Zwingli — ekumeniczne obchody 500-lecia szwajcarskiej reformacji

500 lat temu ks. Ulryk Zwin­gli został kazno­dzie­ją (Leut­prie­ster) przy naj­bar­dziej zna­nej świą­ty­ni Zury­chu – Gros­smün­ster, a sta­ło się to dokład­nie 1 stycz­nia 1519 roku. Z tej oka­zji lokal­ny Kościół refor­mo­wa­ny roz­po­czął obcho­dy 500-lecia zurych­skiej refor­ma­cji, któ­ra dała począ­tek wiel­kiej rodzi­nie Kościo­łów refor­mo­wa­nych, któ­re liczeb­no­ścią prze­wyż­sza­ją Kościo­ły tra­dy­cji lute­rań­skiej. Prze­rwa­ną w 1531 roku dzia­łal­ność Zwin­glie­go, któ­ry poległ pod­czas dru­giej bitwy pod Kap­pel, kon­ty­nu­ował wybit­ny teo­log Hein­rich Bul­lin­ger, czę­sto zapo­mi­na­ny na tle pio­nier­skie­go Zwin­glie­go. Obcho­dy jubi­le­uszo­we – co zapo­wia­da­ją orga­ni­za­to­rzy – nie będą ogra­ni­czać się tyl­ko do Zwin­glie­go i otrzy­ma­ją wyraź­ny rys eku­me­nicz­ny.

Tak też się sta­ło 25 stycz­nia br. w Gros­smün­ster pod­czas eku­me­nicz­ne­go nabo­żeń­stwa Sło­wa Boże­go, w któ­rym udział wzię­li rów­nież przed­sta­wi­cie­le świa­ta kul­tu­ry, gospo­dar­ki, poli­ty­ki i goście repre­zen­tu­ją­cy róż­ne reli­gie i wyzna­nia chrze­ści­jań­skie, któ­rym ani dziś, ani kie­dyś nie jest/było po dro­dze z Zwin­glim.

Litur­gia roz­po­czę­ła się od pro­ce­syj­ne­go wnie­sie­nia Fro­schau­er-Bibel, a więc Biblii, któ­rą Zwin­gli wraz z zespo­łem tłu­ma­czył i wydał w 1531 roku w ofi­cy­nie dru­ka­rza G. Fro­schau­era, a tak­że nowe wyda­nie Biblii Zurych­skiej wraz z tzw. księ­ga­mi apo­kry­ficz­ny­mi. Już samo wnie­sie­nie egzem­pla­rzy Pisma Świę­te­go w trak­cie pro­ce­sji mia­ło eku­me­nicz­ny wymiar, gdyż jest to prak­ty­ka zna­na z litur­gii kato­lic­kiej, a nie­ko­niecz­nie refor­mo­wa­nej.

Nabo­żeń­stwo popro­wa­dził ks. Micha­el Mül­ler, pre­zy­dent Refor­mo­wa­ne­go Kościo­ła Kan­to­nal­ne­go Zury­chu oraz ks. Josef Annen, wika­riusz gene­ral­ny Kato­lic­kie­go Kościo­ła Kan­to­nal­ne­go Zury­chu. Pod­czas nabo­żeń­stwa wybrzmia­ły rów­nież kry­tycz­ne gło­sy i róż­ni­ce oby­dwu tra­dy­cji – ewan­ge­lic­ko-refor­mo­wa­nej i rzym­sko­ka­to­lic­kiej – w odnie­sie­niu do róż­nych kwe­stii teo­lo­gicz­nych. Z kolei ks. Bet­ti­na Lich­tler, refe­rent­ka ds. eku­me­ni­zmu refor­mo­wa­ne­go Kościo­ła Zury­chu, była „gło­sem Biblii” i zada­wa­ła kry­tycz­ne pyta­nia zarów­no stro­nie refor­mo­wa­nej, jak i rzym­sko­ka­to­lic­kiej.

Przy­po­mnia­ła, że refor­ma­cja ozna­cza­ła nie tyl­ko odno­wę, ale i podział. – Przez dłu­gi czas w Zury­chu nie tole­ro­wa­no ludzi o innych prze­ko­na­niach reli­gij­nych niż te repre­zen­to­wa­ne przez Kościół refor­mo­wa­ny. Przy akcep­ta­cji Zwin­glie­go prze­śla­do­wa­no ana­bap­ty­stów, ale dziś współ­pra­ca i róż­no­rod­ność są dla Kościo­łów i wspól­not reli­gij­nych oczy­wi­ste – zazna­czy­ła. Z kolei ks. Annen powie­dział, że refor­ma­cja pobu­dzi­ła Biblię do nowe­go życia i przy­wró­ci­ła ludziom. – Kościół kato­lic­ki zawdzię­cza refor­ma­cji ponow­ne odkry­cie Pisma Świę­te­go — mówił.

Sym­bo­licz­nym gestem pod­czas nabo­żeń­stwa eku­me­nicz­ne­go było odczy­ty­wa­nie inten­cji modli­tew­nych przez duchow­ne­go zbo­ru bap­ty­stów, któ­rzy odwo­łu­ją się do XVI-wiecz­nej tra­dy­cji ana­bap­ty­stycz­nej.

Z oka­zji jubi­le­uszu powsta­ło sze­reg publi­ka­cji i ini­cja­tyw o cha­rak­te­rze kul­tu­ral­nym – naj­waż­niej­szą jest wido­wi­sko­wy i nakrę­co­ny z dużym roz­ma­chem film fabu­lar­ny o Zwin­glim, o czym już infor­mo­wa­li­śmy na łamach ekumenizm.pl. Pro­duk­cja, podob­nie zresz­tą jak film Luter z 2003 r., spo­tkał się też z falą kry­ty­ki ze stro­ny nie­któ­rych histo­ry­ków, któ­rzy zarzu­ca­ją obra­zo­wi zbyt ide­ali­stycz­ne podej­ście do epo­ki, ale też uprasz­cza­nie lub nawet zafał­szo­wy­wa­nie rze­czy­wi­sto­ści XVI-wie­ku i zbyt jed­no­stron­ne spoj­rze­nie na wyda­rze­nia jak choć­by brak wystar­cza­ją­cej per­spek­ty­wy opo­nen­tów Zwin­glie­go.

» Ekumenizm.pl: Zwin­gli znów elek­try­zu­je — tym razem na ekra­nie

Powstał też film ani­mo­wa­ny, uka­zu­ją­cy waż­ne momen­ty w życiu Zwin­glie­go i począt­ków szwaj­car­skiej refor­ma­cji bez pomi­nię­cia spraw kon­tro­wer­syj­nych.

W pra­sie i publi­ka­cjach facho­wych wska­zu­je się na te obsza­ry życia spo­łecz­ne­go lub kon­so­li­da­cji hel­wec­kiej kon­fe­de­ra­cji, na któ­re wpły­nę­ła refor­ma­cja zaini­cjo­wa­na przez Zwin­glie­go, a następ­nie kon­ty­nu­owa­na przez Bul­lin­ge­ra. Przy tej oka­zji mówi się o waż­nym oddzia­ły­wa­niu czyn­ni­ków reli­gij­nych, ale też rela­ty­wi­zu­je wyda­rze­nia, któ­re z bie­giem cza­su obro­sły mita­mi i kon­fe­syj­ną pro­pa­gan­dą. Wspo­mnieć war­to cho­ciaż­by tzw. Zupę Mlecz­ną z cza­su pierw­szej woj­ny pod Kap­pel (1529), któ­ra przez wie­ki była w histo­rio­gra­fii sym­bo­lem chwi­lo­we­go „eku­me­ni­zmu” mię­dzy wal­czą­cy­mi kato­li­ka­mi a refor­mo­wa­ny­mi.

» Ekumenizm.pl: Zwin­gli — naj­lep­szy owoc Szwaj­ca­rii?

Nie­miec­ki histo­ryk prof. Tho­mas Mais­sen prze­ko­ny­wał w roz­mo­wie z por­ta­lem ref.ch, że refor­ma­cja z jed­nej stro­ny spa­ra­li­żo­wa­ła poli­tycz­ne oddzia­ły­wa­nie kon­fe­de­ra­cji na zewnątrz, ale jed­no­cze­śnie dopro­wa­dzi­ła do wewnętrz­nej sta­bi­li­za­cji. Wyzna­nio­wy duopol i wza­jem­ne blo­ko­wa­nie się kato­li­ków i ewan­ge­li­ków mogło – według histo­ry­ka – dopro­wa­dzić do tego, że Szwaj­ca­ria nie uczest­ni­czy­ła w wynisz­cza­ją­cej woj­nie trzy­dzie­sto­let­niej. Wpływ na szwaj­car­ską powścią­gli­wość w euro­pej­skich kon­flik­tach wyzna­nio­wych miał rów­nież nega­tyw­ny sto­su­nek lud­no­ści do Habs­bur­gów, któ­rzy – ina­czej niż w wie­lu kra­jach euro­pej­skich – nie wpro­wa­dza­li siłą kontr­re­for­ma­cji w Szwaj­ca­rii.

Waż­nym aspek­tem jubi­le­uszu jest pogłę­bio­na reflek­sja nad iko­no­kla­zmem zwin­gliań­skiej refor­ma­cji, któ­rą nie­któ­rzy okre­śla­ją nawet refor­ma­cyj­nym dżi­ha­dy­zmem przy­po­mi­na­ją­cym nisz­cze­nie pomni­ków kul­tu­ry przez rady­kal­nych muzuł­ma­nów. Kry­tycz­nych gło­sów pod adres Zwin­glie­go nie bra­ku­je zarów­no ze stro­ny samych refor­mo­wa­nych, jak i kato­li­ków. I tak eme­ry­to­wa­ny biskup pomoc­ni­czy rzym­sko­ka­to­lic­kiej die­ce­zji Chur Peter Hen­ri­ci stwier­dził w roz­mo­wie z por­ta­lem kath.ch, że rola Zwin­glie­go dla refor­ma­cji jest wyol­brzy­mia­na – Oprócz tłu­ma­cze­nia Biblii Zurych­skiej Zwin­gli zbyt wie­le nie osią­gnął. O wie­le więk­sze zasłu­gi miał Hein­rich Bul­lin­ger – stwier­dził hie­rar­cha. Stwier­dze­nie to wywo­ła­ło oczy­wi­ście pole­mi­kę ze stro­ny nie­któ­rych teo­lo­gów ewan­ge­lic­kich.

Rok 1519 roku jest rów­nie sym­bo­licz­ny, co 1517 w przy­pad­ku tra­dy­cji lute­rań­skiej. W koń­cu 1519 to po pro­stu począ­tek kazno­dziej­skiej dzia­łal­no­ści Zwin­glie­go, ale jesz­cze nie prze­łom.

https://twitter.com/LiberalnyKalwin/status/1080209445504929792

Prof. Peter Opitz z Insty­tu­tu Badań nad Histo­rią Szwaj­car­skiej Refor­ma­cji powie­dział w roz­mo­wie z Lim­ma­ta­ler Zeitung, że podob­nie jak w Niem­czech ska­la nad­użyć w Koście­le była zna­na — sprze­daż odpu­stów na rzecz rzym­skiej bazy­li­ki św. Pio­tra i ogól­na oce­ną kle­ru przez lud­ność. — Do tego docho­dzi­ła nie­chęć papie­ża, aby zwo­łać sobór powszech­ny dla napra­wy sytu­acji Rada miej­sca Zury­chu zapro­si­ła na 29 stycz­nia 1523 roku do Zury­chu 600 duchow­nych i świec­kich dostoj­ni­ków na deba­tę, na potrze­by któ­rej Zwin­gli sfor­mu­ło­wał 67 tez. Rada uzna­ła, że deba­tę wygrał Zwin­gli i tak przy­pie­czę­to­wa­no refor­ma­cję w mie­ście. Zwin­gli rozu­miał deba­tę jako rodzaj regio­nal­ne­go sobo­ru – wyja­śnił pro­fe­sor.

» Jed­no­ta: Ulryk Zwin­gli — refor­ma­cyj­na prze­mia­na (tekst dr. hab. Jerze­go Soj­ki)

Obcho­dy 500 lat refor­ma­cji w Szwaj­ca­rii zapo­wia­da­ją się cie­ka­wie. Na ekumenizm.pl uka­żą się nie­ba­wem inne tek­sty zwią­za­ne z wyda­rze­niem, jak i innym mię­dzy­na­ro­do­wym wyda­rze­niem dla pro­te­stan­tów i nie tyl­ko – Rokiem Karo­la Bar­tha, nazy­wa­ne­go ojcem XX-wiecz­nej teo­lo­gii pro­te­stanc­kiej, szwaj­car­skie­go teo­lo­ga refor­mo­wa­ne­go zwią­za­ne­go rów­nież z Niem­ca­mi, ale przede wszyst­kim z donio­sły­mi wyda­rze­nia­mi w inte­lek­tu­al­nej histo­rii Euro­py w cza­sach dwóch wiel­kich wojen.

» Ofi­cjal­na stro­na Refor­mo­wa­ne­go Kan­to­nu Zury­chu

» Ofi­cjal­na stro­na tury­stycz­na poświę­co­na 500 lat refor­ma­cji w Zury­chu

---

Gale­ria