cze­niu, jakie imie­niu Jah­we nada­je Jezus w Ewan­ge­lii św. Jana. Podob­nie jak Bóg Izra­ela Chry­stus jest obec­ny wśród nas, by mocą swo­ją prze­pro­wa­dzać nas z nie­wo­li do wol­no­ści, ze śmier­ci do życia: Chry­stus nasza pas­cha (1 Kor 5, 7).

Jacek Szy­mań­ski