Ewangelicy, ewangeliczni i ewangelikalni we wspólnocie kazalnicy

– We wza­jem­nym zapro­sze­niu do gościn­ne­go zwia­sto­wa­nia uzna­je­my waż­ny krok w pogłę­bia­niu wspól­no­ty w Ewan­ge­lii Jezu­sa Chry­stu­sa mię­dzy naszy­mi Kościo­ła­mi – gło­si dekla­ra­cja.

Wspól­ny doku­ment sygno­wa­ła biskup­ka Kir­sten Fehrs, p. o. prze­wod­ni­czą­cej Rady EKD i zwierzch­nicz­ka Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go Kościo­ła Pół­no­cy, oraz pre­zes Marc Bren­ner, kie­ru­ją­cy VEF i jed­no­cze­śnie prze­wod­ni­czą­cy Zbo­rów Bożych w Niem­czech, jed­nej z naj­star­szych deno­mi­na­cji zie­lo­no­świąt­ko­wych na świe­cie.

W skład EKD wcho­dzi 20 Kościo­łów ewan­ge­lic­kich tra­dy­cji lute­rań­skiej, refor­mo­wa­nej i unij­nej, nato­miast for­mat VEF jest jesz­cze szer­szy, gdyż obej­mu­je 13 Kościo­łów człon­kow­skich tra­dy­cji men­no­nic­kiej, bap­ty­stycz­nej, zie­lo­no­świąt­ko­wej, meto­dy­stycz­nej, a tak­że Armię Zba­wie­nia.

Sta­tus gościn­ny w VEF posia­da ponad­to Ewan­ge­lic­ka Kościół Bra­ci Moraw­skich (her­rn­hu­ci) oraz Kościół Adwen­ty­stów Dnia Siód­me­go.

Do Kościo­łów człon­kow­skich EKD nale­ży obec­nie ok. 18,5 milio­na wier­nych, a do VEF nie­speł­na 290 tys. (trzy naj­więk­sze Kościo­ły to bap­ty­ści, spo­krew­nie­ni z nimi kon­gre­ga­cjo­na­li­ści oraz meto­dy­ści).

Mała kon­kor­dia

Gło­sze­nie przez duchow­nych ewan­ge­lic­kich kazań we wspól­no­tach bap­ty­stycz­nych czy zie­lo­no­świąt­ko­wych nie jest niczym nowym. Na płasz­czyź­nie regio­nal­nej taka prak­ty­ka ist­nie­je w wie­lu miej­scach, jed­nak były to dzia­ła­nia lokal­ne, wyni­ka­ją­ce z dobrej współ­pra­cy eku­me­nicz­nej. Pod­pi­sa­ny doku­ment jest jed­no­cze­śnie ofi­cjal­nym umo­co­wa­niem ist­nie­ją­cych już rela­cji, ale też zachę­tą do nawią­zy­wa­nia nowych w miej­scach, gdzie zwy­czaj „wymia­na kazno­dzie­jów” jesz­cze nie ist­nie­je. Sygno­wa­ne oświad­cze­nie nie jest naka­zem, a jedy­nie zale­ce­niem.

Roz­wią­za­nie wzo­ro­wa­ne jest na Kon­kor­dii Leu­en­ber­skiej, któ­ra w tym roku obcho­dzi 50-lecie ist­nie­nia. Kon­kor­dia z 1974 roku mię­dzy lute­ra­na­mi, refor­mo­wa­ny­mi i unij­ny­mi usta­na­wia wza­jem­ne uzna­nie urzę­dów poprzez wspól­ne zwia­sto­wa­nie Sło­wa Boże­go, ale też uzna­nie waż­no­ści sakra­men­tów, mimo ist­nie­ją­cych róż­nic. Poro­zu­mie­nie mię­dzy EKD a VEF nie prze­wi­du­je takiej opcji, ale nie zaka­zu­je wspól­ne­go prze­ży­wa­nia Wie­cze­rzy Pań­skiej.

Sygna­ta­riu­sze dekla­ra­cji uzna­ją, że w ich Kościo­łach gło­szo­na jest Ewan­ge­lia o Jezu­sie Chry­stu­sie. – Wspól­no­ta mię­dzy nami jako Kościo­ła­mi jest wspól­no­tą w Ewan­ge­lii, któ­ra pośród kry­zy­sów i lęków roz­wi­ja wyzwa­la­ją­cą moc. Tym samym powie­rza­my innym chrze­ści­ja­nom to, co dla nas naj­cen­niej­sze – gło­sze­nie Sło­wa Boże­go – pod­kre­śli­ła bp Fehrs.

Jeden ze współ­au­to­rów doku­men­tu ks. Lothar Trie­bel, duchow­ny Ewan­ge­lic­kie­go Kościo­ła Hesji i Nassau oraz refe­rent ds. Kościo­łów wol­nych w Insty­tu­cie Kon­fe­sjo­znaw­czym Ben­she­im, powie­dział w roz­mo­wie z por­ta­lem evangelisch.de, że pod­pi­sa­ny tekst wyra­ża „eku­me­nicz­ną gościn­ność”. – W pro­te­stanc­kim rozu­mie­niu kaza­nie jest jed­nym z głów­nych punk­tów, w któ­rym dzie­je się zwia­sto­wa­nie Sło­wa. Ofi­cjal­ne usta­no­wie­nie wspól­no­ty kazal­ni­cy jest waż­nym zna­kiem, że teo­lo­gicz­nie jeste­śmy sobie bli­scy i kom­pa­ty­bil­ni – zazna­czył.

Duchow­ny zastrzegł jed­nak, że dekla­ra­cja nie ozna­cza jed­nak „wymia­ny kazal­nic”, co wyni­ka cho­ciaż­by z same­go fak­tu, że w wie­lu wspól­no­tach wol­no­ko­ściel­nych nie sto­su­je się ambony/kazalnicy.

Ponad­to duchow­ni każ­dej z tra­dy­cji powin­ni sza­no­wać zwy­cza­je i dok­try­nę wspól­not, do któ­rych są zapra­sza­ni, co wyra­żać ma się cho­ciaż­by w fak­cie nie­podej­mo­wa­nia tema­tów dzie­lą­cych, w tym cho­ciaż­by prak­ty­ki chrztu świę­te­go (więk­szość Kościo­łów VEF chrzci tyl­ko oso­by w wie­ku świa­do­mym) czy rozu­mie­nia innych zagad­nień teo­lo­gicz­nych.

Róż­no­rod­ność wspól­not tak­że w EKD

Współ­pra­ca ze wspól­no­ta­mi o pro­fi­lu pie­ty­stycz­no-cha­ry­zma­tycz­nym nie jest niczym nowym dla EKD, gdyż od daw­na są one czę­ścią same­go EKD.

W ramach samo­dziel­nych ewan­ge­lic­kich Kościo­łów kra­jo­wych (Lan­de­skir­chen) dzia­ła­ją tzw. wspól­no­ty Kościo­ła kra­jo­we­go (lan­de­skir­chli­che Geme­in­scha­ften), któ­re są czę­ścią dane­go Kościo­ła, ale posia­da­ją wła­sną oso­bo­wość praw­ną i nie­za­leż­ne finan­so­wa­nie. Wspól­no­ty te mają naj­czę­ściej cha­rak­ter pie­ty­stycz­ny, a nabo­żeń­stwa odby­wa­ją się o innych porach niż poran­ne nabo­żeń­stwa tra­dy­cyj­nych para­fii ewan­ge­lic­kich, któ­re i tak są litur­gicz­nie zróż­ni­co­wa­ne w zależ­no­ści od lokal­nych potrzeb dusz­pa­ster­skich.

Wspól­no­ty, o któ­rych mowa, zor­ga­ni­zo­wa­ne są rów­nież ponadre­gio­nal­nie w struk­tu­rę o nazwie Ewan­ge­lic­ki Zwią­zek Wspól­no­to­wy z Gna­dau z wła­sny­mi wła­dza­mi repre­zen­to­wa­ny­mi rów­nież w Syno­dzie EKD, 34 oddzia­ła­mi regio­nal­ny­mi, w tym dwo­ma w Austrii, ośrod­ka­mi dia­ko­nij­ny­mi, edu­ka­cyj­ny­mi oraz misyj­ny­mi.

---

Gale­ria

Wyja­śnie­nie ad. tytu­łu tek­stu i pró­ba upo­rząd­ko­wa­nia nazew­nic­twa

W pol­skiej prze­strze­ni medial­nej funk­cjo­nu­ją róż­ne okre­śle­nia, odno­szą­ce się do zagad­nień zwią­za­nych z ewan­ge­lią, jak i do róż­nych aspek­tów języ­ko­wych, doty­czą­cych daw­nych i nowych ruchów reli­gij­nych w pro­te­stanc­kim spek­trum. Okre­śle­nia te uży­wa­ne są czę­sto myl­nie i wywo­łu­ją nie­po­ro­zu­mie­nia, oraz uza­sad­nio­ną dez­apro­ba­tę.

Nie­miec­kie sło­wo evan­ge­lisch moż­na tłu­ma­czyć na język pol­ski w róż­ny spo­sób:

- evan­ge­lisch jako ewan­ge­lic­ki, a więc odno­szą­ce się do histo­rycz­nych Kościo­łów XVI-wiecz­nej Refor­ma­cji (lute­ra­nie i refor­mo­wa­ni; od kil­ku­dzie­się­ciu lat ter­min sto­su­ją nie­któ­re euro­pej­skie Kościo­ły meto­dy­stycz­ne)

- evan­ge­lisch jako ewan­ge­licz­ny lub ewan­ge­lij­ny odno­szą­cy się do ewan­ge­lii Jezu­sa Chry­stu­sa (Dobra Nowi­na o Jezu­sie Chry­stu­sie) lub do dzieł lub form lite­rac­kich – np. przy­po­wieść ewan­ge­licz­na.

Zarów­no w języ­ku nie­miec­kim, jak i pol­skim ist­nie­je roz­róż­nie­nie mię­dzy poję­cia­mi ewan­ge­lic­ki oraz ewan­ge­li­kal­ny. Pierw­sze zosta­ło wyja­śnio­ne powy­żej, a dru­gie odno­si się do okre­ślo­ne­go typu poboż­no­ści pod­kre­śla­ją­ce­go oso­bi­ste świa­dec­two, jak i kon­cen­tra­cję na Piśmie Świę­tym w prak­ty­ce oraz dok­try­nie.

Sło­wo ewan­ge­li­kal­ny odno­szo­ne jest zarów­no do nur­tów teo­lo­gicz­nych (teo­lo­gia ewan­ge­li­kal­na), jak i dla opi­sa­nia cha­rak­te­ru poszcze­gól­nych deno­mi­na­cji chrze­ści­jań­skich, a tak­że grup wewnątrz nich (w tym sen­sie gru­py pie­ty­stycz­ne moż­na rów­nież okre­ślić jako ewan­ge­li­kal­ne). Naj­czę­ściej ewan­ge­li­ka­lizm koja­rzo­ny jest z kon­ser­wa­tyw­nym spek­trum, choć glo­bal­ny roz­wój tego ruchu, szcze­gól­nie w świe­cie anglo­sa­skim, poka­zu­je, że ewan­ge­li­ka­lizm może mieć tak­że libe­ral­ne obli­cze.

Ponie­waż w powyż­szym tek­ście orga­ni­za­cja o nazwie VEF (niem. Vere­ini­gung Evan­ge­li­scher Fre­ikir­chen) gro­ma­dzi Kościo­ły tak­że typu ewan­ge­li­kal­ne­go (choć nie tyl­ko), a nie ewan­ge­lic­kie­go zasto­so­wa­no prze­kład ‘ewan­ge­licz­ny’, aby wska­zać na róż­ni­cę mię­dzy EKD a VEF, mimo iż w ory­gi­na­le znaj­du­je się ten sam przy­miot­nik evan­ge­lisch.

Cza­sa­mi ist­nie­je moż­li­wość zamien­ne­go uży­wa­nia sło­wa ‘ewan­ge­licz­ny’ i ‘ewan­ge­li­kal­ny’, choć nie we wszyst­kich przy­pad­kach wyda­je się to słusz­ne. I tak np. ewan­ge­licz­ny może być czę­ścią ofi­cjal­nej nazwy danej deno­mi­na­cji (np. Kościół Wia­ry Ewan­ge­licz­nej), ale ewan­ge­li­kal­ny będzie odno­sić się bar­dziej do szer­szej rze­czy­wi­sto­ści seman­tycz­nej i nie wstę­pu­je w nazwie Kościo­łów, ale w nazwie insty­tu­cji edu­ka­cyj­nych już tak — np. Ewan­ge­li­kal­na Wyż­sza Szko­ła Teo­lo­gicz­na (nazwa odno­si się do teo­lo­gii ewan­ge­li­kal­nej).

Spra­wa kom­pli­ku­je się jesz­cze bar­dziej, gdy pod uwa­gę weź­mie się zna­cze­nie sło­wa evan­ge­li­cal w świe­cie anglo­sa­skim, któ­re zawie­ra w sobie wszyst­ko to, co zosta­ło w zróż­ni­co­wa­ny spo­sób opi­sa­ne powy­żej, a nawet wię­cej (np. evan­ge­li­cal the­olo­gy, evan­ge­li­cal-luthe­ran, evan­ge­li­cal mega-Chur­ches, evan­ge­li­cal pre­acher itd.).

We współ­cze­snej lite­ra­tu­rze nauko­wej sło­wo evan­ge­li­cal odno­szo­ne jest rów­nież do przed­pro­te­stanc­kich lub wcze­sno­pro­te­stanc­kich ruchów reli­gij­nych w XV i XVI wie­ku, któ­re wyróż­nia­ły się już spe­cy­fi­ką dok­try­nal­ną, nawet jeśli nie uję­tą w ofi­cjal­ne ramy.