Nagrody Księcia Ostrogskiego przyznane po raz trzydziesty

Kapi­tu­ła nagro­dy obra­do­wa­ła 26 stycz­nia pod prze­wod­nic­twem Euge­niu­sza Czy­kwi­na, redak­to­ra naczel­ne­go Prze­glą­du Pra­wo­sław­ne­go, wyda­wa­ne­go przez Fun­da­cję im. Księ­cia Kon­stan­te­go Ostrog­skie­go.

Komu­ni­kat kapi­tu­ły 30. edy­cji Nagro­dy im. Księ­cia Kon­stan­te­go Ostrog­skie­go z 26 stycz­nia 2019 roku

Arcy­bi­skup Tira­ny, Dur­res i całej Alba­nii Ana­sta­sios Yan­no­ula­tos [otrzy­mał wyróż­nie­nie] za pra­cę misyj­ną o świa­to­wym for­ma­cie. Arcy­bi­skup uro­dził się w 1929 roku w grec­kim Pireu­sie. Stu­dio­wał teo­lo­gię w Ate­nach, potem histo­rię reli­gii, misję, etno­lo­gię i afry­ka­ni­sty­kę na nie­miec­kich uni­wer­sy­te­tach. Stu­dio­wał i pozna­wał wie­le reli­gii — hin­du­izm, bud­dyzm, tao­izm, kon­fu­cja­nizm, islam i reli­gie afry­kań­skie. Zgłę­biał je tak­że w kra­jach ich pocho­dze­nia i powszech­ne­go wystę­po­wa­nia. Bie­gle wła­da sta­ro­żyt­ną gre­ką, angiel­skim, fran­cu­skim, nie­miec­kim, albań­skim. Zna łaci­nę, wło­ski, hisz­pań­ski, rosyj­ski, suahi­li.

Ta inte­lek­tu­al­na pod­bu­do­wą jak­by two­rzy­ła z nie­go czło­wie­ka misji. W peł­ni ją wyko­rzy­stał — naj­pierw w struk­tu­rach świa­to­we­go ruchu pra­wo­sław­nej mło­dzie­ży Syn­de­smos, potem wszech­pra­wo­sław­ne­go cen­trum misyj­ne­go Pore­fthen­des, prze­wod­ni­cząc mu.

W 1963 roku roz­po­czął wiel­ką pra­cę misyj­ną w Świa­to­wej Radzie Kościo­łów, prze­wod­ni­cząc róż­nym struk­tu­rom misyj­nym, docho­dząc w 2006 roku do funk­cji pre­zy­den­ta tej orga­ni­za­cji oraz hono­ro­we­go pre­zy­den­ta Świa­to­wej Kon­fe­ren­cji Reli­gii dla Poko­ju.

W Gre­cji zało­żył Cen­trum Stu­diów Misyj­nych Uni­wer­sy­te­tu w Ate­nach i kie­ro­wał nim. Był dyrek­to­rem Apo­sto­li­ki Dia­ko­nia. W ramach tej orga­ni­za­cji roz­wi­jał misję zagra­nicz­ną, sam wie­le razy uda­jąc się z misją do Afry­ki wschod­niej, gdzie zor­ga­ni­zo­wał patriar­szą szko­łę Maka­rio­sa III arcy­bi­sku­pa Cypru i nią kie­ro­wał przez dzie­sięć lat. Wyświę­cił 62 pra­wo­sław­nych afry­kań­skich duchow­nych, przy­go­to­wał kate­che­tów, wspie­rał dzie­ło tłu­ma­cze­nia Litur­gii na czte­ry afry­kań­skie języ­ki, umac­niał 150 pra­wo­sław­nych para­fii i wspól­not, czu­wał nad budo­wą kil­ku­dzie­się­ciu cer­kwi, powo­łał do życia sie­dem pla­có­wek misyj­nych, kie­ro­wał pro­ce­sem two­rze­nia szkół i ośrod­ków medycz­nych.

Od 1992 roku jest zwierzch­ni­kiem Cer­kwi Alba­nii. Po latach ostre­go komu­ni­zmu, zajął się jej  wskrze­sza­niem i odbu­do­wą. Przy arcy­bi­sku­pie odtwo­rzo­no ponad czte­ry­sta para­fii. Powo­ła­no do życia aka­de­mię teo­lo­gicz­ną, utwo­rzo­no cer­kiew­ne żłob­ki, przed­szko­la, szko­ły, pięć­dzie­siąt ośrod­ków mło­dzie­żo­wych. Pod­ję­to się tru­du budo­wy pięć­dzie­się­ciu nowych cer­kwi, odbu­do­wy sześć­dzie­się­ciu zabyt­ko­wych, reno­wa­cji stu sześć­dzie­się­ciu znisz­czo­nych. Zało­żo­no wydaw­nic­twa, warsz­ta­ty i pra­cow­nie.

Arcy­bi­skup wspie­ra nawet budo­wę i remon­ty dróg, mostów, wodo­cią­gów, przy­chod­ni lekar­skich, hote­li, szkół. Dba o roz­wój rol­nic­twa, kul­tu­ry, eko­lo­gii, oświa­ty, pomo­cy spo­łecz­nej. W 2000 roku jego kan­dy­da­tu­rę zgło­szo­no do Poko­jo­wej Nagro­dy Nobla. Zyskał uzna­nie w mię­dzy­na­ro­do­wych krę­gach. Osiem­na­ście uni­wer­sy­te­tów lub uni­wer­sy­tec­kich fakul­te­tów nada­ło mu tytuł dok­to­ra hono­ris cau­sa. Jest czło­wie­kiem spo­koj­nym, pogod­nym, peł­nym dobro­ci i pro­sto­ty, dla któ­re­go naj­waż­niej­szą kwe­stią jest umi­ło­wa­nie chwa­ły Bożej. Mówi, że misja jest koniecz­na, by nie ulec zatra­ce­niu, bo zamy­ka­nie się chrze­ści­jan w swo­jej gru­pie, dużej czy małej, pro­wa­dzi do samo­za­gła­dy.

O. Michel Quenot za popu­la­ry­za­cję pra­wo­sław­nej myśli teo­lo­gicz­nej w Euro­pie zachod­niej i na całym świe­cie. Jest spe­cja­li­stą z zakre­su nauk huma­ni­stycz­nych i języ­ko­znaw­stwa. Brał udział w misji huma­ni­tar­nej pod­czas woj­ny domo­wej w pół­noc­nym Jeme­nie w Afry­ce. Na duchow­ne­go został wybra­ny w doj­rza­łym wie­ku przez lokal­ną wspól­no­tę pra­wo­sław­ną. Świę­ce­nia kapłań­skie przy­jął w 2003 roku z rąk metro­po­li­ty Szwaj­ca­rii Jere­mia­sza (Kali­gior­gi­sa). Jest pro­bosz­czem para­fii pra­wo­sław­nej Opie­ki Mat­ki Bożej i św. Syl­wa­na z Ato­su we Fry­bur­gu w Szwaj­ca­rii, któ­ra sku­pia wier­nych róż­nych naro­do­wo­ści.

Mię­dzy­na­ro­do­we uzna­nie zyskał dzię­ki licz­nym pra­com poświę­co­nym zagad­nie­niom pra­wo­sław­nej iko­no­gra­fii. O. Micha­el Quenot pod­kre­śla, że iko­na ma istot­ny wpływ na ducho­we życie czło­wie­ka. Wyro­bie­niu takie­go poglą­du sprzy­ja­ły zwłasz­cza jego kon­tak­ty z o. Sofro­niu­szem (Sacha­ro­wem) z mona­ste­ru św. Jana Chrzci­cie­la w Wiel­kiej Bry­ta­nii, któ­ry był uczniem św. Syl­wa­na z Ato­su. O. Michel Quenot to autor 27 ksią­żek o teo­lo­gii iko­ny, histo­rii Kościo­ła, pra­wo­sław­nej ducho­wo­ści. Wie­le z nich prze­tłu­ma­czo­no m.in. na angiel­ski, nie­miec­ki, grec­ki, rosyj­ski, rumuń­ski. Po pol­sku uka­za­ły się: „Iko­na. Okno ku wiecz­no­ści”, „Zmar­twych­wsta­nie i iko­na”, „Iko­na i kosmos: inne spoj­rze­nie na dzie­ło stwo­rze­nia”.

Prof. Andrzej Roma­now­ski za roz­le­głe i głę­bo­kie stu­dia nad wschod­nim pogra­ni­czem lite­ra­tu­ry pol­skiej, za upo­wszech­nia­nie myśli, popar­tej wiel­ką eru­dy­cją, o róż­no­rod­no­ści kul­tu­ry Rze­czy­po­spo­li­tej, zwłasz­cza lite­rac­kiej. Śmia­ło mówi o boga­tym kom­po­nen­cie ruskiej lite­ra­tu­ry w dzie­dzic­twie Rze­czy­po­spo­li­tej, prze­ła­mu­jąc ste­reo­typ o jej pol­sko-łaciń­skim mono­li­cie. W ubie­głym roku zosta­ła wyda­na jego książ­ka (ss. 324) “Wschod­nim pogra­ni­czem lite­ra­tu­ry pol­skiej. Od śre­dnio­wie­cza do oświe­ce­nia”, w któ­rej ana­li­zu­je lite­ra­tu­rę two­rzo­ną w mowie ruskiej, cer­kiew­no­sło­wiań­skiej, potem tak zwa­nej pro­stej, wyra­sta­ją­cej z ruskiej, bia­ło­ru­skiej, ukra­iń­skiej i rosyj­skiej — wszyst­kie bowiem były języ­ka­mi twór­czo­ści w Rze­czy­po­spo­li­tej. Ta książ­ka jest 27. tomem reda­go­wa­nej przez Andrze­ja Roma­now­skie­go serii Biblio­te­ka Lite­ra­tu­ry Pogra­ni­cza. Jest owo­cem zain­te­re­so­wa­nia lite­ra­tu­rą pogra­ni­cza pol­sko-ukra­iń­sko-bia­ło­ru­sko-litew­skie­go.

Andrzej Roma­now­ski jest pro­fe­so­rem zwy­czaj­nym. Kie­ru­je kate­drą kul­tu­ry lite­rac­kiej pogra­ni­cza na wydzia­le polo­ni­sty­ki Uni­wer­sy­te­tu Jagiel­loń­skie­go, jest pra­cow­ni­kiem nauko­wym Insty­tu­tu Histo­rii Pol­skiej Aka­de­mii Nauk, gdzie jest człon­kiem Komi­te­tu Nauk o Lite­ra­tu­rze, od 2003 roku redak­to­rem naczel­nym Pol­skie­go Słow­ni­ka Bio­gra­ficz­ne­go, funk­cję przej­mu­jąc po wybit­nym histo­ry­ku i teo­re­ty­ku lite­ra­tu­ry prof. Hen­ry­ku Mar­kie­wi­czu. Opu­bli­ko­wał kil­ka­na­ście ksią­żek. Jest wytraw­nym publi­cy­stą, od 1976 roku zwią­za­nym z Tygo­dni­kiem Powszech­nym (w latach 1990–2002 eta­to­wo), tak­że z inny­mi pisma­mi. Jest odważ­ny inte­lek­tu­al­nie i moral­nie. Sprze­ci­wia się fana­ty­zmo­wi, nie­to­le­ran­cji i prze­mo­cy. Budu­je poro­zu­mie­nie mię­dzy ludź­mi i kul­tu­ra­mi. Jest jed­nym z ide­owych twór­ców III Rze­czy­po­spo­li­tej. Został odzna­czo­ny m. in. Krzy­żem Kawa­ler­skim Orde­ru Odro­dze­nia Pol­ski, meda­lem Zasłu­żo­ny dla Tole­ran­cji.

Jan Smyk za łącze­nie zawo­du dzien­ni­ka­rza radio­we­go z pra­cą spo­łecz­ną na rzecz Cer­kwi. Jest współ­za­ło­ży­cie­lem cer­kiew­ne­go Brac­twa św. św. Cyry­la i Meto­de­go, powsta­łe­go trzy­dzie­ści lat temu z bło­go­sła­wień­stwa metro­po­li­ty Cer­kwi w Pol­sce Sawy, wów­czas arcy­bi­sku­pa bia­ło­stoc­kie­go i gdań­skie­go, przez cały czas pra­cu­jąc w jego zarzą­dzie, obec­nie jako wice­prze­wod­ni­czą­cy zarzą­du głów­ne­go. To naj­bar­dziej zasłu­żo­ne dla pra­wo­sław­nych w Pol­sce sto­wa­rzy­sze­nie posia­da 11 oddzia­łów tere­no­wych w całym kra­ju. Pro­wa­dzi przed­szko­le, szko­łę pod­sta­wo­wą i śred­nią, cykle wykła­dów w róż­nych mia­stach m. in. Wszech­ni­cę Kul­tu­ry Pra­wo­sław­nej, wyda­je Biu­le­tyn Infor­ma­cyj­ny, orga­ni­zu­je piel­grzym­ki, spro­wa­dza do Pol­ski reli­kwie naj­bar­dziej czczo­nych świę­tych np. św. Marii Mag­da­le­ny, św. Spi­ry­do­na Try­mi­fundz­kie­go. Jan Smyk współ­or­ga­ni­zu­je te przed­się­wzię­cia. Za tę aktyw­ność został nagro­dzo­ny m. in. Orde­rem Marii Mag­da­le­ny II stop­nia.

Pra­cu­je też w radzie para­fii św. Jerze­go w Bia­łym­sto­ku i dba o miej­sca kul­tu w rodzin­nej Dobro­wo­dzie koło Klesz­czel, współ­uczest­ni­cząc w budo­wie cer­kwi i kaplicz­ki na źró­dle ze świę­tą wodą. Jako radio­wiec nagrał spo­łecz­nie ze współ­pra­cow­ni­ka­mi wie­le płyt z muzy­ką cer­kiew­ną. Two­rzy czo­łów­kę pol­skich dzien­ni­ka­rzy radio­wych. Upra­wia­jąc wszel­kie for­my dzien­ni­kar­stwa, naj­więk­sze suk­ce­sy osią­gnął w repor­ta­żu radio­wym, reali­zu­jąc ich kil­ka­set. Ich boha­te­ra­mi są naj­czę­ściej ludzi ze wsi i mia­ste­czek, zwłasz­cza ze wscho­du Pol­ski, czę­sto pra­wo­sław­ni. Jego utwo­ry wie­lo­krot­nie nagra­dza­no w dorocz­nych kon­kur­sach w kra­ju i za gra­ni­cą naj­wyż­szy­mi nagro­da­mi, czte­ro­krot­nie były nomi­no­wa­ne do Prix Ita­lia. Posia­da Zło­ty Mikro­fon (1994). Otrzy­mał tytuł Radio­we­go Repor­ta­ży­sty Roku 2010. Współ­pra­co­wał z roz­gło­śnia­mi za gra­ni­cą. Wydał dwie autor­skie pły­ty CD z uni­kal­ny­mi repor­ter­ski­mi nagra­nia­mi muzycz­ny­mi: “A oto gwiaz­da” i “Supra­ski Irmo­lo­gion”. W koń­cu ubie­głe­go roku przy­go­to­wał dla Pol­skie­go Radia (zebrał i opra­co­wał) fun­da­men­tal­ne dzie­ło “Anto­lo­gię pol­skie­go repor­ta­żu radio­we­go” (ss. 408) a w nim o sztu­ce arty­stycz­ne­go repor­ta­żu radio­we­go oraz syl­wet­ki czo­łów­ki pol­skie­go repor­ta­żu radio­we­go. Do książ­ki dołą­czo­no dwie pły­ty z 333 naj­lep­szy­mi powo­jen­ny­mi utwo­ra­mi. Jan Smyk spra­wo­wał funk­cje kie­row­ni­cze w radiu m. in. pre­ze­sa zarzą­du Pol­skie­go Radia Bia­ły­stok (2002 — 2006). Otrzy­mał wie­le orde­rów m. in. Krzyż Kawa­ler­ski Orde­ru Odro­dze­nia Pol­ski.

Sto­wa­rzy­sze­nie Pra­wo­sław­nych Dzien­ni­ka­rzy Ukra­iny za wkład w ducho­we odro­dze­nie ukra­iń­skiej Cer­kwi i obiek­tyw­ne przed­sta­wia­nie sytu­acji reli­gij­nej w pań­stwie (…) Sto­wa­rzy­sze­nie Ukra­iń­skich Pra­wo­sław­nych Dzien­ni­ka­rzy, upo­wszech­nia­jąc w Inter­ne­cie (www.spzh.news) doku­men­ty, opi­nie, reak­cje, itp. hie­rar­chów, duchow­nych, zwy­kłych wier­nych, pozwa­la wyro­bić samo­dziel­ny sąd o zacho­dzą­cych w sfe­rze reli­gij­nej pro­ce­sach i ich pod­ło­żu.