Kościół wschodni przeżywa Wielki Post

Kościo­ły te roz­po­czę­ły prze­ży­wa­nie Wiel­kie­go Postu 5 mar­ca, zakoń­czą w Wiel­ką Sobo­tę, 22 kwiet­nia. Róż­ni­ca w dacie prze­ży­wa­nia świąt w Kościo­łach dwóch tra­dy­cji wyni­ka zfak­tu, że Kościół zachod­ni posłu­gu­je się kalen­da­rzem gre­go­riań­skim, a Kościół wschod­ni w więk­szo­ści die­ce­zji (epar­chii) sto­su­je kalen­darz juliań­ski.

W Wiel­kim Poście chrze­ści­ja­nie wschod­ni przy­go­to­wu­ją się do świąt Zmar­twych­wsta­nia Pań­skie­go poprzez częst­sze modli­twy, powstrzy­ma­nie się od roz­ry­wek i od jedze­nia nie­któ­rych potraw, szcze­gól­nie mię­sa i nabia­łu. Dniem post­nym dla chrze­ści­jan wschod­nich są wszyst­kie śro­dy i piąt­ki w roku, a w Wiel­kim Poście jedy­nie w nie­dzie­le nie są oni zobo­wią­za­ni do umar­twień.

Pierw­szy tydzień Wiel­kie­go Postu oraz Wiel­ki Tydzień jest cza­sem suro­wych prak­tyk pokut­nych. Według tra­dy­cji w pierw­szy ponie­dzia­łek i wto­rek Wiel­kie­go Postu nie spo­ży­wa się żad­nych pokar­mów. Stąd wywo­dzi się nazwa tych dni — Czy­sty Ponie­dzia­łek i Czy­sty Wto­rek. Oprócz zna­cze­nia asce­tycz­ne­go, prak­ty­ka ta ma pomóc w prze­sta­wie­niu się orga­ni­zmu na pokar­my post­ne. Tra­dy­cja pra­wo­sław­na poda­je tak­że inne, suro­we zwy­cza­je wiel­ko­post­ne: w ponie­dział­ki, śro­dy i piąt­ki spo­ży­wa się posił­ki nie goto­wa­ne (wodę, chleb, owo­ce, warzy­wa, kom­po­ty), a we wtor­ki i czwart­ki – gorą­ce jedze­nie bez masła; w sobo­ty i nie­dzie­le – pokarm z uży­ciem ole­ju roślin­ne­go. Ryby moż­na jeść w świę­to Zwia­sto­wa­nia Mat­ki Bożej i w Nie­dzie­lę Pal­mo­wą.

„Wiel­ki Post skła­da się z sied­miu nie­dziel, każ­da z nich ma swo­ją nazwę, sto­so­wa­ne są wte­dy osob­ne obrzę­dy i modli­twy. Mszę św. odpra­wia­my tyko w nie­dzie­le, jest to uro­czy­sta litur­gia św. Bazy­le­go Wiel­kie­go. Przez cały rok spra­wu­je­my krót­szą Eucha­ry­stię według litur­gii św. Jana Chry­zo­sto­ma. Litur­gia św. Bazy­le­go zawie­ra dłu­gie modli­twy, bar­dziej uroz­ma­ico­ne śpie­wy i melo­die, dłuż­sze są tzw. ciche modli­twy kapła­na” — wyja­śnia ks. Ire­ne­usz Kon­drów, pro­boszcz grec­ko­ka­to­lic­kiej para­fii w Hłom­czy koło Sano­ka.

„We śro­dy i piąt­ki spo­ty­ka­my się w cer­kwiach na Litur­gii Uprzed­nio Poświę­co­nych Darów, na któ­rą skła­da się wie­czer­nia, czy­li nie­szpo­ry oraz obrzęd przy­ję­cia Komu­nii św. Kie­dy wcho­dzi­my do cer­kwi, żegna­my się trzy razy, w Wiel­kim Poście dodat­ko­wo kła­nia­my się trzy razy do zie­mi” – doda­je ks. I. Kon­drów.

Wiel­ki Post roz­po­czął się 5 mar­ca, w tzw. nie­dzie­lę prze­ba­cze­nia win. W mona­ste­rach (klasz­to­rach) i cer­kwiach spra­wo­wa­ne było spe­cjal­ne nabo­żeń­stwo pokut­ne, zwa­ne Kano­nem św. Andrze­ja z Kre­ty. Peł­na litur­gia pokut­na trwa kil­ka godzin, wier­ni 240 razy kła­nia­ją się, doty­ka­jąc czo­łem zie­mi. Kanon ten jest poema­tem reli­gij­nym, któ­ry na przy­kła­dach posta­ci ze Sta­re­go i Nowe­go Testa­men­tu uka­zu­je dro­gę duszy ludz­kiej od naj­więk­sze­go upad­ku do świę­to­ści. Kanon ten czy­ta­ny jest jesz­cze w czwar­tek pierw­sze­go tygo­dnia Wiel­kie­go Postu oraz na jutrz­ni w czwar­tek pią­te­go tygo­dnia, któ­rą cele­bru­je się w śro­dę wie­czo­rem. W Koście­le wschod­nim roz­wi­nię­ta jest teo­lo­gia ikon, któ­re dla wier­nych są czymś wię­cej niż tyl­ko obra­za­mi. Ponie­waż opo­wia­da­ją histo­rię zba­wie­nia, dla­te­go uwa­ża­ne są za kon­ty­nu­ację obja­wie­nia. Każ­de z tzw. 12 wiel­kich świąt ma swo­ją iko­nę, któ­rą umiesz­cza się w cen­tral­nym miej­scu cer­kwi.

Litur­gicz­nym sym­bo­lem Wiel­kie­go Postu jest płasz­cze­ni­ca, czy­li dłu­ga, płó­cien­na iko­na, przed­sta­wia­ją­ca zło­że­nie Chry­stu­sa do gro­bu. Jest ona wysta­wia­na w cer­kwiach w Wiel­ki Pią­tek. Wier­ni idąc w pro­ce­sji, obcho­dzą z nią trzy­krot­nie świą­ty­nię, póź­niej umiesz­cza się ją na sto­le w środ­ko­wej czę­ści cer­kwi, w sym­bo­licz­nym gro­bie Chry­stu­sa. Wier­ni odda­ją jej cześć w cza­sie cało­noc­nej ado­ra­cji.